сущ,; -цӀи, -цӀе; -ар, -ари, -ара 1) са кас, затӀ масадбурувай чара авун патал адаз гузвай хас гаф. Султанбиги зи ярдин тӀвар. Е. Э. Дилбераз. - Зи дидедин тӀвар Гуьлнар я, - лагьана хьиз адан хъуькъвериз вучиз ятӀани яру хал яна. Н. М. Къизилдин хтар. Са вах ава абуруз, тӀвар я ЦӀийиварз... И. Гь. Хаин. Лезгийрин тӀварарикай рахайтӀа, заз чиз, 30 процент лезгийри чпин бубайрин, ата-бубайринни дидейрин, имийрин, стхайрин, вахарин, мукьвабурун тӀварар акьалтнавай несилрал эцигзавач. ЛГ, 2004, 21. X. 2) са квелди ятӀани тафаватлувал къалурзавай гаф. Я заз сагьиб, я саламат са тӀвар хьанач. Е. Э. Ваз зи гьалдикай хабар авачни? Лезгийрин прозада хъсан инсандин гзаф суьретар, мадни дуьз лагьайтӀа, гзаф тӀварар ава. А. А. Лезгийрин литература. Хаин лагьай тӀварцӀелай чаз Кьена лагьай тӀвар хъсан я. А. С. Хцихъ галаз ихтилат. Акьуллу итимди вичин халкьдин тӀвар вине хуьда. З. Р. Веси. Лезгидин аялрал лезги тӀварар хьун лазим я. А. Къ. Нехирбанни лекь. ☼ М. М. Гьажиеван фикирдалди ( кил. М. М. Гаджиев. Лезги чӀалан орфографиядин словарь. Махачкала, 1955, ч. 125), гьам тӀварцӀи, гьамни тӀваруни литературный чӀалан нормаяр тир. 1964 - йисалай башламишна, орфографиядин словарра анжах тӀварцӀи дуьз яз кьабулнава.
* тӀвар \[тӀвар-ван\] авай прил.,; машгьур. Эвел кьиляй яр я лугьуз тӀвар авай... Е. Э. Севдуьгуьм. Дагьустанда тӀвар-ван авай район я, шаксуз, Ахцегьар. Х. Т. Ахцегьар. Стхаяр тир Ата ва Буба тӀвар-ван авай устӀарар я. 'Къ. М. Стхаяр. - Гьикьван вуна тарифарда Тамуман, Пачагьдин руш туш хьи ам. са тӀвар авай? А. С. Папа гъуьлуьз. Хьаналда са тӀвар-ван авай чатухъан, Зегьмет кӀани, камалдикай пай авай. Х. Х. Манат. Гьахъ-адалат хвена татугайвилер вичин чинал лагьай лезгийрин тӀвар-ван авай партийный работник Мамед Рагьманович Мамедов азабрик кутуна. М. М. Лезги тӀвар алатӀа. Усман ЯркӀи дереда тӀвар-ван авай устӀар тир. С. Муслимов. ЦицӀигъ-наме. Чи халкьдин арада тӀвар-ван авай алимри ва шаирри, медениятдин ва майишатдин пешекарри рикӀин сидкьидай зи тереф хвенай. ЛГ, 2003, 4. XӀӀ. 12 сентябрдин пакамаз чун, лезгияр, тӀвар-ван авай шаир-сатирик Жамидин 69 яшда аваз бейхабардиз рагьметдиз фена лагьай чӀулав хабарди къарсурна. «Самур», 2003, No 6.
* тӀвар \[тӀвар-ван\] акъатун гл. нин са квелди ятӀани машгьур хьун. Мад авачни вилаятар? Куьз акъатна икьван ви тӀвар? С. С. Къафкъаз. Хан лап зулумкар тир ва адан къанихвилин тӀвар акъатнавай. А. Р. \[Зейнаб\]. - Зи Къурбан пешедин иеси хьанва. Къизилдин гъилер я, чан вах, къизилдин гъилер. ТӀвар-ван акъатнава, хъсан цлан устӀар я. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер.
* тӀвар |тӀвар-ван\] акъудун гл., нин са квелди ятӀани машгьур авун (хъсанвилихъ, писвилихъ).
* тӀвар алай прил. тайин са тӀвар аваз гьакъикъат тир. 1545 - йисуз Ахцегьай тир, вичин тӀвар гьеле малум тушир алимди «Анвар» тӀвар алай диндин къанунрин кӀватӀалдин чешне басма авунай. "Самур" газ., 2004, 28. VӀӀ.
