Lüğətlərdə axtarış.

Fayton — minik məqsədilə hazırlanmış cütatlı qədim nəqliyyat vasitəsidir. XIX əsrdə fayton müasir minik avtomobillərini əvəz edirdi. Rahat nəqliyyat növü olduğu üçün Azərbaycanda ondan son zamanlara qədər istifadə olunmuşdur. Şəhər nəqliyyatı hesab olunan fayton bir çox rütbəli adamlar tərəfindən kənd yerlərində işədilmişdir. XIX əsrin axırlarında Bakıdan müxtəlif istiqamətlərə işləyən 418 fayton qeyd alınmışdı. Qatarların gəldiyi vaxt Bakı dəmir yolunun vağzalının qarşısındakı meydanda sərnişinləri daşımaq üçün faytonlar növbəyə dururdu. Bu dövrdə faytonlarda gediş haqqını göstərən xüsusi qiymət cədəvəli də olurdu. Dəmir lövhə üzərinə yazılmış cədvəl faytonun açıq görünən tərəfində bərkidilirdi. Hər bir fatonda faytonçudan başqa 3-4 adam otura bilirdi. Faytonun xarici görkəmini gözə çarpdırmaq üçün fayton sahibləri çalıdşırdılar ki, qoşqu üçün xüsusi seçilmişdi.

Faeton (və ya Phaetton, daha az Phaethon) — Mars və Yupiterin orbitləri arasında var olduğu fərz edilən hipotetik planetdir və təxribatı, yəqin ki, asteroid qurşağının meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Xəyali planet, Yunan mifologiyasında günəş tanrısı Heliosun oğlu və atasının günəş avtomobilini dağıdıcı nəticələr doğuran bir günə aparmağa çalışan və nəticədə Zeus tərəfindən yox edilən Phaethon'dan seçildi. 3200 Phaethon, bəzən Phaeton'u səhv yazmış olan asteroid, qeyri-adi xüsusiyyətlərə sahib bir Mercury, Venera, Dünya və Mars orbit keçişi edən Apollon asteroididir. Titius-Bode qanununa görə Mars ilə Yupiter arasında bir planetin var olduğuna inanılırdı. Johann Elert Bode, Alman astronom və professor Johann Daniel Titius (1729–1796) tərəfindən edilən kəşflərin sonra beşinci planeti araşdırmaya çağırdı. Asteroid qurşağındakı asteroid ən böyüyü olan Ceres 1801-ci ildə İtalyan Giuseppe Piazzi tərəfindən təəccüblü bir şəkildə kəşf edildi və beşinci planetin təxmin etdiyi mövqeyə uyğun gəldiyi təsbit edilincə çoxu itkin planetə inandı. Bununla birlikdə, 1802-ci ildə astronomu Heinrich Wilhelm Matthäus Olbers, Ceres'le eyni ümumi orbitdəki başqa bir cisim kəşf etdi və adını Asteroid Pallas olaraq nəşr etdi. Olbers, bu yeni kəşflərin, daha əvvəl Güneş'i orbitdə buraxmış olan parçalanmış bir planetin parçacıqları olduğunu təklif etmişdi. Ayrıca, bu parçalardan daha çoxunun tapılacağını nəzərdə tutdu. Olbers tərəfindən Karl Lüdviq Harding və Vesta'nın meteorit Juno kəşfi, Olbers fərziyyəsini izlədi.

Savin-le-Lak (fr. Savines-le-Lac) — Fransada kanton , region — Provans-Alp-Kot-d'Azur, departament — Yuxarı Alplar. Qap dairəsinə daxildir. Kantonun INSEE kodu — 0521. Savin-le-Lak kantonuna cəmi 8 kommuna daxildir, onlardan ən əsası Savin-le-Lak kommunasıdır. == Kantonun kommunları == == Əhali == 2007-ci ildə əhalinin sayı 1 911 nəfər təşkil edirdi.

