Lüğətlərdə axtarış.

Yük — daşınılan və nəql edilən əmtəə. Yüklər daşınma üsuluna görə ( dəniz, dəmir yolu, avtomobil, hava və s.), rejiminə görə (temperatur, rütubətlilik, və s. ), həmçinin qabaritlərə, gözlənilməz situasiya və s. görə fərqlənirlər. Həmçinin ballast da yük adlana bilər.

== Məzmun == Film Bakı milyonçusu Ağa Musa Nağıyevin həyatının bir günü ərzində başına gələn əhvalatlardan söhbət açır. == Festivallar və mükafatlar == 1)2002-ci ilin avqust ayında Bakıda "Araz" kinoteatrında keçirilmiş "Bizim Naməlum Kino" festivalı Aktyor Mirzə Ağabəyliyə pul Mükafatı verilmişdir. == Film haqqında == Film ömür yükünü ləyaqətlə daşımış Şahmar Ələkbərova həsr olunur. Film ssenari müəllifi Şahmar Ələkbərovun kinoda son işidir. Film Berlin Film Festivalında nümayiş etdirilmişdir. == Filmin heyəti == === Film üzərində işləyənlər === Ssenari müəllifi: Şahmar Ələkbərov Quruluşçu rejissor: Rövşən Almuradlı Quruluşçu operator: Fikrət Hacı Abrek Quruluşçu rəssamlar: Adil Azay, Rafiq Nəsirov Bəstəkar: Eldar Mansurov Montaj: Nisə Hacıyeva Səs operatoru: Vladimir Savin Rejissorlar: Elman Şeydayev, Ötkəm İsgəndər Operatorlar: Rostislav Şamrayevski, Eldar Ağayev Geyim üzrə rəssam: Adil Azay Qrim üzrə rəssam: Elbrus Vahidov, Çingiz Paşayev Rejissor assistentləri: Ramiz Əbilbəyli, Elxan Emin Operator assistenti: Nəsir Ağayev Rəssam assistentləri: Şahin Həsənov Şahin Həsənli (rəssam) , Rövşən Mehdiyev, Xatirə Həsənova, Sakit Həsənov Quraşdırılmış səhnələrin rəssamı: Fatma Qurbanova Montaj assistenti: Samirə Seyidbəyli Pirotexnik: Əlibala Məmmədov İşıq ustaları: Məhəmməd Hacıyev, Tahir Bağırov Redaktor: Orxan Fikrətoğlu Direktor müavinləri: Məhəmməd Ağabəyov, Tofiq Musayev, Çingiz Əliyev Filmin direktoru: Adil Qulamov Filmin Sponsoru: Mirzə Fərəcov Musiqi redaktoru: İsmayıl Dadaşov === Rollarda === Mirzə Ağabəyli-Ağa Musa Nağıyev Ağakişi Kazımov-Hacı Zeynalabdin Tağıyev Nahidə Orucova-Qulluqçu Kübra Püstə Əliyeva-Amaliya Loğman Kərimov-Xəfiyyə Məzahir Süleymanov-General Şubinski Zilli Namazov-Ələddin Nailə Əliyeva-Sona xanım Dilarə Nəzərova-Kazino şansonetkası Salam İsmayıl-Dərviş Telman Əliyev-Dükançı Mirbaba Xəlilov-Ağa Musanın evinə gələn Cəfər Namiq Kamal-Ağa Musanın evinə gələn Füzuli Məmmədov (aktyor)-Alverçi Zahid Qurbanov-faytoncu Novruz Cəfərov-Fəhlə Əlgüşad Rəhimov Akif Yusifov Q. Məmmədov S. Quliyev M. Ağayev Sabir Qurbanov-Səməd Mənsur Şahmar Qəribli(Şahmar Qəribov kimi)-Meyxanadakı adam İdris Rüstəmov-Meyxanadakı ziyalı H. İlyasov Kazım Abdullayev-Aktyor Bahar Abdullayeva Vaqif Əsədov-Dərviş İzaməddin Bağırov-dərviş Əli Əşari-Dərviş Vaqif Əliyev (II) Ə. Hüseynov Süleyman Zeynalov(S. Zeynalov kimi) K. Həsənov Eldar Mansurov-Şəmsi Əsədullayev Sevil Hacıyeva R. Rabinoviç İ. Yusipova Yelena Dostal E. Əhmədli E. Rüstəmov E. Atakişiyev Ə. Əliyev A. Məmmədov A. Əliyev Əjdər Zeynalov V. Əliyev Tatyana Xaymoviç Cabir Əmrahov Tofiq Bayramov-Qumarbaz Möhsün Hüseynxanlı(Mövsüm Hüseynxanlı kimi)-Qumarbaz Bəxtiyar Kərimov Fuad Əliyev (III)-Qumarbaz Ağarəfi Rəhimov-Qumarbaz Vaqif Rəsulov A. Məmmədov Məmməd Ələkbərov-Şuşa bəyi Dağlar Rüstəmov-Cahangir Zeynalov Kazım Həsənquliyev R. Əliyev R. Mustafayev Ayan Əsgərova Suad Qarayeva Ramal Ramizoğlu Kamal Almuradlı Cavidan Şeydayev Ötkəm İsgəndərov-Fotoqraf (titrlərdə yoxdur) Orxan Fikrətoğlu-Mirzə (titrlərdə yoxdur) === Filmi səsləndirənlər === İlham Əsgərov-Hacı Zeynalabdin Tağıyev (Ağakişi Kazımov) (titrlərdə yoxdur) Səidə Quliyeva-Sona xanım (Nailə Əliyeva) (titrlərdə yoxdur) Eldəniz Rəsulov-Şəmsi Əsədullayev (Eldar Mansurov) (titrlərdə yoxdur) Rasim Balayev-Şeir deyən ziyalı (titrlərdə yoxdur) Nahidə Orucova-Amaliya (Püstə Əliyeva),Kazino şansonetkası (Dilarə Nəzərova) (titrlərdə yoxdur) == Mənbə == Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 816.

Yük maşını ağır yük daşıyan bir mühərrikli nəqliyyat vasitəsidir. Avtomobil prinsipinə əsasən işlədikləri üçün texniki təsnifatda böyük bir yük avtomobili olaraq təyin olunurlar. Ümumiyyətlə Azərbaycan dilində beynəlxalq nəqliyyat daşımalarında istifadə olunan çox oxlu yük maşınlarına tır deyilir. Bu söz Azərbaycan dilinə TIR müqaviləsinə görə, TIR plitələrini daşıyan və beynəlxalq daşımaları aparan uzun yük maşınlarından keçmişdir.

