Ələkbər Seyfi
Ələkbər Seyfulla oğlu Seyfi (19 mart 1901, Tiflis – 8 dekabr 1977, Kirovabad) — Azərbaycan teatr aktyoru və inzibatçısı, tərcüməçi, Azərbaycan SSR xalq artisti (1961).
| Ələkbər Seyfi | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Tiflis, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (76 yaşında) |
| Vəfat yeri | Kirovabad, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Fəaliyyəti | aktyor, tərcüməçi |
| Fəaliyyət illəri | 1914-cü ildən |
| Teatr |
Kirovabad Dövlət Dram Teatrı, Bakı Türk İşçi Teatrı, Tiflis Azərbaycan Teatrı |
| Mükafatları |
  |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ələkbər Seyfulla oğlu Seyfi 19 mart 1901-ci ildə Tiflisdə anadan olmuşdur. Ailəsinin imkanı olmadığı üçün müəyyən imtiyazlar əsasında təşkil olunmuş və fars dilində tədris olunan "İttifaq" məktəbinə verilmişdir. Mustafa Mərdanov ilə yaxın yaşayan Ələkbər Seyfi həvəskar tamaşaları izləyərək teatrla tanış olmuşdur. Səhnəyə isə ilk dəfə 13 yaşında, 1914-cü ilin əvvəllərində Tiflisə qastrola gəlmiş Hüseyn Ərəblinski və Əbülfət Vəlinin də iştirakı ilə səhnəyə qoyulmuş Şəmsəddin Saminin "Dəmirçi Gavə" tamaşasında Bəhram rolunda çıxmışdır.[1]
1918-ci ilədək səhnə fəaliyyəti dram dərnəklərində çıxış etməkdən ibarət olan Ələkbər Seyfi Tiflisdə "İbrət" dram cəmiyyətinin yaradılmasında yaxından iştirak etmiş, oranın həvəskar aktyoru kimi komik rollarda çıxış etmişdir.[1] "İttihad" və "İbrət" cəmiyyətlərinin birləşməsindən sonra yeni truppada idarə heyətinə Əlimirzə Nərimanov, İsmayıl Həqqi və Ələkbər Seyfi daxil edilirlər. 1921-ci ildə Gürcüstanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Tiflis Dövlət Türk Dram Teatrı açılmış, Ələkbər Seyfi bu teatrın tərkibinə daxil edilərək 1922-ci ildə Türkiyədə, 1926-cı ildə isə Orta Asiyada qastrol səfərlərində olmuşdur.[2] Ələkbər Seyfi aktyorluqla yanaşı, 1922–1929-cu illərdə Tiflis Teatrında müdir müavini də işləmiş, "Yeni fikir" qəzetində həm şöbə müdiri, həm də tərcüməçi, "Dan ulduzu" jurnalında isə tərcüməçi vəzifələrində çalışmış, 1928-ci ildə yeni Azərbaycan əlifbası komitəsinə üzv seçilmiş və bu səbəbdən bir neçə aylıq teatrdan ayrılmışdır.[1]
1929-cu ilin əvvəllərində Məmmədsadıq Əfəndiyev və Mustafa Quliyev tərəfindən Bakı Türk İşçi Teatrına dəvət edilmiş Ələkbər Seyfi həmin ilin iyununda Bakıya köçərək aktyor kimi işə başlamış, bir ay sonra ədəbi hissə müdiri, bir neçə ay sonra isə bədii hissə üzrə direktor müavini olmuşdur. 1930–1931-ci il mövsümündən başlayaraq o, teatrın direktoru vəzifəsini icra etmişdir. 1932-ci ildə Bakı İşçi Teatrı Gəncəyə köçürüldükdə Ələkbər Seyfi də truppa ilə birlikdə ora gedərək yaradıcılığını davam etdirmiş, 1938-ci ilin fevralınadək bu teatrın direktoru olmuşdur.[1][3]
Ələkbər Seyfi 1938-ci ilin fevral ayında həbs edilərək Sibirə sürgün edilmiş, 1956-cı ildə bəraət alaraq yenidən Gəncə Dövlət Dram Teatrına qayıtmışdır. O, burada 1956–1962-ci illərdə aktyor, 1962–1965-ci illərdə isə direktor kimi fəaliyyət göstərmişdir.[4][5]
Ələkbər Seyfi aktyorluqla yanaşı, teatr üçün bir sıra tərcümələrin müəllifi olmuşdur. O, Rabindranat Taqorun "Fəlakət" romanı üzrə səhnələşdirilmiş "Qanq qızı", Lope de Veqanın "Kələkbaz sevgili", Gilyerme Fiqeyredonun "Tülkü və üzüm", Fridrix Şillerin "Qaçaqlar"[6] və "Məkr və məhəbbət", Aleksandr Yujinin "Qızıl quş və qarğa", Vasili Şkvarkinin "Özgə uşağı", Arkadi Vasilyevin "Uzadılmış ezamiyyət", Hüseyn Muxtarovun "Şeytan nəsli", Viktor Rozovun "Sabahın xeyir", Bertolt Brextin "Üç qəpiklik opera", Georgi Mdivaninin "Konsulu oğurlayırlar" və başqa pyesləri Azərbaycan dilinə tərcümə etmiş və həmin əsərlər səhnəyə qoyulmuşdur.[2]
Teatr fəaliyyəti ilə tanınan aktyor bir neçə ekran obrazları da ifa etmişdir. O, "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında "Səhər" (mürəttib), "Qanun naminə" (qoca kəndli), "Uşaqlığın son gecəsi" (İsmayıl dayı), "Mən ki gözəl deyildim" (hesabdar) filmlərində çəkilib.[4]