* тӀвар гун |эцигун\] гл., низ ( нел ) вич хьтин масадбурувай чара авун патал тӀвар гун. Яшайишда цӀийи крар, цӀийи гьалар туьретмиш жезва; цӀийи затӀар акъатзава. Инсанри и цӀийи крариз, цӀийи затӀариз тӀварар гун лазим я. Н. А. Литературадин хрестоматия. Дагъустандин педагогический институтдиз, лезгийрин государственный театрдиз, цӀудралди колхозриз рикӀелай тефидай шаирдин тӀвар гана. З. Э. ЧӀехи шаир. Самур! Гзаф къекъвена зун тӀварарихъ, Эхирни за хтулдиз ви твар гана. А. С. Самур шегьер. Ам гзаф нефс пехъи, тух хьун течир инсан тир. Ада вичиз гада хьайила гьадал «ДевлеткӀан» лагьана тӀварни эцигна. А. И. Къиргъин. Лезгийриз чан аламай инсанрин тӀварар аялриз гун хас туш, исятда Шарвили хас тӀвар хьиз арада тахьунни жемятри чпин эпосдин амукьайрал амал авунин лишан я. И. Гь. Хуьруьгрин кьуьл. ТӀвар за эцигайди туш. Ам жемятди вичи-вичелай гайиди я. Гь. Къ. Четин бахт. Ялцугъар Аламишедал эвичӀунихъ галаз алакъалу яз гзафбуру чпин арада хуьрел Етим Эминан тӀвар эцигнава. ЛГ, 1996, 21. VӀ Эхиримжи йисара аниз хуьруьнбуру айгьамдалди "ГъвечӀи чил" лагьана тӀвар ганва. Д. Шерифалиев. "ГъвечӀи чилин" чӀехи къазаяр
* тӀвар кьацӀурун гл., ни нин Синонимар: абурдай вегьин, беябарун, русвагь авун.
* тӀвар кьун гл., нин са никай ятӀани рахун. Адет хьанва, йифиз-юкъуз дуьа ийиз заз ви тӀвар кьуна... Е. Э. Гьаким. РикӀе адан ашкъи аваз, масадан тӀвар кьамир, рушар. З. Р. Рушар. Зи тӀвар кьуна, зал ихътин чӀехи ихтибар авунай за квез виридаз пара сагърай лугьузва. ЛГ, 2003, 4. ХӀӀ.
* тӀварба-тӀвар нар. гьар са тӀвар кьуна, кьаз.
* тӀварун стха сущ. са тӀвар алайбур чеб-чпиз мукьвавал. ТӀварун стха, зид а касдив гьуьжет туш; Еке селдик марфадикай хар жеди. Нагъакь ерда къалмакъалун адет туш, А арада ам низамсуз кар жеди. Е. Э. ТӀварун стхадиз. - Хкуьрмир зи тӀварун стхадик! - къарагъна, сифте ЧӀехидан, ахпа муькуь аялрин щеткаяр хьтин векъи, къалин, чӀупӀ-чӀулав мекерилай кап чӀугвазва мугьманди. Б. Гь. ТӀварун стха. Тюмендай хтана, чи Мегьамеда атӀа вичин тӀварун стхадин ери-бине гьинай ятӀа чирна: Н. Насруллаев. Кьве Мегьамед.
* тӀварцӀин эвез куьгь., граммат., сущ. чӀалан илимда гьисабрин тӀвар. Къалурунин тӀварцӀин эвезар и, а, гьа, атӀа ва мсб. сят лагьай тӀварцӀихъ ва кьван лагьай кӀусунихъ гилигна туькӀуьрзавай наречияр санал, ккӀана кхьида. Месела: икьван, акьван, гьакьван, исятда, гьасятда. Лезги литературный чӀалан орфографический къайдайрин свод. ТуькӀуьрайбур: Гаджиев М., Алкадарский А. К. -Махачкала, 1938, ч. 21. Синоним: тӀварцӀиэвез.
* тӀвар-ван авай прил. машгьур. За гьа чӀавуз тӀвар-ван авай алим арабист Абдулнетиф эфендидивай кӀелзавайди тир, - лугьуз рикӀел хкизва ахцегьви Эфендиев Гьасана. Къ. Къ. КӀири Буба.