Yük təyyarəsi və ya nəqliyyat təyyarəsi — sərnişindən çox yük daşımaq məqsədi ilə hazırlanmış tərpənməz qanadlı bir hava gəmisidir. Sərnişin təyyarələrində olan rahatlıqın olmadığı yük təyyarələri, yükün boşaldılması və yüklənməsi işləri üçün bir və ya birdən çox böyük qapılara malikdir. Yük təyyarələri hava kargo daşıyıcısı olan şirkətlər, sivil vətəndaşlar və ya müxtəlif ölkələrin silahlı qüvvələri tərəfindən istifadə olunur.

Əks-partizan və ya Kontrgerilla — NATO tərkibindəki ölkələrdə sol təşkilatlanmağa, kommunist və marksist-leninist hərəkatına qarşı yaradılan CİA əlaqəli gizli Qladio təşkilatlanmalarının Türkiyədəki adı. NATO-un Xüsusi Hərb təlimnamələrinə görə, üzv ölkələrdə qurulan NATO vahidləri Türkiyədə 1952 ya da 1953-də əvvəl Səfərbərlik Tədqiq Təşkilatı adıyla təşkilatlanmış sonra doğrudan Baş qərargah rəisliyinə bağlı Xüsusi Hərb Dairəsi damı altında və bunun vətəndaş davamı olaraq fəaliyyət icra etmişdir. Bülənt Əcəvit 1974-də dövrün Baş qərargah Başçısı Semih Sancardan Xüsusi Hərb Dairəsinin varlığını öyrənmişdir. Türkiyədə 1980 çevrilişinin rəhbəri Baş qərargah rəisi Kənan Evrənin Türk əks-partizan "stay-behind" təşkilatlanmasının bir üzvü olduğu iddia edilir.Türkiyədə də "stay-behind" qruplardakı liderlərin qanuni vəzifələrdə olma üst-üstə düşməsi yaşanmışdır.

Əks-səda – səs dalğalarının öz yolunda rast gəldikləri maneələrdən əks olunaraq qayıtma hadisəsidir. Səs t müddətində əks olunaraq qəbul edilibsə (eşidilibsə), maneəyə qədər olan məsafə s=vt\2 düsturu ilə hesablanar. v -səsin havadakı sürətidir və 15C°-də 340m\san-dir. Səs lokasiyası səs dalğalarının köməyi ilə obyektlərin yerinin aşkar edilməsi və onlara qədər məsafənin təyin edilməsidir. Səsin əks olunmasından naviqasiya işlərində də istifadə olunur. == Əks-səda və səs lokasiyası == Əks-səda – səs dalğalarının öz yolunda rast gəldikləri maneələrdən əks olunaraq qayıtma hadisəsidir. Səs dalğaları elastik mühitdə (bərk, maye və qazlarda) yayılan və səs duyğusu yarada bilən mexaniki dalğalardır. İnsan qulağı yalnız tezliyi 16 Hs ilə 20 000 Hs arasında olan elastiki dalğaları qəbul edə bilir. İnfrasəsi və ultrasəsi insan qulağı qəbul etməsə də bir sıra heyvanlar bu səsləri çox yaxşı eşidir. Səs t müddətində əks olunaraq qəbul edilibsə (eşidilibsə) , maneəyə qədər olan məsafə s=vt\2 düsturu ilə hesablanar.

Əks inqilab, bir inqilabı yıxmaq və nəticələrini yox etmək üçün nəzərdə tutulan əks hərəkətdir. Bu hərəkəti reallaşdıranlara əks inqilabçı deyilir. Bir əks inqilabın nəticələri mövcud inqilabın xeyirli və ya ziyanlı olmasına görə təsirli və ya təsirsiz ola bilər. Nümunə olaraq Böyük Fransa inqilabı dövründə Yakobinlər Vandeya üsyanını rəsmi olaraq təsirsiz olaraq qiymətləndirmişdirlər.

Əks-kəşfiyyat, kəşfiyyata qarşı durmaq, onların vəzifəsi düşmənin və ya digər ölkələrin kəşfiyyat idarələri tərəfindən həyata keçirilən kəşfiyyata qarşı mübarizə, düşmənlərin və düşmən kəşfiyyat orqanlarının kəşfiyyat məlumatları toplamasının qarşısının alınması və ya əldə ediləcək məlumatları manipulyasiya etməkdir. Milli kəşfiyyat orqanları, buna əsaslanan ölkələrin təhlükəsizliyi hücum üçün həssasdır. Dövlətlər əks-kəşfiyyat idarələrini xüsusi məqsədlər üçün xüsusi xidmət orqanlarından ayrı və müstəqil şəkildə təşkil edirlər. Əksər ölkələrdə əks kəşfiyyat orqanları birdən çox agentliyin nəzdində düşmən kəşfiyyatına qarşı mübarizə aparır. Türkiyədə Milli Kəşfiyyat Təşkilatı, İngiltərədə Security Service əks kəşfiyyat orqanlarına nümunə göstərilə bilər. Əksər hallarda əks kəşfiyyat agentliklərinin birbaşa polis gücündən istifadə etmə hüququ yoxdur; lakin qanun çərçivəsində yerli təhlükəsizlik qüvvələrindən istifadə edə bilər və ya detektiv qüvvədən istifadə etmək səlahiyyəti olan qurumlar yarada bilərlər. İngiltərədə Təhlükəsizlik Xidməti nəznində (Security Service) “Xüsusi şöbə” (Special Branche) adlandırılan və Milli Təhlükəsizlik məsələlərində detektiv qüvvədən istifadə etmək səlahiyyətinə sahib olan xüsusi bir ofis mövcuddur. Rusiyada FSB, Polşada Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego kimi təşkilatlar bir çox daxili təhlükəsizlik agentliklərinə birbaşa əmrlər verirlər.

Əks inqilab, bir inqilabı yıxmaq və nəticələrini yox etmək üçün nəzərdə tutulan əks hərəkətdir. Bu hərəkəti reallaşdıranlara əks inqilabçı deyilir. Bir əks inqilabın nəticələri mövcud inqilabın xeyirli və ya ziyanlı olmasına görə təsirli və ya təsirsiz ola bilər. Nümunə olaraq Böyük Fransa inqilabı dövründə Yakobinlər Vandeya üsyanını rəsmi olaraq təsirsiz olaraq qiymətləndirmişdirlər.

Bakı yük terminalı Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanıdakı bütün müasir tələblərə cavab verən yük terminalı. MDB-də ən iri yük terminalından biridir. Sahəsi 163,000 m². 2005 il martın 23-də açılmışdır. Açılış mərasimində ölkə prezidenti İlham Əliyev və Lüksemburqun mülki aviasiyasının direktoru Henri Klyayna iştriak edib.

Pikap yük maşını, icazə verilən maksimum yükü 3500 kq-dan çox olmayan yüklərin daşınması üçün hazırlanmış bir mühərrikli nəqliyyat vasitəsidir.