Ələkbər Seyfi 8 dekabr 1977-ci ildə[7] Kirovabadda (hazırkı Gəncə) vəfat etmişdir.[8] Gəncənin Bağbanlar məhəlləsindəki fəxri xiyabanda dəfn olunmuşdur.[9]
Təltif və mükafatları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı — 14 dekabr 1961
- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı — 20 may 1958
İfa etdiyi əsas rollar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ələkbər Seyfinin teatr fəaliyyəti ərzində ifa etdiyi əsas rollar:[4][6]
- Tiflis teatrında
- "Hacı Qəmbər", Nəcəf bəy Vəzirov — Əşrəf bəy
- "Müsibəti-Fəxrəddin", Nəcəf bəy Vəzirov — Mahmud bəy
- "Məşədi İbad", Üzeyir Hacıbəyov — Hambal
- "Qaçaq Kərəm", Vano Mçedaşvili — Feyzulla
- "Nadir şah", Nəriman Nərimanov — Rzaqulu xan
- "Dəmirçi Gavə", Şəmsəddin Sami — Bəhram
- "Topal Teymur", Hüseyn Cavid — Cücə
- "Şeyx Sənan", Hüseyn Cavid — Şeyx Abuzər
- "Maral", Hüseyn Cavid — Cəmil bəy
- "Müfəttiş", Nikolay Qoqol — Pyotr İvanoviç
- "Hacı Qara", Mirzə Fətəli Axundov — Kərəməli
- "Sevil", Cəfər Cabbarlı — Əbdüləli bəy
- Gəncə teatrında
- "Hacı Qara", Mirzə Fətəli Axundov — Naçalnik
- "Şeyx Sənan", Hüseyn Cavid — Şeyx Kəbir
- "Səyavuş", Hüseyn Cavid — Piran
- "Ölülər", Cəlil Məmmədquluzadə — Şeyx Əhməd
- "Bəxtsiz cavan", Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev — Mirzə Qoşunəli
- "Almaz", Cəfər Cabbarlı — Ocaqqulu
- "Nəsrəddin şah", Cəfər Cabbarlı — Mirzə Sadıq xan
- "Həmyerlilər", Altay Məmmədov — Dəllək Yaqub
- "Qaçaq Nəbi", Süleyman Rüstəm — Alı kişi
- "Mirzə Fətəli", Şəfaət Mehdiyev — Həsən bəy Zərdabi
- "Kələkbaz sevgili", Lope de Veqa — Kapitan Bernardo
- "Aygül diyarı", Mustay Kərim — Karlo Pikkio
- "Tülkü və üzüm", Gilyerme Fiqeyredo — Ksanf
- "Otello", Vilyam Şekspir — Qratsiano
- "Qanq qızı", Rabindranat Taqor — Onnada Babu
- "Qatarlar səhər gedir", Raymond Kauqvern — Müfəttiş
- "İki qardaş", Mixail Lermontov — Dmitri Petroviç
Qalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
"Nəsrəddin şah", Cəfər Cabbarlı — Mirzə Sadıq xan -
"Kələkbaz sevgili", Lope de Veqa — Kapitan Bernardo -
"Qanq qızı", Rabindranat Taqor — Onnada Babu -
"Səyavuş", Hüseyn Cavid — Piran -
Gəncədəki xatirə lövhəsi (1989) -
Gəncədəki xatirə lövhəsi (2020)
.jpg)
.jpg)
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 Мәммәдов, А; Ағамиров, А. Әләкбәр Сејфи — 75. Бакы: «Ишыг» нәшријјаты. Азәрбајҹан Театр Ҹәмијјәти. 1976. С. 5–19.
- ↑ 1 2 Әләкбәр Сејфи. Бакы: «Ишыг» нәшријјаты. Азәрбајҹан Театр Ҹәмијјәти. 1974. С. 8.
- ↑ Seyfi, Alekper Seyfullaogly // Prominent personalities in the USSR (ingilis). Metuchen, New Jersey: Scarecrow Press. 1968. səh. 552.
- ↑ 1 2 3 İlham Rəhimli. Ələkbər Seyfi // Azərbaycan Teatr Ensiklopediyası (3 cilddə). 1-ci cild. Bakı: Azərnəşr. 2016. səh. 339–340. ISBN 978-9952-8306-3-7.
- ↑ Сейфи, Алекпер Сейфулла оглы // Театральная энциклопедия: [в 6 т.] / гл. ред.: П. А. Марков. Т. 4. Нежин — Сярев. М.: Советская энциклопедия. 1965. стб. 894. 40 500 экз.
- ↑ 1 2 Әләкбәр Сејфи. Бакы: Азәрбајҹан Театр Ҹәмијјәтинин нәшри. 1962. С. 3–9.
- ↑ Ә. С. Сејфи // Коммунист. № 287 (16722). 10 декабр 1977-ҹи ил. С. 4.
- ↑ Сејфи̇ Әләкбәр Сејфулла оғлу // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. VIII ҹилд: Прадо—Спринт. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1984. С. 332.
- ↑ İlham Rəhimli. Ələkbər Seyfi // Azərbaycan teatr tarixi (dərslik). Bakı: Çaşıoğlu. 2005. səh. 362–363.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "Сейфи Алекпер Сейфулла оглы - народный артист Азербайджанской ССР". ourbaku.com (rus). 11 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2021.
- "Сейфи Алекпер… Тогда, в тридцать восьмом…". ourbaku.com (rus). 11 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2021.
- "Мамедов Алтай. Бомба". ourbaku.com (rus). 11 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2021.
- "Мамедов Алтай. Бомба (окончание)". ourbaku.com (rus). 11 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2021.
- "Алекпер Сейфи". kino-teatr.ru (rus). 11 oktyabr 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2021.