Lüğətlərdə axtarış.

Xucin (fars. خوجين‎) — İranın Ərdəbil ostanının Xalxal şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 2,720 nəfər yaşayır (773 ailə).

Xibin — Kola yarımadasında yerləşən böyük dağ massivi. Geoloji yaşı 350 mln il civarındadır. Ən yüksək nöqtəsi - Yudıçvumçor dəniz səviyyəsindən 1200 m yüksəklikdə yerləşir. Mərkəzində Kukisvumçor və Çasnaçor platoları yerləşir.

Xitin — Xitin (C8H13O5N)n (/ˈkaɪtɪn/ KY-tin) qlükozanın amid törəməsi olan N-asetilqlükozaminin uzun zəncirli polimeridir. Təbiətdə ən çox yayılmış ikinci polisaxarid (yalnız sellülozadan sonra), göbələklərin hüceyrə divarlarının, xərçəngkimilər və həşəratlar kimi artropodların ekzoskeletlərinin və molyuskların radulaların, sefalopodların dimdiklərinin və qladiuslarının əsas komponentidir. O, həmçinin ən azı bəzi balıqlar və lissamfibiyalar tərəfindən sintez edilir. Xitinin strukturu sellüloza ilə müqayisə oluna bilər, kristal nanofibrillər və ya bığlar əmələ gətirir. Funksional olaraq keratin proteini ilə müqayisə edilə bilər. Xitinin bir sıra tibbi, sənaye və biotexnoloji məqsədlər üçün faydalı olduğu sübut edilmişdir. == Etimologiya == İngiliscə "xitin" sözü 1821-ci ildə yunanca χιτών (khitōn), örtük mənasını verən fransızca "xitine" sözündən yaranmışdır. Bənzər "xiton" sözü qoruyucu qabığı olan dəniz heyvanına aiddir. == Kimya, fiziki xassələri və bioloji funksiyası == Xitinin quruluşu 1929-cu ildə Albert Hofmann tərəfindən müəyyən edilmişdir. Hofman Helix pomatia ilbizindən əldə etdiyi xitinaz fermentinin xam preparatından istifadə edərək xitini hidroliz etdi.

Licin (fars. ليجين‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Vərziqan şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 277 nəfər yaşayır (49 ailə).

Yaşayış məntəqələri Xaçın (Albaniya) — Xaçın knyazlığı — orta əsrlərdə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisində mövcud olmuş xristian Alban məlikliyi Xaçın mahalı Kəndlər Xaçın (Borçalı) — Gürcüstan Respublikasının Bolnisi rayonunda kənd. Xaçınyalı — Azərbaycan Respublikasının Laçın rayonu inzibati ərazi vahidində kənd. Xaçınabad — Azərbaycan Respublikasının Beyləqan rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Xaçın (Xocalı) — Azərbaycan Respublikasının Xocalı rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Xaçındərbətli — Azərbaycan Respublikasının Ağdam rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. Çaylar Xaçınçay — Kürün sağ qoludur. Ağdərə, Ağdam, Bərdə rayonlarından axır. Digər Xaçınçay su anbarı — Ağdam rayonu Xaçınçay üzərində yerləşir. Xaçıntürbətli türbəsi — Azərbaycanda tarixi abidə. == Oxşar == Xaçınabad bələdiyyəsi — Azərbaycan Respublikasının Beyləqan rayonunda bələdiyyə.

Xaçın — Gürcüstan Respublikasının Bolnisi rayonunda kənd. Adı dəyişdirilərək gürcüləşdirilmişdir. Hazırda Bolnisi kəndi (gürcücə: სოფელი ბოლნისი) adlanır. == Əhalisi == 1869-cu ildə həyata keçirilmiş kameral (ailə və ya tüstü/ev sayına görə) siyahıyaalınmaya əsasən Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasının Xaçın kəndində ermənilərdən ibarət 33 ailə yaşayırdı.