== Məzmun == Film Bakı milyonçusu Ağa Musa Nağıyevin həyatının bir günü ərzində başına gələn əhvalatlardan söhbət açır. == Festivallar və mükafatlar == 1)2002-ci ilin avqust ayında Bakıda "Araz" kinoteatrında keçirilmiş "Bizim Naməlum Kino" festivalı Aktyor Mirzə Ağabəyliyə pul Mükafatı verilmişdir. == Film haqqında == Film ömür yükünü ləyaqətlə daşımış Şahmar Ələkbərova həsr olunur. Film ssenari müəllifi Şahmar Ələkbərovun kinoda son işidir. Film Berlin Film Festivalında nümayiş etdirilmişdir. == Filmin heyəti == === Film üzərində işləyənlər === Ssenari müəllifi: Şahmar Ələkbərov Quruluşçu rejissor: Rövşən Almuradlı Quruluşçu operator: Fikrət Hacı Abrek Quruluşçu rəssamlar: Adil Azay, Rafiq Nəsirov Bəstəkar: Eldar Mansurov Montaj: Nisə Hacıyeva Səs operatoru: Vladimir Savin Rejissorlar: Elman Şeydayev, Ötkəm İsgəndər Operatorlar: Rostislav Şamrayevski, Eldar Ağayev Geyim üzrə rəssam: Adil Azay Qrim üzrə rəssam: Elbrus Vahidov, Çingiz Paşayev Rejissor assistentləri: Ramiz Əbilbəyli, Elxan Emin Operator assistenti: Nəsir Ağayev Rəssam assistentləri: Şahin Həsənov Şahin Həsənli (rəssam) , Rövşən Mehdiyev, Xatirə Həsənova, Sakit Həsənov Quraşdırılmış səhnələrin rəssamı: Fatma Qurbanova Montaj assistenti: Samirə Seyidbəyli Pirotexnik: Əlibala Məmmədov İşıq ustaları: Məhəmməd Hacıyev, Tahir Bağırov Redaktor: Orxan Fikrətoğlu Direktor müavinləri: Məhəmməd Ağabəyov, Tofiq Musayev, Çingiz Əliyev Filmin direktoru: Adil Qulamov Filmin Sponsoru: Mirzə Fərəcov Musiqi redaktoru: İsmayıl Dadaşov === Rollarda === Mirzə Ağabəyli-Ağa Musa Nağıyev Ağakişi Kazımov-Hacı Zeynalabdin Tağıyev Nahidə Orucova-Qulluqçu Kübra Püstə Əliyeva-Amaliya Loğman Kərimov-Xəfiyyə Məzahir Süleymanov-General Şubinski Zilli Namazov-Ələddin Nailə Əliyeva-Sona xanım Dilarə Nəzərova-Kazino şansonetkası Salam İsmayıl-Dərviş Telman Əliyev-Dükançı Mirbaba Xəlilov-Ağa Musanın evinə gələn Cəfər Namiq Kamal-Ağa Musanın evinə gələn Füzuli Məmmədov (aktyor)-Alverçi Zahid Qurbanov-faytoncu Novruz Cəfərov-Fəhlə Əlgüşad Rəhimov Akif Yusifov Q. Məmmədov S. Quliyev M. Ağayev Sabir Qurbanov-Səməd Mənsur Şahmar Qəribli(Şahmar Qəribov kimi)-Meyxanadakı adam İdris Rüstəmov-Meyxanadakı ziyalı H. İlyasov Kazım Abdullayev-Aktyor Bahar Abdullayeva Vaqif Əsədov-Dərviş İzaməddin Bağırov-dərviş Əli Əşari-Dərviş Vaqif Əliyev (II) Ə. Hüseynov Süleyman Zeynalov(S. Zeynalov kimi) K. Həsənov Eldar Mansurov-Şəmsi Əsədullayev Sevil Hacıyeva R. Rabinoviç İ. Yusipova Yelena Dostal E. Əhmədli E. Rüstəmov E. Atakişiyev Ə. Əliyev A. Məmmədov A. Əliyev Əjdər Zeynalov V. Əliyev Tatyana Xaymoviç Cabir Əmrahov Tofiq Bayramov-Qumarbaz Möhsün Hüseynxanlı(Mövsüm Hüseynxanlı kimi)-Qumarbaz Bəxtiyar Kərimov Fuad Əliyev (III)-Qumarbaz Ağarəfi Rəhimov-Qumarbaz Vaqif Rəsulov A. Məmmədov Məmməd Ələkbərov-Şuşa bəyi Dağlar Rüstəmov-Cahangir Zeynalov Kazım Həsənquliyev R. Əliyev R. Mustafayev Ayan Əsgərova Suad Qarayeva Ramal Ramizoğlu Kamal Almuradlı Cavidan Şeydayev Ötkəm İsgəndərov-Fotoqraf (titrlərdə yoxdur) Orxan Fikrətoğlu-Mirzə (titrlərdə yoxdur) === Filmi səsləndirənlər === İlham Əsgərov-Hacı Zeynalabdin Tağıyev (Ağakişi Kazımov) (titrlərdə yoxdur) Səidə Quliyeva-Sona xanım (Nailə Əliyeva) (titrlərdə yoxdur) Eldəniz Rəsulov-Şəmsi Əsədullayev (Eldar Mansurov) (titrlərdə yoxdur) Rasim Balayev-Şeir deyən ziyalı (titrlərdə yoxdur) Nahidə Orucova-Amaliya (Püstə Əliyeva),Kazino şansonetkası (Dilarə Nəzərova) (titrlərdə yoxdur) == Mənbə == Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 816.

Yük maşını yarışları, yük maşınları ilə həyata keçirilən bir motorsport növüdür. Avropa Yük Maşınları Yarışı Çempionatı (EHRC) Almaniyanın Nürburgring və Fransanın Le Mans kimi dünyanın ən məşhur motorsport dövrələrində keçirilir. ABŞ-də Craftsman Yük Maşınları Seriyası Yarışları, 400 millik yarışları izləmək üçün ölkənin hər yerindən izdiham yığır. == Vacib məlumatlar == Avropa yük maşını yarışları 1980-ci illərdə başladığında, normalda yollarda işləyən nəqliyyat vasitələrindən istifadə edilmişdir. Craftsman Yük Maşınları Seriyası Yarışları, 1995-ci ildən başlanmışdır. Yarış üçün nəzərdə tutulmuş yük maşınları 161 km/saat sürətə Porsche 911 idman avtomobilindən daha sürətli çatır. Bir yük maşını üçün minimum çəki 5500 kq-dır. Təhlükəsizliyə görə 161 km/saat sürət həddi mövcuddur.