Aseton (dimetilketon, propanon-2, YUPAK: propan-2-on) [4] – üzvi maddədir, formulu CH3—C(O)—CH3, doymuş ketonların ən sadə nümayəndəsidir. Aseton adını latınca, asetum — sirkə, adından almışdır. Bu onunla əlaqədardır ki, əvvəllər asetonu asetatlardan alırdılar, asetondan isə sintetik buzlu sirtkə turşusunu alırdılar. 1848-ci ildə Alman tibb və kimya professoru Leopold Gmelin, Latın asetumundan da kök götürən köhnə Alman "Aketon" sözündən (keton, aseton) istifadə edərək, termini rəsmi istifadəyə verdi [5] [6]. == Kəşfi == Andreas Libavius – ilk dəfə asetonu kəşf etmişdir. Ketonların ən sadə və eyni zamanda ən vacib nümayəndəsi olan aseton ilk dəfə 1595-ci ildə alman kimyaçısı Andreas Libavius tərəfindən qurğuşun asetatın quru distillə edilməsi zamanı aşkar edilmişdir. Ancaq yalnız 1832-ci ildə Jean-Baptiste Dumas və Justus von Liebig onun təbiətini və kimyəvi tərkibini dəqiq təyin edə bildilər. 1914-cü ilə qədər aseton, demək olar ki, yalnız ağacın kokslaşmasından əldə edilirdi, lakin Birinci Dünya Müharibəsi illərində ona artan tələbat çox tez bir zaamanda yeni istehsal üsullarının yaradılmasına təkan verdi. == Fiziki xassələri == Aseton xarakterik kəskin qoxusu olan rəngsiz, yanıcı, axıcı, uçucu bir mayedir (n.ş.). Bütün nisbətlərdə su, dietil efiri, benzol, metanol, etanol, bir çox mürəkkəb efirlər və s.

Kanton aşağıdakı mənalarda işlənə bilər: == Coğrafiya == Kanton — bəzi ölkələrdə inzibati-ərazi vahidi: İsveçrə kantonları — 1-ci dərəcəli inzibati bölgü vahidi; Lüksemburq kantonları — 2-ci dərəcəli inzibati bölgü vahidi; Fransa kantonları — 3-cü dərəcəli inzibati bölgü vahidi; Bosniya və Herseqovina kantonları — 1-ci dərəcəli inzibati bölgü vahidi; Boliviya kantonları — 3-cü dərəcəli inzibati bölgü vahidi; Ekvador kantonları — 2-ci dərəcəli inzibati bölgü vahidi; Kosta-Rika kantonları — 2-ci dərəcəli inzibati bölgü vahidi; 1920-1930-cu illərdə RSFSR-in bəzi muxtar respublikalarında və vilayətlərində də kantonlar mövcud olmuşdur. Kanton — Çinin Quançjou şəhərinin Avropa dillərindəki köhnə adı. Kanton — Kiribatidə Feniks arxipelaqında atoll. Kanton — ABŞ-nin Minnesota ştatında şəhər. Kanton — ABŞ-nin Minnesota ştatında taunşip. Kanton — ABŞ-nin Ohayo ştatında şəhər. == Digər == Kanton — veksillologiyada bayrağın yuxarı sol hissəsinə verilən ad.

Tarton (fr. Tartonne, oks. Tartona) — Fransada kommuna, Provans-Alp-Kot-d'Azur regionunda yerləşir. Departament — Yuxarı Provans Alpları. Barrem kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Din-le-Ben. INSEE kodu — 04214. == Əhalisi == 2008-ci ildə əhalinin sayı 140 nəfər təşkil edirdi. == İqtisadiyyatı == 2007-ci ildə 94 yaşda (15-64 yaş arasında) 60 nəfər iqtisadi cəhətdən fəal, 34 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstərici 63,8%, 1999-cu ildə 71.8%). Fəal olan 60 nəfərdən 55 nəfər (36 kişi və 19 qadın), 5 nəfər işsiz (3 kişi və 2 qadın) idi.