Funakosi Gitin (Funakoshi Gichin, 10 noyabr 1868 – 26 aprel 1957, Tokio[d]) — Shotokan karatesinin yaradıcısıdır və "müasir karatenin atası" olaraq yad edilir. Ardınca Anko Itosu-nun təlimlərində, o 1921-ci ildə Yapon materikinə karateni təqdim etmiş (daxil etmiş) Okinawan karatesi sahiblərindən (ustaları) biri idi. Gənclik Gichin Funakoshi Shuri-də, etnik Okinawan valideynlərinə Meiji Restorationun ili təxminən 1868-də Okinavada doğuldu və familiya Tominakoshi[2] mənşəcə (əvvəlcə, əvvəldən) malik idindi. Onun tezliklə onun birinci karate teacher.[3-i] olan Anko Asato-nun, karatenin və kendo sahiblərinin (ustalarının) oğlu ilə yaxın dostlar olduğu ibtidai məktəbə daxil olmaqdan sonra Yapon "bir dəstə saçının" aradan qaldırmasına Funakoshinin ailəsinin sərt müxalifəti (etirazı) bildirdi ki, o onun iştirak etməyin məqsədi tibb məktəbini təqib etmək (yürütmək) üçün yararsız olacaq. Hər iki klassik (antik) Çinlidə (Çin dilində) öyrədilən olaraq və Yapon fəlsəfələri, təlimləri, Funakoshi-si Okinavada köməkçi müəllim oldular. Bu zaman, Asato ailəsi ilə onun əlaqələri böyütdü və o Anko Asato-dan karate təlimatını almaq (qəbul etmək) üçün Asato ailəsi yaşayış yerinə gecə səyahətləri başladı. Funakoshi vaxtın Okinawan karatesinin populyar stillərin hər ikisində öyrənmişdi: Shorei ryu və Shorin ryu. Onun öz stili məsafədə yerləşdirən (məsafədə yerləşən) kendonun və vaxtın seçilməsinin təsiri altında idi. Shotokan Funakoshinin psevdoniminin adını dayışandır, şamlarda" "şam dalğalarını" və ya "küləyi istəyən (nəzərdə tutan, bildirən) Shoto. Karate sahibi (ustası) olmağa əlavə olaraq, Funakoshi onun fikirləşəcəyi və yazacağı ki, meşədə uzun gəzintilər üçün verilən məlumata görə gedən çalışqan şair və filosof idi və yazacağı ki beləliklə Shotokan "Shoto-nun eviyə" müraciət etdi.

Xaçın- Erkən orta əsrlərdə Yuxari Qarabagda Albaniyaya məxsus qalanın adı olmuşdur. == Toponimikası == İlk dəfə “Albaniya tarixi“ mənbəində çəkilmişdir. («Albaniya tarixi», I kitab , fəsil).X əsr ərəb müəllifi Əbu Dulaf bu adı Xaçik qeyd etmişdir. Toponim xristian dini simvolu xaç (Mənşəcə hind-Avropa din ailəsinə məxsus bu söz qədim mənasında “bulaq“, “çırpı“, “üst-üstə çarpaz qoyulmuş ağac parçası“ mənasında olmaqla od alınmasının ifadə edir. Sonra xristian dini ilə Albanlara keçmişdir) və türk dillərində in “mağara“, “zağa“ sözlərindən ibarətdir. “İn“ sözü Cənubi Qafqazda bir sıra toponimlərdə əksini tapmışdır. XIX əsrdə Gürcüstanda Bazikin, Kalakin, Kimak-in (Budaqov) və s. Azərbaycan oronomiyasında bu söz İnqa (Şəki r-nunda dağ adı) və İnqaya (Kəlbəcər r-nunda mağaranın qaya adı) toponimlərində əksini tapmışdır. Beləliklə Xaçın toponimi «Xristian mağarası ( zağası) mənasındadır. == Tarixi == Xristian dinini yayan missionerlər mağarada, qayalıqlarda yaşayırdılar.