Elektron əks tədbir (ing. electronic countermeasures abr: ECM) bir elektrik və ya elektron cihazdır. Radar, sonar, infraqırmızı (IR) və ya lazer kimi digər aşkarlama sistemlərini aldatmaq üçün hazırlanmışdır. Düşmənə yönəlmiş hədəfləmə məlumatlarını inkar etmək üçün həm hücum, həm də müdafiə məqsədi ilə istifadə edilə bilər. Sistem düşmənə bir çox ayrı hədəfi göstərə bilər, real hədəfi yoxa çıxmış və ya təsadüfi hərəkət edən kimi göstərədə bilər. Təyyarələri idarə olunan raketlərdən müdafiə etmək üçün effektiv formada istifadə olunur. Əksər hərbi hava qüvvələri təyyarələrini hücumdan qorumaq üçün ECM müdafiə sistemlərindən istifadə edirlər.

Passatlararası əks cərəyan - Atlantik, Sakit və Hind okeanlarında, ekvatora yaxın enliklərdə Qərbdən Şərqə gedən okean cərəyanıdır. Passatlararası əks cərəyan keçmişdə Ekvator əks cərəyanı adlanırdı.

Əks-qəza avtomatikası (ƏQA) — enerji sistemin elektroenergetika rejiminin parametrlərinin ölçülməsini və emal edilməsini, məlumatların ötürülməsi və idarəetmə əmrlərinin verilməsini və nəzarət tədbirlərinin müəyyən edilmiş alqoritm və parametrlərə uyğun həyata keçirilməsini təmin edən, enerji sistemdə olan qəza rejimlərinin inkişafının qarşısını alan və ləğv edən qurğuların cəmidir. ƏQA qurğusu — qəzaların qeyd edilməsini həyata keçirən, enerji sistemin elektroenergetika rejiminin parametrlərini emal edən, idarəetmə təsirlərini seçən, qəza siqnalları və idarəetmə əmrlərini ötürən və ya nəzarət təsirlərini həyata keçirən və bütövlükdə (operativ və texniki) xidmət göstərən texniki qurğudur (aparat, terminal).

YAXA (Yük açmanın xüsusi avtomatikası) — yük açmanın xüsusi avtomatikası. == Ümumi məlumat == İki enerji sistemi və enerji sistemin hissələrini əlaqələndirən xətlərdən birinin qəza açılması zamanı yerdə qalan xətlərdə aktiv gücün yolverilməz artımı baş verə bilər. Enerji sistemi bölmədən və generasiya olunan gücü açmadan dayanıqlığı qorumaq üçün enerji sistemin qəbuledici hissəsində yüklərin qısamüddətli avtomatik açılması effektiv vasitələrdən biridir. Bu funksiyanı YAXA yerinə yetirir. == YAXA-nın işi == YAXA-nın işəsalıcı faktoru onun quraşdırıldığı 110–220 kV-luq obyeklərin şinlərində gərginliyin aşağı düşməsidir. Əlavə faktorlar kimi, bir və ya bir neçə xəttin açılması nəzərdə tutula bilər (əvvəlki gücə nəzarət etməklə və ya etmədən). Əlavə işəsalıcı faktorların seçilməsində çətinlik olduğu istisna hallarda, YAXA-nın işi qısaqapanma səbəbindən gərginliyin azalması zamanı bloklanmaqla yerinə yetirilir (qısaqapanma zamanı təsir etmir). Qaydalara görə, YAXA-nın təsirindən daha çox güc tələb edən, lakin texnoloji prosesin xarakterinə və dərəcəsinə görə az əhəmiyyətli yüklər açılır. YAXA işləyən zaman ATQ-yə qadağa qoyulmalıdır. Qidalanmanın sonrakı bərpası operativ personal tərəfindən həyata keçirilir.

Qular fillərə əks olunur — 1937-ci ildə sürrealist ispan rəssamı Salvador Dali tərəfindən çəkilmiş rəsm əsəri. Xüsusi kolleksiyasındandır. Bu əsər Dalinin Paranoyak-tənqidi dövrünə aiddir. Yağlı boya ilə kətan üzərində işlənmişdir. Əsər Dalinin məşhur ikiqat şəkillərindən birini ehtiva edir. İkiqat şəkillər Dalinin "paranoyak-tənqidi" metodunun əsas hissəsi idi. O, bunu 1935-ci ildə "Düşüncəsizin Fəthi" oçerkində irəli sürmüşdü.

== Məzmun == Film 70-ci illərin axırlarında parlaq istedadları ilə ürəklərdə işıqlı ümidlər doğurmuş dörd istedadlı, həvəskar müğənninin aqibətindən, sonrakı taleyindən, istedada qayğı əvəzinə laqeydliyin acı nəticələrindən söhbət açır. == Festivallar və mükafatlar == 1)1987-ci ildə Filmin yaradıcıları Azərbaycan Dövlət Mükafatına layiq görülmüşdür. == Filmin heyəti == === Film üzərində işləyənlər === Rejissor: Xamiz Muradov Ssenari müəllifi: Aydın Dadaşov Operator: Vladimir Konyagin Səs operatoru: Akif Nuriyev == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 235-258; 329; 377. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan.

...Əks-səda doğuracaq (rus. И эхом отзовётся) — Azərbaycanın cizgi, ekler, qarışıq texnika filmi. == Məzmun == Film aktual mövzuya-insanların öz hərəkətləri üçün gələcək qarşısında məsuliyyət daşımalarına, yer planetində sivilizasiyanın qorunub saxlanılması üçün insan zəkasının məsuliyyətinə həsr olunmuşdur. == Film haqqında == Cizgi, ekler, qarışıq texnika filmidir. Bədii-publisistik multipliaskiya filmi Gennadi Tişşenkonun "Miras" hekayəsi əsasında çəkilmişdir. == Filmin heyəti == === Film üzərində işləyənlər === Rejissor: Gennadi Tişşenko Ssenari müəllifi: Gennadi Tişşenko Quruluşçu rəssam: Vaqif Məmmədov, Gennadi Tişşenko, Nigar Nərimanbəyova Operator: Ramiz Ağayev Bəstəkar: Elmar Fel Səs operatoru: Marat İsgəndərov Multiplikasiya rəssamı: Vaqif Məmmədov, Gennadi Tişşenko Rəssam: Firəngiz Quliyeva, Hüseyn Cavid İsmayılov, Bəhram Qaflanov === Rollarda === Fəxrəddin Manafov N.Georgiyeva Cahangir Şahmuradov == Mənbə == Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər.

