SÜLHMƏRAMLI

Azərbaycan Sülhməramlı Qüvvələri (ing. Azerbaijani peacekeeping forces) və ya Bakı N vahidi (ing. Baku N unit) — Azərbaycan Quru Qoşunlarının əsas sülhməramlı hərbi vahidi. 1999-cu ilin sentyabr ayından başlayaraq Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Kosovoda, Əfqanıstanda və İraqda Beynəlxalq Sülhməramlı Ordu tərkibində sülhməramlı fəaliyyət aparıblar. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərkibində Azərbaycanın Sülhməramlı ordusu 1997-ci ildə yaranmış, sonradan Azərbaycan sülhməramlı bölməsi adı altında birləşmişdir. == Fəaliyyət == === Kosovo === 17 fevral 2008-ci ildə Kosovo parlamenti müstəqillik elan etdikdən sonra, 26 fevral 2008-ci ildə Azərbaycanın Prezidenti İlham Əliyev Kosovadan Azərbaycanın sülhməramlı bölməsinin çıxarılması ilə bağlı Milli Məclisə müraciət etdi. Müraciətə Milli Məclis tərəfindən 4 mart 2008 tarixdə baxıldı və 87 səslə (3 səs əleyhinə, 2 səs bitərəf) qəbul edildi. Azərbaycan sülhməramlı bölməsi 34 hərbçidən ibarət idi ki, bunlardan da biri zabit, biri çavuş və 32-si əsgər idi. Azərbaycan sülhməramlı bölməsi Kosovada Türkiyə sülhməramlı qoşunlarının tərkibində xidmət edirdi. Azərbaycan hərbçiləri Kosovada 18 kəndə nəzarət edirdilər.

Azərbaycan Sülhməramlı Qüvvələri (ing. Azerbaijani peacekeeping forces) və ya Bakı N vahidi (ing. Baku N unit) — Azərbaycan Quru Qoşunlarının əsas sülhməramlı hərbi vahidi. 1999-cu ilin sentyabr ayından başlayaraq Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Kosovoda, Əfqanıstanda və İraqda Beynəlxalq Sülhməramlı Ordu tərkibində sülhməramlı fəaliyyət aparıblar. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərkibində Azərbaycanın Sülhməramlı ordusu 1997-ci ildə yaranmış, sonradan Azərbaycan sülhməramlı bölməsi adı altında birləşmişdir. == Fəaliyyət == === Kosovo === 17 fevral 2008-ci ildə Kosovo parlamenti müstəqillik elan etdikdən sonra, 26 fevral 2008-ci ildə Azərbaycanın Prezidenti İlham Əliyev Kosovadan Azərbaycanın sülhməramlı bölməsinin çıxarılması ilə bağlı Milli Məclisə müraciət etdi. Müraciətə Milli Məclis tərəfindən 4 mart 2008 tarixdə baxıldı və 87 səslə (3 səs əleyhinə, 2 səs bitərəf) qəbul edildi. Azərbaycan sülhməramlı bölməsi 34 hərbçidən ibarət idi ki, bunlardan da biri zabit, biri çavuş və 32-si əsgər idi. Azərbaycan sülhməramlı bölməsi Kosovada Türkiyə sülhməramlı qoşunlarının tərkibində xidmət edirdi. Azərbaycan hərbçiləri Kosovada 18 kəndə nəzarət edirdilər.

1948-ci ildə qurulmuş, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının dünyanın müxtəlif qaynar nöqtələrində baş verən münaqişələrin qabağını almaq və ya qısa-müddətli həll yolu gətirmək üçün tərkibində olan hərbi-silahlı qüvvələrdir. Şablon olaraq insanların beynində birləşmiş millətlər və tabeliyində olan qüvvələrin heç bir işə yaramadığı və sülh üçün effektiv mübarizə aparmadığı fikri olsa da, hazırda BMT sülhməramlı qüvvələri Kosovo, Əfqanıstan, Haiti, Kipr, Livan, Suriya, Cənubi Sudan, Şimali Sudan, Mali və s. kimi dünyanın onlarca qaynar münaqişə nöqtəsində olan vəziyyəti tənzimləməklə məşğuldurlar. Misal üçün, əgər BMT Suriyanın qolan təpələrinə nəzarət etməsə idi, indi o ərazilər uğrunda Suriya ilə İsrail arasında münaqişə daha da gərginləşərdi və İsrail beynəlxalq hüquq normalarına məhəl qoymayıb qolan təpələrini öz ərazisinə ilhaq etdiyi üçün onu beynəlxalq aləmə öz ərazisi kimi tanıtmağa nail ola bilərdi. == Sülhməramlıların cinayətləri == BMT sülhməramlıların Kamboca və Mozambikə daxil olduqlarından sonra, fahişəliyin sürətli artımı müşahidə olunub. 1996-cı ildə BMT Silahlı münaqişənin uşaqlara təsiri (ing. The Impact of Armed Conflict on Children) adlı hesabatında Mozambikin keçmiş birinci xanımın sitatı qeyd olunur: Hazırki hesabat üçün hazırlanmış uşaqların silahlı münaqişə vəziyyətində cinsi istismarı ilə bağlı ölkə üzrə araşdırmaların 12-dən 6-da, sülhməramlı qoşunların gəlişi uşaq fahişəliyin sürətli artımı ilə əlaqələndirilib.