Vilyam Ayton (ing. William Aiton, 1731[…], Hamilton – 2 fevral 1793, Riçmond[d], Böyük London) — şotland botaniki və bağçısı. == Əsərləri == Hortus Kewensis (3 cilddə, London, 1789) == Ədəbiyyat == Taylor, George. Aiton, William. // Dictionary of Scientific Biography 1. New York: Charles Scribner's Sons. 1970, 88–89. ISBN 0-684-10114-9. Aiton William (1731–1793) (ing.) Dictionary of National Biography, 1885–1900, Volume 01 == İstinadlar == International Plant Name Index.

Anton — rus kişi adı. Anton Arenski — Anton Rubenşteyn — Anton Denikin — Anton Purseladze — Anton Yelçin — ABŞ aktyoru.

Apton (Kvebek)

Beton (frans. béton) — təbii daşın tikintidə yaratdığı çətinlikləri aradan qaldırmaq üçün istifadə olunan süni daş material. Beton səmərəli şəkildə seçilmiş, əsaslı qarışdırılmış və sıxlaşdırılmış tərkibli hər hansı bir mineral yapışdırıcı, doldurucu, su və bəzən xüsusi əlavələrdən ibarət qarışığın bərkiməsi nəticəsində yaranır. Bərkiməsindən öncə bu komponentlərin qarışığı beton qarışığı adlanır. Bu qarışıq müxtəlif tərkiblərə bölünür. Su və yapışdırıcı beton tərkibində əsas və aktiv maddələrdir. Onların kimyəvi qarşılıqlı təsiri nəticəsində yapışqan xəmir konsistensiyalı (sement xəmiri, sement südü) yeni birləşmə yaranır. Həmin birləşmə xırda və iri doldurucunun dənələrini nazik layla bürüyür. Bir müddət keçdikdən sonra dənələri sıxlaşdıraraq bu birləşmə bərkiyir və beləliklə beton qarışığı möhkəm monolit daşa — betona çevrilir. Doldurucular (qum, ələnti, qırmadaş, çınqıl və s.) betonun tərkibinin 80–85%-dək təşkil edir və sıxılmanın qarşısını alaraq betonun möhkəm skeletini yaradır.

Phædo və ya Phaedo ( /ˈfiːdoʊ/ ; yun. Φαίδων : Φαίδων , Phaidon [pʰaídɔːn] ), qədim oxucular tərəfindən Ruh haqqında kimi də tanınan Respublika və Simpoziumla birlikdə Platonun orta dövrünün ən məşhur dialoqlarından biridir.

Foton (ing. photon) və ya qamma kvant – elektromaqnit şüalanmasının (dar mənada işığın) kvantı olan stabil elementar zərrəcik. Dörd fundamental qüvvədən biri olan elektromaqnit qüvvəsinin daşıyıcısıdır. Bozonlar qrupuna aiddir. Sükunət kütləsi və elektrik yükü sıfıra bərbərdir. Kainatda hər atoma qarşılıq təqribən 1 milyard foton mövcuddur. == Ümumi baxış == Tanınmış Fermilab-ın (Fermi National Accelerator Laboratory) üzvü Don Linkoln "Understanding the Universe: from Quarks to the Cosmos" kitabında fotonu belə təsvir edir: Fotonlar, kainatdakı hər maddədən, hər istiqamətə doğru, çox sayıda yayılmaqdadır və kainatdakı ən yüksək sürət ilə fəzada irəliləməkdədir. Bir fotonu digər fotonlardan ayıran üç vacib xüsusiyyəti vardır: "Fotonun enerjisi" (dalğa uzunluğu) "Fotonun hərəkət istiqaməti" (momentum istiqaməti) "Spin istiqaməti" (polyarizasiya istiqaməti) Bir fotonun enerjisinin verilməsi, dalğa uzunluğunun və ya tezliyinin də verilməsi deməkdir. Dalğa uzunluğu, fotonun enerjisi ilə tərs mütənasibdir. Yüksək enerjili fotonların dalğa uzunluğu kiçik, aşağı enerjili fotonların dalğa uzunluğu böyükdür.