== Məzmun == Ta qədim zamanlardan Azərbaycan özünün mis məmulatları ilə şöhrət tapmışdır. Bunların əsas istehsal mərkəzi Böyük Qafqaz dağlarında yerləşən kiçik Lahıc kəndidir. Burada misdən hazırlanan dolça, satıl, sərnic, məcməyi, sərpuş, aşsüzən, kəfkir, kasa, cam, qazan, çıraq və s. dünyanın bir çox ölkələrinə, o cümlədən Rusiyaya, Orta Asiyaya və Yaxın Şərqə aparılmışdır. Lahıcda dəmir üzərində döymə sənətinin sirləri nəsildən nəslə ötürülür. Filmdə Lahıc sənətkarlarından, onların yaradıcılığından məhəbbətlə söhbət açılır.

FIA Avropa Yük Maşınları Yarışı Çempionatı ― Beynəlxalq Avtomobil Federasiyası tərəfindən təsdiqlənmiş və ETRA Promotion GmbH tərəfindən təşkil edilən tırlar üçün nəzərdə tutulmuş motorsport növündə olan yol yarışları seriyasıdır. == Çempionlar == === 1985–1993 === === 1994–2005 (FIA European Cups) === === 2006–indiyə qədər (FIA Avropa Çempionatı) === ==== Goodyear Yük Maşınları Kuboku ==== 2017-ci ildən seriya müntəzəm sürücülər çempionatı çərçivəsində Goodyear Yük Maşınları Kuboku yarışlarını keçirməyə başlamışdır.

== Məzmun == Film 1988-ci ildə Sumqayıtda baş verən hadisələrdən bəhs edir. == Filmin heyəti == === Film üzərində işləyənlər === Ssenari müəllifi: Eyruz Məmmədov, Nadejda İsmayılova, Davud İmanov Qurluşçu rejissor: Davud İmanov Quruluşçu operator: Rövşən Quliyev Musiqi tərtibatı: Rauf Əliyev Səs operatoru: Teymur Abdullayev Operator: Ramiz Ağayev, Nadir Mehdiyev Rejissor assistenti: Nazim Məmmədov, İlham Salmanov Operator assistenti: [Sadıq Kərimov Səs texniki: Fazil Əfşani Montaj edən: Nelli Mahmudova, Nailə Dadaşova Məsləhətçi: Vladimir Lebedev (MTN polkovniki) Filmin direktoru: Rimma Abdullayeva == İstinadlar == == Mənbə == Akif Cabbarlı, Bəşir Şərifli. "Sumqayıtın əks-sədası" filmi necə yarandı?.. Azərbaycan.- 2011.-27 fevral.- S. 7.

Əks-səda – səs dalğalarının öz yolunda rast gəldikləri maneələrdən əks olunaraq qayıtma hadisəsidir. Səs t müddətində əks olunaraq qəbul edilibsə (eşidilibsə), maneəyə qədər olan məsafə s=vt\2 düsturu ilə hesablanar. v -səsin havadakı sürətidir və 15C°-də 340m\san-dir. Səs lokasiyası səs dalğalarının köməyi ilə obyektlərin yerinin aşkar edilməsi və onlara qədər məsafənin təyin edilməsidir. Səsin əks olunmasından naviqasiya işlərində də istifadə olunur. == Əks-səda və səs lokasiyası == Əks-səda – səs dalğalarının öz yolunda rast gəldikləri maneələrdən əks olunaraq qayıtma hadisəsidir. Səs dalğaları elastik mühitdə (bərk, maye və qazlarda) yayılan və səs duyğusu yarada bilən mexaniki dalğalardır. İnsan qulağı yalnız tezliyi 16 Hs ilə 20 000 Hs arasında olan elastiki dalğaları qəbul edə bilir. İnfrasəsi və ultrasəsi insan qulağı qəbul etməsə də bir sıra heyvanlar bu səsləri çox yaxşı eşidir. Səs t müddətində əks olunaraq qəbul edilibsə (eşidilibsə) , maneəyə qədər olan məsafə s=vt\2 düsturu ilə hesablanar.

== Haqqında == Qeyri-mümkün missiya – Fallout, Christopher McQuarrie tərəfindən yazılan və rejissorluq etdiyi 2018-ci il Amerika döyüş casus filmidir. Bu, Qeyri-mümkün missiya – Rogue Nation (2015) filminin davamıdır və Qeyri-mümkün missiya film seriyasının altıncı hissəsidir. Filmdə baş rolları Tom Kruz Ethan Hunt rolunda canlandırır, köməkçi heyətlə Ving Rhames, Simon Pegg, Rebecca Ferguson, Henry Cavill, Angela Bassett, Sean Harris, Michelle Monaghan və Alec Baldwin yer almışdır. Qeyri-mümkün missiya – Fallout filmində Ethan Hunt (Kruz) və onun Impossible Missions Force (IMF) komandası Sindikatın bioterrorçu qolu olan Apostles-ə nüvə silahı texnologiyasının çatmasının qarşısını almağa çalışır. Altıncı Missiya üçün danışıqlar: film 2015-ci ildə sələfi ekranlara çıxmazdan əvvəl başladı. Qeyri-mümkün missiya – Fallout 2015-ci ilin noyabrında rəsmi olaraq elan edildi, McQuarrie yazıb rejissorluğu təsdiqləndi və bununla da françayzaya qayıdan ilk rejissor oldu. Aktyorların geri dönüşləri az sonra elan edildi; Əvvəlki iki filmdə görünən Ceremi Renner 2017-ci ilin mart ayında Avengers: Endgame (2019) ilə planlaşdırma ziddiyyətləri səbəbindən CinemaCon-da iştirak etmədiyini təsdiqlədi. Əsas çəkilişlər 2017-ci ilin aprelində başladı və Paris, Yeni Zenlandiya, London, Norveç və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri daxil olmaqla çəkiliş yerləri ilə 2018-ci ilin mart ayına qədər davam etdi. İstehsal xüsusilə 2017-ci ilin avqustunda Kruz zədələndikdən sonra yeddi həftə dayandırıldı. == Oyunçular == Tom Kruz, Ethan Hunt rolunda: BVF agenti və əməliyyatçılar qrupunun lideri.

Rük — Azərbaycan Respublikasının Quba rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.Kəndin dəniz səviyyəsindən hündürlüyü təqribən 1620-1630 metrdir == Toponimikası == Rük oyk., sadə. Quba r-nunun eyniadlı i.ə.v.-də kənd. Dağətəyi ərazidədir. Oykonim qədim türk dillərindəki uruq (ailə, tayfa; daya¬nacaq) sözünün təhrif olunmuş forması hesab edilir və “düşərgə, yaşayış məskəni” kimi izah olunur. == Əhalisi == 2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kəndə 301 nəfər əhali yaşayır. Əhalisi tatlardır. == Təhsil == Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2 fevral 2018-ci il tarixli Sərəncamı ilə Quba rayonu Rük kənd 56 şagird yerlik modul tipli ümumi orta məktəbin quraşdırılması üçün 315 000 manat vəsait ayrılmışdır.

