туьрк, прил. 1) гьяркьуь, гегьенш. Виридаз дуст авай чка Рехъ ачух уьлчуь хьайила... Е. Э. Гъазанфераз. 2) ахъа. Гила ачух я ваз майдан, бахтавар. Е. Э. Билбил. 3) масада кьун тавунвай \[ урус: свободное \].... машинда амай ачух чка тек гьам тир эхир. М. Б. Спелар. Синонимар: ахъа, ашкара Антоним: кӀеви.
* ачух авун гл., ни вуч 1) кӀевнавай, агалнавай затӀ ахъаюн. 2) куьч. са куьн ятӀани манадин гъавурда тун.
* ачух гъил прил. минтӀикьвал авачир, жуваз авай затӀ масадаз гудай. Ам халис шаир тир -рикӀни, гъилни ачух... А. Къ. Бадедин савкьват
* ачух дуьнья сущ.; дарвал авачир уьмуьр. - Зун кьейила, тазиятдиз къведайди Ачух дуьнья, я сагъ чан тахъайд атуй. - Е. Э. Веси.
* ачух дуьнья дар хьун гл., низ гуьгьуьлар пис хьун. Ачух дуьнья хьана чаз дар. Е. Э. Дустариз. Виш агъзур йис хьайитӀани ачух дуьньядал, гьар са чӀавуз адан гуьгъуьл дар жеди. Е. Э. Кьве паб.
* ачух къабагъ кил. ачух чин
* ачухдиз рахун гл., вуж кьиле авай фикир хъел квачиз, меслятдалди лугьун. Рахач абур сад-садав ачухдиз. Е. Э. Кьве паб.
* ачух сес сущ.; сивяй са жуьрединни манийвал авачиз акъатзавай чӀалан сес. Ачух сесер жуьрба-жуьр хьунухьин себеб ам я хьи, чна мецен жуьрба-жуьр чкаяр сивин къавук хкуьрзава, пӀузарар жуьрба-жуьр гьалда кьазава, сив гъагь гзаф, гагъ тӀимил акъатзава. Лезги чӀалан ачух сесер ибур я: а, и, о, у, уь, э Гь. Гь. Грамматика.... ачух сес кӀевиз ва я явашдиз лугьуз жеда. Р. И. Гьайдаров. Лезги чӀалан фонетика. Са бязи тек гьежадин гафар дегиш хьайила, абурун ачух сес акъатда. Месела: кас - ксар, кар - крар. Ш. М. Саадиев, Я. Ш. Агьмедов, А. Г. Гуьлмегьамедов. Дидед чӀал. ӀӀ синиф.
* ачух тушир сесер сущ.; сивяй са гьихьтин ятӀани манийвал аваз акъатзавай чӀалан сес. Ачух тушир сесер акъуддай чӀавуз сив ачух сесер акъатдайдалай тӀимил ахъа жеда, адалай гъейри, сиве гьавадал жуьрба-жуьр манийвилер дуьшуьш жезава: гагъ мез сивин къавув игиз жезва, гагъ пӀузарар игис хьана кӀеви жезва ва ихътин маса гъалар мад жезва. Гь Гь. Грамматика. Звелни-эвел ачух тушир сесер чпин составдиз, яни чеб квекай хьанватӀа, ва я ибарат ятӀа, гъадаз килигна... пай жезва. Р. И. Гьайдаров. Лезги чӀалан фонетика.
* ачух хьун гл., 1) вуч кӀевнавай, агалнавай затӀ ахъа хьун; 2) куьч. са куьн ятӀани мана тайин хьун; 3) вуж-вуч хъсан патахъ дегиш хьун. Ачух хьанай, акурла ам, Шикилчи сефил. А. Къ. Къван. Ачух хьана Тамам зи гьал, Адан гьуьрмет заз акунай. А. Б. Духтур. За, иштягь ачух хьун патал, чиг аламаз кьве маргъ агудда. Б. Гь. Заз эвера.
* ачух чин \[къабагъ\] сущ.; гьуьрмет аваз кьабулун. ХьайитӀа ачух къабагъ, - затӀни герек туш. Е. Э. Герек туш.
* ачух чин \[къабагъ \] сущ.; рахазвайдаз гьуьрмет авунин лишан яз чин чӀур тавун. ХьайитӀа ачух къа- багъ, - затӀни герек туш. Е. Э. Герек туш. * гуьгьуьл ( ар ) ~ хьун, иштагь ~ хьун.