Kamares (fr. Camarès) — Fransada kanton , region — Cənub-Pireneylər, departament — Averon. Miyo dairəsinə daxildir. Kantonun INSEE kodu — 1204. Kamares kantonuna cəmi 10 kommuna daxildir, onlardan ən əsası Kamares kommunasıdır. == Kantonun kommunları == == Əhali == 2006-cı ildə əhalinin sayı 2 222 nəfər təşkil edirdi.

Kampanyak (fr. Campagnac) — Fransada kanton , region — Cənub-Pireneylər, departament — Averon. Miyo dairəsinə daxildir. Kantonun INSEE kodu — 1205. Kampanyak kantonuna cəmi 5 kommuna daxildir, onlardan ən əsası Kampanyak kommunasıdır. == Kantonun kommunları == == Əhali == 2006-cı ildə əhalinin sayı 1 760 nəfər təşkil edirdi.

Keyp-Breton (ing. Cape Breton Island, fr. Île du Cap-Breton) — Şimal-şərqdən Yeni Şotlandiya yarımadasından Kanso boğazı, Uels Şahzadəsi (ada)sından isə Müqəddəs Lavrentiya körfəzi ilə ayrılır. Mikmaki dilində Unama’kik — "Duman Torpağı". Ada inzibati cəhətdən Yeni Şotlandiya vilayəti ərazisinə daxildir. == Coğrafiyası == Adanın sahəsi 10 311 km² təşkil edir (Adaların dünyada sahəsinə görə sıralsması]]nda 75-ci, Kanadada isə 18-ci yeri tutur. Adada laqun məşəlli Bra-d'or gölü vardır. Onun sadəsi 932–1099 km² arasında dəyişiir. Ən hündür zirvəsi Vayt-Hill dağıdır (532 m). Dağ zirvəsi sıldırımlıdır.

Kolinyi (fr. Coligny) — Fransada kanton, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departamenti — En. Burk-an-Bres dairəsinə daxildir. Kodu — 0111. Kolinyi kantonuna 9 kommun daxildir və bunlardan əsas Kolinyi kommunası hesab edilir. == Kantonun kommunları == == Əhalisi == 1999-cu ildə əhalinin sayı 9531 nəfər təşkil edirdi.

Kollonj (fr. Collonges) — Fransada kanton, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departamenti — En. Jeks dairəsinə daxildir. Kodu — 0112. Kollonj kantonuna 10 kommun daxildir və bunlardan əsas Kollonj kommunası hesab edilir. == Kantonun kommunları == == Əhalisi == 1999-cu ildə əhalinin sayı 8431 nəfər təşkil edirdi.

Konk (fr. Campagnac) — Fransada kanton , region — Cənub-Pireneylər, departament — Averon. Miyo dairəsinə daxildir. Kantonun INSEE kodu — 1208. Konk kantonuna cəmi 6 kommuna daxildir, onlardan ən əsası Konk kommunasıdır. == Kantonun kommunları == == Əhali == 2006-cı ildə əhalinin sayı 2 560 nəfər təşkil edirdi.

Kornü (fr. Cornus) — Fransada kanton, region — Cənub-Pireneylər, departament — Averon. Miyo dairəsinə daxildir. Kantonun INSEE kodu — 1209. Kornü kantonuna cəmi 9 kommuna daxildir, onlardan ən əsası Kornü kommunasıdır. == Kantonun kommunları == == Əhali == 2006-cı ildə əhalinin sayı 1 571 nəfər təşkil edirdi.

Kornü (fr. Cornus) — Fransada kanton, region — Cənub-Pireneylər, departament — Averon. Miyo dairəsinə daxildir. Kantonun INSEE kodu — 1209. Kornü kantonuna cəmi 9 kommuna daxildir, onlardan ən əsası Kornü kommunasıdır. == Kantonun kommunları == == Əhali == 2006-cı ildə əhalinin sayı 1 571 nəfər təşkil edirdi.