Saç və ya tük — məməlilərin və onların əcdadlarının (terapsidlər) qoruyucu örtüyünün tərkib hissəsi. Filogenetik olaraq dəri örtüklərinin epidermisinin törəməsidir. Heyvanlarda tükdən hazırlanmış sıx örtük xəz və ya yun adlanır. Saçlar statik elektrik toplamaq imkanına malikdir. == Quruluşu == Saçın xarici örtüyü bir-birinin üstünə yığılan keratin pulcuqlardan yaranıb. Saçların görünən hissəsi sterjen adlanır. Dərinin altında qalan saçın hissəsi isə saç kökü (və ya saç soğanağı) adlanır. Soğanaq follikul adlanan tüklü torbayla əhatə olunmuşdur. Saç tipi follikulun formasından asılıdır: düz saçlar dəyirmi, azacıq qıvrım olan oval, buruq-buruq olan isə böyrəkvarı follikuldan artırlar. Hər tük üç qatdan ibarətdir.

Yak (lat. Bos grunniens) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin boşbuynuzlular fəsiləsinin əsl öküz cinsinə aid heyvan növü. Yakların hündürlükləri 2 metrə, çəkiləri 1000 kiloqrama çatır. Bədənləri uzun tüklərlə örtülü olur. Ayaqlarında, yanlarında da uzun tüklər olur. Yaklar Tibetdə dəniz səviyyəsindən 4000-6000 metr yüksəklik ərazilərdə çox az ərazidə yaşamaqdadır.

Yüz (bir yüz) — say sistemində ədədlərdən biridir. Doxsan doqquzdan sonra, yüz birdən əvvəl gəlir. == Riyaziyyatda == === Əsas hesablamalarda === Yüz ədədi — cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Belə ki, 1, 2, 4, 5, 10, 20, 25, 50 və 100 ədədlərinə qalıqsız bölünür. === Say sistemində === == Elmdə == Bir əsr yüz ildir. == Dində == == İnam və etiqadlarda == === Qurani-Kərimdə === Mallarını Allah yolunda sərf edənlərin halı yeddi sünbül verən bir toxuma bənzər ki, bu sünbüllərin hər birində yüz ədəd dən vardır. Allah istədiyi kimsə üçün bunu qat-qat artırır. Allah (lütfü ilə) genişdir və hər şeyi biləndir. Ya Peyğəmbər! Möminləri döyüşə həvəsləndir (təşviq et).

Beynəlxalq Kosmik Stansiya (BKS) (ing. International Space Station, ISS) — çoxməqsədli kosmik tədqiqatlar üçün istifadə edilən pilotlu orbital stansiyadır. BKS 23 ölkənin iştirak etdiyi birgə beynəlxalq layihədir. Bunlar Avstriya, Belçika, Braziliya, Böyük Britaniya, Almaniya, Yunanıstan, Danimarka, İrlandiya, İspaniya, İtaliya, Kanada, Lyuksemburq, Niderland, Norveç, Portuqaliya, Rusiya, ABŞ, Finlandiya, Fransa, Çexiya, İsveçrə, İsveç və Yaponiyadır. Bu orbital stansiyanın dəyəri 150 milyard dollar olmaqla tarixdəki ən bahalı layihədir. Çəkisi 450 ton, uzunluğu 73 metr, eni 109 metr, hündürlüyü 20 metr, sürəti saniyədə 7.6 km olan bu nəhəng stansiya 1998-ci ildən fəaliyyət göstərir və Yerdən 370 km hündürlükdə orbitdə fəaliyyət göstərir. Yer orbitində 1 tam dövrünü 92 dəqiqəyə başa vurur. Bu isə o deməkdir ki, 1 gün ərzində Yer ətrafında 15 dəfə dövr edir. Stansiyanın hissələri bir-bir kosmosa göndərilərək kosmonavtlar tərəfindən orada yığılmışdır. == Mənbə == Həvəskar teleskoplarda Beynəlxalq Kosmik Stansiya "Энергия" Ruysiya Kosmik Korporasiyası.

Bill Dük (26 fevral 1943) — 26 fevral 1943-cü ildə Poukipzi şəhərində (Nyu-York ştatı, ABŞ) anadan olub. Etel Luis və Uilyam Henri Dük (böyük) ailəsində anadan olub. Datçess Kommuniti kollecində aktyorluq və yazıçılıq üzrə təhsil alıb. Daha sonra aktyor sənətinin incəliklərini Boston Universitetində, ardınca Nyu-Yorkun Universiteti nəzdində Tiş ali məktəbində və Amerika Kino-İncəsənət İnstitutunda mənimsəyib. Xarizmatik xarici görünüş və ədaya malik aktyoru, rejissorlar başlıca olaraq döyüş filmlərinə çəkib. Çəkildiyi lentlərdə daha çox mənfi obrazlar yaradıb. 80-ci illərdə ABŞ teleməkanında bir sıra səs-küylü seriallara, o cümlədən "Hill-Strit blüzü" və "Mayami Polisi" seriallarına rejissorluq edib. Kinoda aktyor debütü 1976-cı ildə baş tutub. "Avtoyuyucu" adlı filmdə radikal müsəlman inqilabçı Əbdül Məhəmməd Əkbər roluna çəkilib. 1980-ci ildə "Amerikalı jiqolo" melodramında homoseksual sutenyor rolunu oynayıb.

Çeun Yuk (28 oktyabr 1981) — Honq Konqu təmsil edən stolüstü tennisçi. == Karyerası == Çeun Yuk Honq Konqu 2000-ci ildə Sidney şəhərində baş tutan XXVII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 17-ci, cüt turnirdə isə 9-cu pillənin sahibi olub. Daha sonra Çeun Yuk Honq Konqu 2004-cü ildə Afina şəhərində baş tutan XXVIII Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və cüt turnirdə 9-cu pillənin sahibi olub. Çeun Yuk Honq Konqu 2008-ci ildə Pekin şəhərində baş tutan XXIX Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 17-ci, Komanda turnirində isə 5-ci pillənin sahibi olub.

Xuk (fars. خوك‎) - İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Şot şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.

YUV — rəng modeli. YUV sistemində parlaqlığı göstərən bir komponent (Y – parlaqlıq siqnalı) və rəngi bildirən iki komponent (U, V – rənglilik siqnalları) olur. YUV modelindən televerilişdə və video-verilənlərin saxlanmasında/emalında geniş tətbiq edilir. Komponentin parlaqlığı “ağ-qara” (bozun çalarlarında) görüntüdən ibarətdir, qalan iki komponent isə tələb olunan rəngi bərpa etmək üçün informasiyanı özündə saxlayır. Bu, rəngli TV meydana çıxanda mövcud ağ-qara televizorlarla uyğunluq üçün çox əlverişli idi. YUV modelindən RGB-yə və əks çevirmə aşağıdakı düsturlarla aparılır: R = Y + 1.13983 * V; G = Y - 0.39465 * U - 0.58060 * V; B = Y + 2.03211 * U; Y = 0.299 * R + 0.587 * G + 0.114 * B; U = -0.14713 * R - 0.28886 * G + 0.436 * B; V = 0.615 * R - 0.51499 * G - 0.10001 * B; == Ədəbiyyat == İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

Yui (müğənni) — müğənni. Yui (şəhər) — şəhər. Yui (stansiya) — stansiya.