Rusiyanın Dağlıq Qarabağdakı sülhməramlı kontingenti — İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderləri tərəfindən imzalanmış atəşkəs bəyanatı əsasında Dağlıq Qarabağ regionunda yerləşən keçmiş rus hərbi kontingenti. Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingentinin qalma müddəti müqavilənin imzalandığı tarixdən (9 noyabr 2020-ci il) 5 il təşkil etdi, əgər müqavilə tərəflərindən heç biri 6 ay bəyan etməsə, avtomatik olaraq daha 5 il müddətinə uzadılacaq. müqavilənin müddəti bitənə qədər bu müddəanın tətbiqini dayandırmaq niyyətindədirlər. Lakin 2024-cü ilin aprelində kontingentin Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılmasına başlanıldı. Rusiya sülhməramlı qüvvələri Dağlıq Qarabağdakı keçmiş təmas xətti və Laçın dəhlizi boyunca yerləşdirilmişdi. Sülhməramlı qüvvələrin komandanlığının qərargahı Xocalı aeroportu ərazisində yerləşirdi. == Tarixi == Müqavilə imzalandıqdan sonra tərəflər Qarabağda bütün təmas xətti boyunca atəşkəs rejiminə riayət etməyə başlayıblar. Noyabrın 10-da 15-ci ayrı-ayrı motoatıcı briqadanın bölmələrindən ibarət sülhməramlı kontingenti olan ilk İl-76-lar şəxsi heyəti, nəqliyyat vasitələrini, zirehli transportyorları və hərbi texnikanı münaqişə zonasına çatdırmaq üçün Ulyanovsk-Vostoçnıy aerodromundan havaya qalxdı. Noyabrın 11-də Rusiya Federasiyası Silahlı Qüvvələrinin sülhməramlı kontingentinin bölmələri Laçın dəhlizini və Laçın-Lısoqorski sovxoz yolunun (Turşsu kəndi yaxınlığında) müvəqqəti müşahidə məntəqələri ilə hissəsini nəzarətə götürüb. Briqadanın 1-ci sülhməramlı batalyonunun bölmələri Erebuni aerodromunda boşaldıqdan sonra Gorus bölgəsində cəmləşərək 300 kilometrlik yürüş etdi.

Qarabağda Rusiya sülhməramlılarının ölümü — 20 sentyabr 2023-cü ildə Qarabağda yerləşən Canyataq kəndi yaxınlığında Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin əsgərlərinin hücumu nəticəsində 5 Rusiya sülhməramlısının həlak olması. Həlak olanlar arasında sülhməramlı kontingentin komandirinin müavini, birinci dərəcəli kapitan İvan Kovqan var idi. Hadisə Qarabağda toqquşmalar və Azərbaycanın əməliyyatları zamanı baş tutmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan, Rusiya prezidentləri və Ermənistanın baş naziri 5 il müddətinə atəşkəs bəyanatı imzalamışdılar. Bu sazişə əsasən, regionda təhlükəsizliyin təmin edilməsi üçün Qarabağ ərazisində Rusiya sülhməramlı kontingenti yerləşdirilməli idi. Azərbaycan və Ermənistan arasında münasibətlər 2022-ci ildə, avqustda baş verən toqquşmalardan və Xankəndi–Laçın yolunda aksiyalardan sonra kəskin şəkildə gərginləşmişdir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri 19 sentyabr 2023-cü ildə Qarabağda hərbi əməliyyata başlamışdır. 20 sentyabr 2023-cü il tarixində Canyataq kəndi yaxınlığındakı müşahidə məntəqəsindən qayıdarkən 5 Rusiya sülhməramlısının olduğu avtomobil atıcı silahlardan atəşə tutulmuşdur. Maşında olan hərbçilərin hamısı həlak olmuşdur. İlkin olaraq Azərbaycan və Ermənistan tərəfləri baş verənlərlə bağlı şərh verməmişdilər.