Lüğətlərdə axtarış.

Matriarxat və ya Anaxaqanlıq (türk.) ictimai-siyasi məsələlərdə qadınların üstünlük təşkil etdiyi cəmiyyətdir. == Tarixçə == "Kitabi Dədə Qorqud" boylarında tarixdən öncəki çağlarla səsləşən anlayışlardan biri “ana haqqı” anlayışıdır. Bu anlayışa görə Ana–Tanrı şərafətli bir varlıqdır, “Tanrı haqqı” daşıyıcısıdır. Hüquqi baxımdan toxunulmazdır, bir növ “demonik müdafiə” haqqına malikdir. Böyük bir günah işləmiş olsa belə, bir kimsənin ona qılınc qaldırması yasaqdır: Ana haqqı Tanrı haqqı degilmişsə Qara polad uz qılıcım dartaydım Qafillicə görklü başınq kəsəydim Alca qanınq yer yüzünə dökəydim (XI boy). Ana haqqının Tanrı haqqına bərabər tutulması anaxaqanlıq (matriarxat), yəni Ulu İcma yaşayışı tarixinin qalıntısıdır: Polifem (Dəpəgöz) mövzusunda olduğu kimi, "Kitabi Dədə Qorqud" burada əski Yunan epik abidələri səviyyəsində durmaqdadır. Homer “Odisseya”sı və Esxil “Oresteya”sında da “ana haqqı” anlayışı tam eyni məzmun (semantika) yükü daşımaqdadır. “Odisseya” və “Oresteya” qəhrəmanı Klitemnestra adlı qadın, Troya savaşından dönüb gəlmiş əri Aqamemnonu (savaşda “müttəfiq qoşunlarının” başçısı idi) öldürmüşdü. Çünki başqa bir kişini sevmişdi. Orest isə xəyanətli davranışına görə öz anasını öldürmüş, fəqət özü də ana haqqının qoruyucuları olan erinlər (əfsanəvi intiqam pəriləri) tərəfindən amansızcasına təqib edilmişdi.

Ataxaqan / Patriarxat (atanın hakimiyyəti, q.yun. πατήρ — "ata" və ἀρχή — "hakimlik, başlanğıc, hakimiyyət", hən də andrarxiya, androkratiya) — əsas hakimiyyət, siyasi liderlik, mənəvi nüfuz, sosial imtiyaz və mülkiyyətə nəzarət rollarında kişilərin üstünlük təşkil etdiyi sosial sistem. Tarixən patriarxat bir sıra fərqli mədəniyyətlərin sosial, hüquqi, siyasi, dini və iqtisadi təşkilatlanmasına təsir etmişdir. Tarixən ataxaqanlıq bir sıra fərqli mədəniyyətlərin sosial, hüquqi, siyasi, dini və iqtisadi təşkilatlanmasına təsir etmişdir. Tarixən ataxaqan termini ailə başçısının kişi tərəfindən avtokratik idarəçiliyinə istinad etmək üçün istifadə edilmişdir; lakin, XX əsrin sonlarından etibarən o, hakimiyyətin əsasən yetkin kişilərin əlində olduğu sosial sistemlərə istinad etmək üçün də istifadə edilmişdir. Termin xüsusilə Kate Millett kimi ikinci dalğa feminizmi ilə əlaqəli yazıçılar tərəfindən istifadə edilmişdir; bu yazıçılar qadınları kişi hökmranlığından azad etmək üçün ataxaqan ictimai münasibətlər anlayışından istifadə etməyə çalışırdılar. Bu ataxaqan konsepsiyası kişi hökmranlığını bioloji deyil, sosial bir fenomen kimi izah etmək üçün hazırlanmışdır. Sosioloq Silvia Uolbi ataxaqanlığı “kişilərin qadınlara hökmranlıq etdiyi, əzdiyi və istismar etdiyi sosial strukturlar və təcrübələr sistemi” kimi müəyyən edir. Əksər cəmiyyətlərdə hakimiyyətin əsasən kişilər tərəfindən idarə olunduğu cinsiyyət xətti üzrə sosial təbəqələşmə müşahidə edilmişdir. Kişi cinayəti də bioloji obyektiv vasitəsilə araşdırılıb.