Yuki — Yaponiyada ad. Yuki Otsu (d. 24 mart 1990) — Yaponiya futbolçusu. Yuki Kobayaşi (d. 24 aprel 1992) — Yaponiya futbolçusu. Yuki Muto (d. 7 noyabr 1988) — Yaponiya futbolçusu. Yuki Abe (d. 6 sentyabr 1981) — Yaponiya futbolçusu.

Yun — bəzi məməli heyvanların dərisinin üstünü örtən və heyvandan (adətən qoyun, dəvə və s.) qırxılan tüklər. == Ümumi məlumat == Lifli materiallar içərisində birincilik təşkil edən yun əsrlər boyu toxuculuq peşəsi üçün ən yüksək xammal hesab edilmişdir. Bunun üçün insanlar ən çox qoyun yunundan istifadə etmişlər. Qoyun bir qayda olaraq iki dəfə, nadir hallarda il pis gəldikdə, bir dəfə qırxılır. Qırxın dövrü iqlim şəraitilə əlaqədardır. Qırxına aran yerlərdə tez, dağ yerlərində nisbətən gec başlanır. Qırxın yaz və payızda aparılır. Qırxını çobanlar özləri aparır. Bəzən də köməkçilər çobanın və ya sürü sahibinin qohum-əqrəbasından olur. Qırxın qırxlıq aləti vasitəsilə aparılır.

Yuğ və ya Sağu — yas mərasimi ilə bağlı arxaik nəğmələrdir. Bu mətnlər ortaq türk folklor arealında geniş yayılmış “yuğ”, “ağı”, “sağu”, “yedi”, “edi” adları ilə tanınmışdır. Bu mərasim insanların vəfatı zamanı ya evdə, ya da basdırılan zamanı düzəldilir. Əsas hissə yasın qurulduğu yerdə icra edilir. Oxunan mahnılar ağı adlanır. Qədim türklərdə yuğçu ozanlar - ağıçılar qopuzda çalaraq ölən haqqında mahnılar deyərlərmiş. Həmin mərasimdə ölən adam təriflənər, onun yaxşı cəhətləri, xeyirxahlıqları mövzu olarmış.Yuğ həm də qədim türklərin musiqi, mahnı, rəqs, ağı parçaları ilə müşayiət olunan ölübasdırma mərasimi olub. Qədim Azərbaycanda yuğ (yuğlamaq – ağlamaq sözündəndir) adlanan ayın olmuşdur ki, sonralar onun tərkib hissələrinin çoxu matəm mərasiminə keçmişdir. Yaş – matəm nəğmələri ağılar və mərsiyələr bizim dövrlərdə də qalmışdır. Mərsiyələr adətən matəm ayi olan məhərrəmlikdə çox ifa olumurdu.Ekvivalenti farklı Türk şivelerinde Yoğ, Yox, Yığ şeklindedir.

AKS-74U - AK avtomatlar ailəsinin üzvü. AK-74 ün qısaldılmış variantı. Aviatexnika, zirehli texnika ekipajı artilleriyaçılar və desantçılar üçün nəzərdə tutulub == Variantlar == AKS-74UN2 (“gecə üçün”) - qaranlıqda görmək üçün nəzərdə tutulmuş nişangah ilə variant. AKS-74UB (“səssiz”) - Xüsusi qüvvələr üçün nəzərdə tutulmuş variant == Xüsusiyyətləri == Tarixi - Avtomat üzərində ilk işi 1944-cü ildə bir çox orijinal konstruksiyalar layihələndirmiş Sudayev aparır. Sonralar bu avtomatın üzərində Kalaşnikov işləməyə başlayır. 1946-cı ildə ö öz konstruksiyasını nümayiş etdirir. Bu avtomat sınaqlardan keçərək yaxşı nəticələr göstərir. 1947-ci ildə orduda tətbiqi təklif olunur. Orduda sınaqdan keçdikdən sonra Kalaşnikov avtomatı 1948-ci ildə silahlı qüvvələrə götürülür. AKS-U 1970-ci illərin axırı, 1980-ci illərin əvvəllərində istehsal edilərək, modelləşdirilib silahlı qüvvələrin ixtiyarına verilmişdir.Təyinatı - Düşmənin canlı qüvvəsini tək-tək məhv etmək həmçinin atəş vasitələrini susdurmaq üçün təyin olunmuşdur.

ASK Arena (keçmiş adı: Şəfa stadionu, İnter Arena) — Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərində stadion. ASK Arena Heydər Əliyev prospekti, köndələn 5 ünvanında yerləşir. Meydançanın tutumu 8125 nəfərdir. Meydança süni ot örtüyü ilə döşənmişdir. == İnşası == Stadion əvvəllər "Termist" adlanan arenanın əsasında UEFA-nın ayırdığı vəsait hesabına 2000-ci ildə AFFA tərəfindən əsaslı şəkildə yenidən qurulub və yenidənqurma işləri 4 milyon 500 min dollara başa gəlmişdir. 2001-ci ildən istifadəyə verilən arena ilk olaraq "Şəfa" stadionu adlandırılıb. Arena öncədən milli komandaların təlim-məşq bazası üçün nəzərdə tutulmuşdu. Əsas meydançada milli çempionatın ilk dövrəsində Olimpik klubu ev oyunlarını keçirib. 2014-cü ildə stadion Bakının "İnter" klubuna 4 milyon 250 min manata satılmışdır. Federasiya bu addımını stadionu öz imkanları hesabına saxlaya bilməməsi ilə əsaslandırıb.

Ask.fm (həmçinin A SKfm kimi tanınır) — istifadəçilərin profillər yarada və bir-birlərinə suallar göndərə biləcəyi Latviya sosial şəbəkə saytıdır. Bir vaxtlar sualları anonim şəkildə təqdim etməyə təşviq edən anonim sosial media forması idi. Sayt 2010-cu ildə Latviyanın Riqa şəhərində yaradılıb. 2014-cü ildə IAC (həmçinin Ask.com-un sahibi olan) tərəfindən satın alındıqdan sonra onun baş ofisi Dublin, İrlandiyanın şəhərinə köçürüldü. 2016-cı ildə IAC onu Kaliforniyada yerləşən aktivlərin idarə edilməsi firması olan Noosphere Ventures-ə satdı.

