Fakultativ
Fakultativ – məcburi olmayan, könüllü, öz arzusu ilə seçilən. Məsələn, mühazirələrin fakultativ kursu.
Fakultativ kurs (lat. facultas – bacarıq, imkan) – təlimin təşkili formalarından biri. Qeyri-icbari tədris kursu, yaxud elmi-nəzəri biliklərini artırmaq məqsədilə ali məktəb tələbələri və orta ixtisas təhsili məktəblərinin şagirdləri tərəfindən öz istəklərinə görə öyrəndikləri fənn. Əlavə ixtisaslaşmaya kömək edir.
Ali, orta (yuxarı siniflər), ixtisas və texniki peşə məktəblərində tələbə və şagirdlərin elmi və tətbiqi biliklərini genişləndirmək, şəxsi bacarığını artırmaq, marağını təmin etmək məqsədi ilə, öz arzularına görə öyrəndikləri kurs, fənn.
== Ədəbiyyat ==
R.Əliquliyev, S.Şükürlü, S.Kazımova. Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər. Baki, İnformasiya Texnologiyaları, 2009, 201 s.
Mülki və Siyasi Hüquqlara haqqında Beynəlxalq Paktın İlk Fakultativ Protokolu
Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın Birinci Fakultativ Protokolu — Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktına əsasən fərdi şikayət mexanizmi quran beynəlxalq müqavilədir. 16 dekabr 1966-cı ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş və 23 mart 1976-cı ildə qüvvəyə minmişdir. 2020-ci il may ayından etibarən 35 imzalayan və 116 üzv dövlət var idi. Təsdiqləyən iki dövlət - Yamayka və Trinidad və Tobaqo — protokolu tənqid etdi.
Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın Birinci Fakultativ Protokolu
Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın Birinci Fakultativ Protokolu — Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktına əsasən fərdi şikayət mexanizmi quran beynəlxalq müqavilədir. 16 dekabr 1966-cı ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş və 23 mart 1976-cı ildə qüvvəyə minmişdir. 2020-ci il may ayından etibarən 35 imzalayan və 116 üzv dövlət var idi. Təsdiqləyən iki dövlət - Yamayka və Trinidad və Tobaqo — protokolu tənqid etdi.
Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın İkinci Fakultativ Protokolu
Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın İkinci Fakultativ Protokolu — Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakta uyğun olaraq edam cəzasının ləğv edilməsinə yönəlmiş beynəlxalq müqavilədir.
15 dekabr 1989-cu ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş və 11 iyul 1991-ci ildə qüvvəyə minmişdir. 2021-ci il tarixindən Könüllü Protokolda 89 dövlət iştirak etmişdir. Bundan əlavə, Qazaxıstan protokolu imzaladı, lakin təsdiq etmədi. Konvensiyanı ən son təsdiqləyən ölkə 18 mart 2021-ci ildə Ermənistan idi.
Fakultativ Protokol üzvlərini sərhədləri daxilində ölüm cəzasını ləğv etməyə borcludur, baxmayaraq ki, 2.1-ci maddə tərəflərə "müharibə vaxtı" vaxtında törədilmiş hərbi xarakterli ən ağır cinayət hökmünə uyğun olaraq edama icazə verən bir bənd verməyə imkan verir." Braziliya, Çili, El Salvador, Kipr, Malta və İspaniya əvvəlcə bu cür rezervasyonlar etdi və daha sonra onları geri götürdü. Azərbaycan və Yunanıstan hər iki ölkənin ölüm hökmünü hər vəziyyətdə qadağan etməsinə baxmayaraq protokolun icrası ilə bağlı bu qeydini davam etdirirlər (Yunanıstan ölümü ləğv edən Avropa İnsan Haqları Konvensiyasına dair 13 saylı Protokolu da təsdiqlədi) bütün cinayətlərə görə cəza).
Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın İlk Fakultativ Protokolu
Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın Birinci Fakultativ Protokolu — Mülki və siyasi hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktına əsasən fərdi şikayət mexanizmi quran beynəlxalq müqavilədir. 16 dekabr 1966-cı ildə BMT Baş Məclisi tərəfindən qəbul edilmiş və 23 mart 1976-cı ildə qüvvəyə minmişdir. 2020-ci il may ayından etibarən 35 imzalayan və 116 üzv dövlət var idi. Təsdiqləyən iki dövlət - Yamayka və Trinidad və Tobaqo — protokolu tənqid etdi.