Lanyö (fr. Lagnieu) — Fransada kanton, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departamenti — En. Belle dairəsinə daxildir. Kodu — 0117. Lanyö kantonuna 13 kommun daxildir və bunlardan əsas Lanyö kommunası hesab edilir. == Kantonun kommunları == == Əhalisi == 1999-cu ildə əhalinin sayı 9531 nəfər təşkil edirdi.

M46 Patton orta tankı ABŞ tərəfindən hazırlanmış Patton seriyasındakı tankların birinci nümayəndəsidir. Tank George S. Pattonun adını daşıyan ilk tank olaraq, həmçinin general adı daşıyan ilk tank da olmuşdur. George S. Patton, İkinci Dünya müharibəsi əsnasında xidmət edən üçüncü ordunun komandiri və tankların döyüşlərdə aktiv şəkildə istifadə edilməsinin müdafiəçisidir. M46 Patton, M26 Pershing tankının inkişaf etdirilmiş versiyası və ABŞ Silahlı Qüvvələrinin 1949 və 1950 modelləri ilə Soyuq müharibə dövründə istifadə etdiyi əsas döyüş tankı olmuşdur. 30 iyul 1948-ci ildə M46 tankının adı George S. Patton Jr. şərəfinə Patton olaraq təyin edilmişdir. Bu tank yalnız Soyuq müharibə dövründə müttəfiq bir qüvvə olan Belçikaya verilmiş və yeni hazırlanan M47 Patton tankı üçün təlim məqsədləri üçün az miqdarda ixrac edilmişdir. M46 tankı M26 Pershing və M4 Sherman tanklarını əvəz etmək üçün hazırlanmışdır. Sürətlər qutusu General Motors CD-850-3 və ya -4, 2 irəli, 1 geri, asqı sistemi burulma çubuğudur. Tankın yanacaq tutumu 878 litr (232 qalon), maksimum hərəkət mənzili isə 130 km (80 mph) olmuşdur.

M47 Patton, Patton orta səviyyəli seriyasının ikinci və son orta tank növüdür. Bu tank 90 mm-lik bir tank silahı və yeni hazırlanmış bir qüllə ilə təchiz olunmuş M46 Patton tankının daha da inkişaf etdirilmiş versiyasıdır. 1950–1980-ci illər arasında Amerika Ordusunun standart orta tankı idi. Digər Patton seriyası tankları kimi, adını da Amerikan General Corc Pattondan almışdır. M46 Patton tankının baza modeli əsasında hazırlanmışdır. Hərəkət mənzili 130 km təşkil edir. Transmissiyası General Motors CD-850–4 modelidir. Asqı sistemi burulma çubuğudur. == Tarixi == M47 tankı M48 Patton tankı istismara verildiyi müddətə qədər ABŞ ordusu və ABŞ dəniz piyadaları korpusu tərəfindən istifadə edilən əsas tank sinfi idi. M47 Patton əvvəllər Amerika ordusunda xidmət edən M4 Sherman və M46 Patton tanklarını əvəz etmişdir.

