ÜÇATILAN

Üçatılan romanı — yazıcı İlyas Əfəndiyevin "Üçatılan" romanında bəhs olunan Ərşad və Sərfinaz Qarabulaq (İndiki Füzuli rayonu) rayonunun Kürdmahmudlu kəndində anadan olmuş və yaşamışlar. "Üçatlan" romanının qəhrəmanı, adı Ərşad kimi qeyd olunan Qayıbov Rəşid Mehti oğlu 1895-ci ildə Kürdmahmudlu kəndində anadan olmuşdur. Atası Mehti Cənubi Azərbaycanda yaşamışdır. Bir gün Mehti yaşlı bir kişinin oturub ağladığını görür. Soruşduqda kişi fars əyalət başçısı Rəhim xanın bacısı oğlunun onun qızını zorladığını deyir. Buna dözməyən Mehti atı minərək Rəhim xanın evinə gedir və Rəhim xanı səsləyərək onu və bacısı oğlunu güllələyərək öldürür. Bundan sonra Mehti qardaşı qaçaq Kərbalayi Əsədlə birlikdə Araz çayını keçərək indiki Füzuli rayon Kürdmahmudlu kəndinə gəlirlər. Uzun müddət qaçaqlıq həyatı yaşadıqdan sonra Kürdmahmudlu kəndində nüfuzlu tayfadan olan Murtuza bəyin bacısı Abutab xanımıa ailə qurur. Həmin nigahdan Əşrəf, Rəşid, Əli, Ayna, Ayulduz və Sərəncam adlı övladları dünyaya gəlir. Rəşid böyüdükdən sonra 1917-ci illərdə ermənilərin Zəngəzur və Qarabağda müsəlman obalarına hücüm edib insanları öldürməsinə dözməyərək əmisi qaçaq Kərbalayi Əsəddən yadigar qalmış Üçatlan tüfəngini götürərək öz dəstəsi ilə ermənilərə qarşı mübarizə aparmağa başlayır.