Uşaqlığın son gecəsi (film, 1968)

Uşaqlığın son gecəsi — kinorejissor Arif Babayevin çəkdiyi bədii film.^[1] Arif Babayevin 1969-ci ildə ekranlara çıxan “Uşaqlığın son gecəsi” Maqsud İbrahimbəyovun eyniadlı hekayəsinin əsasında çəkilib deyilir. Əslində isə ssenarinin həmin hekayə ilə əlaqəsi yoxdur. “Uşaqlığın son gecəsi” hekayəsi Pirşağıda yay tətilini keçirən iki yeniyetmədən bəhs edir.^[2]

Uşaqlığın son gecəsi
rus. Последняя ночь детства
Janr	dram komediya cinayət
Rejissor	Arif Babayev
Ssenari müəllifi	Maqsud İbrahimbəyov
Baş rollarda	Ənvər Həsənov Səyavuş Şəfiyev Ətayə Əliyeva Törəxanım Zeynalova Ələkbər Seyfi Xosrov Abdullayev Tofiq Mirzəyev Megi Kejeradze
Operator	Zaur Məhərrəmov
Bəstəkar	Polad Bülbüloğlu
Rəssam	Elbəy Rzaquliyev
İstehsalçı	"Azərbaycanfilm" kinostudiyası
İlk baxış tarixi	16 iyul 1969
Filmin növü	tammetrajlı bədii film
Müddət	89 dəq.
Ölkə	SSRİ
Dil	azərbaycanca
İl	1968
Texniki məlumatlar	9 hissə 2610 metr 35 mm
Rəng	ağ-qara
IMDb	ID1861461

Filmdə mərkəzi fiqurlar Murad (Ənvər Həsənov) və Rüstəmin (Səyavuş Şəfiyev) hekayəsi danışılır. Məktəbi yeni bitirən Murad ali məktəbə daxil ola bilməyib. Onun qohumu və dostu Rüstəm isə institutu bitirərək təyinatını mühəndis kimi ət kombinatına alır. Kombinatda onlar ət oğurlayan, qazandıqları pullar hesabına qlamur həyat keçirən dəstə ilə toqquşur.^[3] Dəyərlər arasında ziddiyyətlər, məsuliyyət hissi, vətəndaş mövqeyi süjetdə ön plana çıxır. Ət kombinatında baş verən cinayətkarlıq, onun üstünün açılmasında qəhrəmanların göstərdiyi köməklik, müxtəlif insanlarla tanışlıq onlara ciddi həyat dərsi verir, yetkinləşdirir, bərkidir və uşaqlıqlarından daha bir neçə addım ayırır.^[4] Əhvalat eyni zamanda hər iki qəhrəmanın ilk sevgisindən bəhs edir. Murad və Rüstəm obrazlarının xarakterindəki əksliklər süjeti daha da dinamikləşdirir, bəzən komik ziddiyyətli situasiyalar yaradır.^[5]

1) 1969-cu ildə Kiyevdə Zaqafqaziya və Ukrayna respublikalarının "Prometey-69" III zona kinofestivalında Gənclik üçün ən yaxşı filmə görə Mükafat verilmişdir.

2) Bəstəkar Polad Bülbüloğluna ən yaxşı musiqiyə görə Xüsusi Diplom verilmişdir. Həm də film 4 əlavə mükafata layiq görülüb: ən yaxşı ssenariyə görə (Maqsud İbrahimbəyov), ən yaxşı rejissor işinə görə (Arif Babayev), ən yaxşı operator işinə görə (Zaur Məhərrəmov) və kişi rolunun ən yaxşı ifasına görə (Ənvər Həsənov).^[6]

• Filmin hazırlıqlarına 1967-ci ildən başlanılır və 1968-ci ildə çəkilişlərə start verilir. Film 6 aya çəkilib. 1969-ci ildə ekranlara çıxmışdır.
• Film aktyor Səməndər Rzayevin kinoda ilk işidir.
• Filmin bəstəkarı, xalq artisti Polad Bülbüloğludur. Final səhnəsindəki "Gəl, ey səhər!" rejissora elə təsir etmişdi ki, bəstəkara "Görərsən, bu mahnı sənin ən məşhur mahnılarından birinə çevriləcək" deyib. Filmdə eyni zamanda The Beatles qrupunun məşhur "In My Life", "Michelle" mahnılarından istifadə edilib.
• Muradla Rüstəmin işə getdiyi kadrlar Böyük Qala küçəsində lentə alınıb və bu zaman filmdə ayaqqabı ustası öz köşkündən çıxaraq Muradı səsləyir. Həmin ayaqqabı ustası Əhməd dayının işlətdiyi köşk, həqiqətən də, pinəçi köşkü idi. Həmin köşk uzun illər İçərişəhərdə fəaliyyətdə olub və ayaqqabı ustası Məmməd kişi həmin köşkdə çalışıb. O, populyar müğənni Elarizin atasıdır.
• Filmin ilk səhnələri İçərişəhərdə Şirvanşahlar sarayının yanındakı məhəllədə aparılıb. Digər ev səhnələri isə Prezident Administrasiyasının arxasındakı məhəllədir. Davudun dama çıxdığı səhnənin həyət çəkilişi Çəmbərəkənddə, dam səhnəsi isə İçərişəhərdə aparılıb. Tikinti səhnəsi indiki Milli Məclisin binası yerləşən yerdir. Daha sonra ət kombinatında, “Yaşıl teatr”da, bulvarda, şəhərin küçələrində, binaların girişlərində çəkilişlər aparılıb. Yeməkxana səhnəsi kinostudiyanın yeməkxanasında nahar vaxtı çəkilib.^[7]
• Filmdə məşhur Davud obrazı rejissorun qardaşı Akifin prototipidir. Akif özü də quş saxlayan və baməzə adam olduğu üçün Arif Babayev Davudun timsalında qardaşının surətini filmə gətirib. Məmmədsadıq Nuriyev də Akifi yaxşı tanıdığı üçün obrazı məharətlə yaradıb. Nənə rolunu oynayan Törəxanım Zeynalova Musiqili Komediya Teatrında kostumer vəzifəsində çalışırdı. Elya obrazını yaradan Meqi Kejeradze Gürcüstandan dəvət olunmuşdur.^[8] Megi Kejeradze 1960-65-ci illərdə Tbilisi Xarici Dillər İnstitutunda təhsil alıb.^[9]