M48 Patton Patton seriyasındakı tankların üçüncü və son orta tankıdır. M48 Patton tankları, Koreya və Vyetnam müharibələrində istifadə edilən əsas tanklardır. Amerikalı general George Pattonun adını daşıyır. M48 Patton, ABŞ Silahlı Qüvvələrinin xidmətindəki M4 Sherman və M47 Patton tanklarını əvəz etmək üçün yaradılmışdır. M48 Patton, M47 Pattona bənzər görünsə də, M48 Patton tamamilə yeni bir tank dizaynındadır. M48 Patton tankı M60 Patton tankı xidmətə qəbul edilənə qədər ABŞ ordusunda bir ara keçid tankı olaraq xidmət etmişdir. A5 modelləri ilə ABŞ Quru Qoşunları tərəfindən 1990-cı illərə qədər istifadə olunan bu tank sonradan xidmətdən çıxarıldı. Qərbi Almaniyanın silahsızlaşdırılması müqavilələrinə əsasən 1.000-ə qədər tank Türkiyəyə satılaraq əldən çıxarılmış, beləcə almanlar əllərindəki tankları yeniləmə fürsətindən ağıllı bir formada istifadə etmişdirlər. Türkiyənin əlindəki M48 tankları yavaş-yavaş xidmətdən çəkilməkdə olub, daha çox polis bölmələrinin qorunmasında istifadə edilməkdədirlər. == Ümumi xüsusiyyətləri == İstehsalçı ölkə: ABŞ Tip: Əsas döyüş tankı İstehsalçı firma: Chrysler; Fisher Tank Arsenal; Ford İstehsal tarixi: 1952 – 1959 Xidmətə giriş ili: 1952 – günümüzə Ekipaj: 4 nəfər İstehsal sayı: 12.000 ədəd Modelləri: M60 Patton, Magach 1/2/3/4/5 == Ölçülər == Ağırlığı: 44.8 ton Uzunluğu: 6.96 m Lülə daxil olmaqla: 8.81 m Eni: 3.63 m Hündürlüyü: 3.24 m Klirens: 0.42 m == Müdafiə == Zireh qalınlığı: 120 mm tökmə homogen polad Tüstü bombaları == Performans == Zəminə təzyiq: 0,78 kq/sm ² Dalış dərinliyi: 1.2 m Xəndək keçmə: 2.6 m Divar dağıtmaq: 0.9 m Qalxma dərəcəsi: 30º Motor: Continental AVDS-1790 benzin At gücü: 810 Maksimal sürət: 48 km/saat Yanacaq çəninin tutumu: 757 litr Mənzili: 113 km Dayandırılması: burulma bar == Silahlanma == Əsas silahı: M48 M48A1/A2 tanklarında 90 mm-lik T54 topu M48A3 tanklarında 90 mm-lik M41 topu M48A5 tanklarında 105 mm-lik M68 yivli topu Kalibr: 90 mm və 105 mm Lülənin qalxma bucağı: 0º...

M60 Patton - ABŞ istehsalı tank. M60 “Patton” tankları 1960-70-ci illərdə, M1 Abramslarla əvəzlənmədən öncə ABŞ ordusunun tank filotiliyasının onurğasını təşkil edirdi. Əvəzlənməsinə baxmayaraq, 2019-cu ildə 19 ölkənin ordusunda 5 mindən çox “Patton” istifadə edilir. 2019-cu ilin əvvəlində “Raytheon” onun istismar müddətinin uzadılması paketini (SLEP) elan etdi. Buraya yeni mühərrik, atəşə nəzarət sistemi və 120 millimetrlik toplar daxildir. == Tarixi == M60 öz əsasını özündən əvvəlki M26 Pershing ağır tankından alır. Ondan İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı dövrdə istifadə edilirdi. “Pershing” sonralar 90 mm-lik toplarla silahlandırılmış “Patton” seriyalı tanklara transformasiya edildi. Bu tanklara M46, M47, M48-i aid etmək olar. M60 isə 1960-cı ildə təqdim olundu və seriyanın sonuncu üzvü idi.

Marton Fülop (mac. Márton Fülöp; d. 3 may 1983, Budapeşt, Macarıstan – ö. 12 noyabr 2015) — Futbol üzrə Macarıstan millisinin qapıçısı. == Karyerası == 2004-2010-cu illər ərzində İngiltərənin "Tottenhem", "Sanderlend", "Lester", "Mançester Siti" kimi klublarda forma geyinmişdir. Macarıstan millisinin heyətində də 24 dəfə meydana çıxmışdır. == Xəstələnməsi və vəfatı == Uzun müddət xərçəng xəstəliyindən əziyyət çəkmişdir. Bu səbəbdən 2013-cü ildə futbolçu karyerasını dayandırmalı olmuşdur. 2 il müddətində müalicə olsa da, Marton Fülop, 2015-ci ildə – 32 yaşında dünyasını dəyişmişdir.