Dastan – Mərkəzi Asiya, İran, Türkiyə və Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının növlərindən biri. Başqa janrlardan fərqli olaraq, dastanda həm nəsr, həm də nəzm hissələri olur. Dastandakı hər hansı bir əhvalat, hadisə nəsrlə söylənilir və yeri gəldikcə mövzu ilə bağlı şeir parçaları da verilir. Bu xüsusiyyətinə görə dastan bəzən epik-lirik adlanan xüsusi bir ədəbi növə aid edilir. Dastanın nəzm hissəsi, adətən, qoşma və gəraylılardan ibarət olur və saz havası üstündə oxunur. Dastanlar mövzu və məzmunlarına görə iki növə bölünür: qəhrəmanlıq dastanları, məhəbbət dastanları. == Növləri == === Qəhrəmanlıq dastanları === Qəhrəmanlıq dastanlarında xalqın həyatı ilə bağlı tarixi hadisələrdən, onun haqq-ədalət və azadlıq uğrunda apardığı mübarizədən bəhs edilir. Belə dastanların qəhrəmanları xalq içərisindən çıxmış mərd və igid insanlar olur. Ən məşhur qəhrəmanlıq dastanları Kitabi-Dədə Qorqud, Koroğlu və Qaçaq Nəbi, Qaçaq Kərəmdir. Qəhrəmanlıq dastanları əsasən, xalq qəhrəmanları haqqında olan rəvayət və nəğmələr əsasında yaranır.

Malkolm X və ya Malkolm İks (ing. Malcolm X, Malcolm Little, sonradan əl-Hac Malik əl-Şahbaz ; 19 may 1925[…], Omaha, Nebraska – 21 fevral 1965[…], Manhetten, Nyu-York ştatı və ya Nyu-York, Nyu-York ştatı) — ABŞ-nin müsəlman icmasının rəhbərlərindən biri və afroamerikalı insan haqları hərəkatının tanınmış fəalı. O, ən çox qaradərililərin hüquqlarının müdafiəsi məsələsində mövcud olan mübahisələrə görə tanınır. Bəziləri onu ağdərili amerikalıları qaradərili amerikalılara etdiklərinə görə çox sərt tərzdə tənqid edən şəxs kimi, bəziləri isə irqçiliyi və şiddəti təbliğ edən şəxs kimi qəbul edirlər.Malkolm Littl Nebraska ştatının Omaha şəhərində anadan olmuşdur. Atasının ölümündən və anasının xəstəxanaya düşməsindən sonra yeniyetməlik illərini qoruyucu evlərdə keçirmişdir. 1943-cü ildə Nyu-York şəhərinin Harlem məhəlləsinə köçmüşdür. Nyu-Yorkda bəzi qeyri-qanuni işlərlə məşğul olmuşdur. 1946-cı ildə oğurluğa, şəxsi mülkə icazəsiz daxil olmaya görə 10 il həbsə məhkum edilmişdir. Həbsxanada "İslam milləti" hərəkatına qoşulmuş və adını Malkolm X etmişdir. 1952-ci ildə icbari işlə azadlığa buraxılmışdır.

Professor Çarlz Frensis Xavier (ing. Charles Francis Xavier) və ya Professor İks (ing. Professor X) — Marvel Comics tərəfindən yaradılmış personaj, İks-adamların lideri. Yazıçı Sten Li və rəssam Ceyk Kyörbi tərəfindən yaradılan personaj ilk dəfə 1963-cü ildə nəşr olunmuş "İks-adamlar" komiksinin 1-ci buraxılışında peyda olmuşdur. Xavier qeyri-insani güclərlə dünyaya gələn uydurma mutantlardan biridir. O, mutantlar və insanların sülh və bərabərlik şəklində yaşaması üçün vuruşan İks-adamlar komandasının yaradıcısıdır. Xavier güclü telepatiya qabiliyyətinə malik olan mutantdır. O, digər insanların düşüncələrini, yaddaşını oxuya bilir və hətta onları idarə edə bilir. Xavier bütün dünyadan olan mutantlara sığınacaq olması və mutant güclərini məşq etmələri üçün Nyu-Yorkda İks-İqamətgah adlı özəl məktəb açmışdır. Xavier paraplegik xəstəsidir və əlil arabası ilə hərəkət edir.

İks-23 (ing. X-23) — Marvel Comics tərəfindən yaradılmış xəyali super qəhrəman. İlk dəfə 2004-cü ildə "X-Men: Evolution" çizgi filmində, daha sonra "NYX" komiksinin 3-cü buraxılışında peyda olmuşdur. == Bioqrafiya == Şimal porsuğu kimi yeni silah hazırlamaq məqsədiylə Martin Satter məşhur genetik Sara Kinniyə onun oxşarını (klonu) yaratmaqa dəvət edir. Nəticədə Y-xromosomunu xilas edə bilmədiyinə görə qadın oxşarını yaratdı. Əvəldən Zander Rays buna razı olmadı, amma Martindən razılıq alan Sara layihəni davam etdirdi. Daha sonra Rays bunu öyrəndikdən sonra onu cəzalandırmaq məqsədi ilə ona qulaq asmadığına görə uşaqın daşıyıcısı olmasına məcbur etdi. Bağlı qapıda yetiştirilən X-23 silah kimi istifadə etməyə hazırlayırdılar, amma Kinni əllindən qələn hər şeyi edirdiki o silah kimi yox, insan kimi yetişdirsin. Yeddi ildən sonra Zander Rays mutasiyanı gücləndirmək üçün şüalanmayaş, daha sonra isə onun caynaqlarını adamantiumla ortdü. Daha üç ildən sonra isə onu ilk tapşırıqına göndərdi — prezidentliyə namizəd olan Qreq Consonu öldürmək idi.

İks-adamlar (ing. X-Men) – Marvel Comics nəşriyyatı tərəfindən 1963-cü ildə yaradılmış superqəhrəman komandası. Komanda ilk dəfə Sten Li və Cek Körbi tərəfindən ərsəyə gətirilmiş "The X-Men" komiksinin 1-ci sayında (sentyabr 1963) təqdim edilmişdir. Zəif satış göstəricilərinə görə 1970-ci ildə komanda haqqında komikslərin nəşri dayandırılmış, 1975-ci ildə yazıçı Kris Klermontun birbaşa nəzarəti altında komanda haqqında komikslərin təkrar nəşrinə başlanılmış və bundan sonra İks-adamlar Marvel Comics nəşriyyatının ən uğurlu franşizalarından birinə çevrilmişdir. Komanda müxtəlif komiks kitablarında, teleseriallarda, Disneyin 20th Century Studiyasının İks-adamlar filmlər seriyasında və video oyunlarda istifadə edilmişdir.