Ssenari müəllifi: Maqsud İbrahimbəyov

Quruluşçu rejissor: Arif Babayev

Quruluşçu operator: Zaur Məhərrəmov

Quruluşçu rəssam: Elbəy Rzaquliyev

Bəstəkar: Polad Bülbüloğlu

Səs operatoru: Kamal Seyidov

Montaj edən: Tahirə Babayeva

Rejissor: Fikrət Əliyev

Operator: Şərif Şərifov

Mahnıların mətni: Fikrət Qoca

Redaktorlar: Y.Vəkilov, N.İbrahimova

Rejissor assistentləri: Murad Məlikov, Akif Rüstəmov

Operator assistentləri: Vaqif Muradov, Sərdar Vəliyev

Quraşdırılmış səhnələrin operatoru: Ramiz Babayev

Quraşdırılmış səhnələrin rəssamı: Mirzə Rəfiyev

Filmin direktoru: Yusif Yusifzadə

Çalır: SSRİ Nazirlər Soveti Yanında Kinematoqrafiya Komitəsinin Orkestri

Dirijor: David Ştilman

İstifadə edilən mahnılar: "In My Life", "Michelle" (Beatles qrupu)

Ənvər Həsənov — Murad^[10]

Səyavuş Şəfiyev — Rüstəm

Ətayə Əliyeva — Mənsurə

Törəxanım Zeynalova — nənə

Ələkbər Seyfi — İsmayıl

Xosrov Abdullayev — Məcnun

Tofiq Mirzəyev — Rüfət

Megi Kejeradze — Elya

Qorxmaz Atakişiyev — Zaur

Məmmədsadıq Nuriyev — Davud

İnsaf Məmmədova — Sevda

Yusif Vəliyev — böyük iş icraçısı

Rafiq Tağıyev — sürücü

Məlik Dadaşov — Nağıyev

Muxtar Maniyev — Tahir

Hökümə Qasımova — Davudun arvadı

V.Şeyman

Səməndər Rzayev — milis işçisi

Əbdül Mahmudov — milis işçisi

N.Atakişiyev

A.Məmmədov

Dadaş Kazımov — çəkməçi Əhməd

Yusif Yulduz — kombinat işçisi

Nadir Əsgərov — məhəllə sakini

Rafiq Əzimov — fəhlə

Rafiq Əzimov — Murad (Ənvər Həsənov) (titrlərdə yoxdur)

Şahmar Ələkbərov — Rüstəm (Səyavuş Şəfiyev) (titrlərdə yoxdur)

Süleyman Ələsgərov — İsmayıl (Ələkbər Seyfi) (titrlərdə yoxdur)

Həsən Əbluc — Rüfət (Tofiq Mirzəyev) (titrlərdə yoxdur)

Əminə Yusifqızı — Elya (Megi Kejeradze) (titrlərdə yoxdur)

Səməndər Rzayev — Zaur (Qorxmaz Atakişiyev) (titrlərdə yoxdur)

Əli Zeynalov — Məcnun (Xosrov Abdullayev) (titrlərdə yoxdur)

Əzizağa Qasımov — sürücü (Rafiq Tağıyev) (titrlərdə yoxdur)

Bahadur Əliyev — pəltək işçi (titrlərdə yoxdur)

Süsən Məcidova — nənə (Törəxanım Zeynalova) (titrlərdə yoxdur)

Hüseynağa Sadıqov (aktyor) - kombinat işçisi (Yusif Yulduz)(titrlərdə yoxdur)

Ağaxan Salmanlı - Murada sataşan eynəkli oğlan (titrlərdə yoxdur)

Tofiq Məmmədov - Murada sataşan oğlan (titrlərdə yoxdur)

Filmdə Beatles qrupunun mahnıları istifadə olunmuşdur.

• Азербайджанской ССР кинематография. Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 13.
• Кино: Энциклопедический словарь / Гл. ред. С. И. Юткевич; Редкол.: Ю. С. Афанасьев, В. Е. Баскаков, И. В. Вайсфельд и др. — Москва: Советская энциклопедия, 1987. — стр. 33; 90; 246; 269.
• Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 141; 143; 158-159; 190.
• Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 815.
• Kulis.az Sevda Sultanova "Polad Bülbüloğlunu məşhurlaşdıran Azərbaycan filmi"

• Filmi izlə
• Filmin posteri
• İndiki uşaqlar nə bilsineee bizim köhnə kinoları