Heksen
Heksen – alkenlərə aid olan C6H12 tərkibli üzvi birləşmələrin ümumi adıdır.
== Quruluşu ==
Heksenlərə karbohidrogenlərin 17 izomeri, o cümlədən, sis- və trans izomerlər aiddir.
heksen-1 CH2=CH-CH2-CH2-CH2-CH3
sis-heksen-2 CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3
trans-heksen-2 CH3-CH=CH-CH2-CH2-CH3
sis-heksen-3 CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH3
trans-heksen-3 CH3-CH2-CH=CH-CH2-CH3
2-metilpenten-1 CH2=C(CH3)-CH2-CH2-CH3
3-metilpenten-1 CH2=CH-CH(CH3)-CH2-CH3
4-metilpenten-1 CH2=CH-CH2-CH(CH3)-CH3
2-metilpenten-2 CH3-C(CH3)=CH-CH2-CH3
sis-3-metilpenten-2 CH3-CH=C(CH3)-CH2-CH3
trans-3-metilpenten-2 CH3-CH=C(CH3)-CH2-CH3
sis-4-metilpenten-2 CH3-CH=CH-CH(CH3)-CH3
trans-4-metilpenten-2 CH3-CH=CH-CH(CH3)-CH3
2-etilbuten-1 CH2=C(C2H5)-CH2-CH3
2,3-dimetilbuten-1 CH2=C(CH3)-CH(CH3)-CH3
3,3-dimetilbuten-1 CH2=CH-C(CH3)2-CH3
2,3-dimetilbuten-2 CH3-C(CH3)=C(CH3)-CH3
== Fiziki-kimyəvi xassələri ==
Normal şəraitdə heksenlər rəngsiz mayedirlər, suda həll olmurlar, üzvi həlledicilərdə isə yaxşı həll olurlar.
Heksenlər alkenlərin bütün kimyəvi xassələrini daşıyırlar.
== Alınması və tətbiqi ==
Heksen-1-i α-olefinlərlə qarışıq halda etilenin oliqomerləşməsindən, parafinlərin termiki krekinqindən, izoheksenləri isə propilenin dimerləşməsindən alırlar.
Heksenlər motor yanacaqlarının yüksək oktanlı komponentlərinin tərkibinə daxildirlər. Izoprenin, yuxarı yağ spirtlərinin və s. alınması üçün istifadə olunurlar.
== Mənbə ==
Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И.Л. и др. — М.: Советская энциклопедия, 1988.
Ekzogen proseslər
Ekzogen proseslər — Yer səthində və litosferin üst hissəsində günəş enerjisi, ağırlıq qüvvəsi və orqanizmlərin fəaliyyəti nəticəsində yaranan qüvvələrin təsiri ilə gedən proseslərdir. Ekzogen proseslərə süxurların aşınması, aşınma məhsullarının ağırlıq qüvvəsi, axar su, buzlaq və küləyin fəaliyyəti ilə yerdəyişməsi, çökmə süxurların və bəzi faydalı qazıntı yataqlarının əmələ gəlməsi daxildir. Azərbaycanda duz, maqnitli qum yataqları bu yolla əmələ gəlmişdir.