Xaçın — Gürcüstan Respublikasının Bolnisi rayonunda kənd. Adı dəyişdirilərək gürcüləşdirilmişdir. Hazırda Bolnisi kəndi (gürcücə: სოფელი ბოლნისი) adlanır. == Əhalisi == 1869-cu ildə həyata keçirilmiş kameral (ailə və ya tüstü/ev sayına görə) siyahıyaalınmaya əsasən Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasının Xaçın kəndində ermənilərdən ibarət 33 ailə yaşayırdı.

Xaçın — Gürcüstan Respublikasının Bolnisi rayonunda kənd. Adı dəyişdirilərək gürcüləşdirilmişdir. Hazırda Bolnisi kəndi (gürcücə: სოფელი ბოლნისი) adlanır. == Əhalisi == 1869-cu ildə həyata keçirilmiş kameral (ailə və ya tüstü/ev sayına görə) siyahıyaalınmaya əsasən Tiflis quberniyasının Tiflis qəzasının Xaçın kəndində ermənilərdən ibarət 33 ailə yaşayırdı.

Seyidbəyli (əvvəlki adı: Seyidişen) — Azərbaycan Respublikasının Xocalı rayonunun Seyidbəyli kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 29 dekabr 1992-ci il tarixli, 428 saylı Qərarı ilə Xocalı rayonunun Seyidişen kəndi Seyidbəyli kəndi adlandırılmışdır. 1992-ci ildən 2020-ci ilə kimi Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə əsasən imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Seyidbəyli kəndi Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir. 19 sentyabr 2023-cü ildə aparılan lokal xarakterli antiterror əməliyyatları nəticəsində Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin nəzarətinə qaytarılmışdır. == Tarixi == Seyidbəyli kəndi Qarabağ silsiləsindədir. XIX əsrin əvvəllərində köçüb gəlmə erməni ailələri burada məskunlaşdıqdan sonra kəndi Seyidişen adlandırmışdılar. 1992-ci ildə kəndin keşmiş adı bərpa edilmişdir. Oykonim Seyidbəy adlı şəxsin adı ilə bağlıdır. Ərazidə eyniadlı çay da var.

Xaçın knyazlığı və ya Xaçın məlikliyi — orta əsrlərdə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisində mövcud olmuş feodal dövlət. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasına görə, əhalisi əsasən ermənilərdən ibarət idi, lakin müasir Azərbaycan Respublikası ədəbiyyatlarında onların xristian-qıpçaq olduqları iddia edilir. == Həmçinin bax == Artsax çarlığı Sünik knyazlığı Qafqaz Albaniyası Azərbaycan tarixi Ermənistan tarixi == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan tarixi, 3-cü cild, səh.

Xaçın mahalı XIII əsr-1930 inzibati nahiyə. Qarabağ xanlığının bölgələrindən biri. İndiki — Xaçın mahalının ərazisi cənubda Qarqar çayından başlayıb, şimalda Qabartda, qərbdə Qırxqız və Mıxtökən dağından şərqdə Bayat meşəsinə qədər uzanırdı. Mahalda buğda və s. bol yetişir. Bəzi yerlərdə çəltik də yetişdirilirdi. Mahalın ərazisinin çox hissəsi meşəlik idi. Mirzə Yusif Qarabaği yazır: Xaçın məlikləri alban katalikosu Həsən Cəlalın törəmələri idilər. Bu nəsildən olan I Allahverdi həm də Xaçın mahalında dünyəvi hakimiyyətə nail olmuşdu. 1593 cü ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyaləti Xaçın sancağı inzibati–ərazi nahiyə 1728ci ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyaləti Qarabağ livası (Xaçın Sığnaq) inzibati–ərazi nahiyə.

Xaçın knyazlığı və ya Xaçın məlikliyi — orta əsrlərdə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisində mövcud olmuş feodal dövlət. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasına görə, əhalisi əsasən ermənilərdən ibarət idi, lakin müasir Azərbaycan Respublikası ədəbiyyatlarında onların xristian-qıpçaq olduqları iddia edilir. == Həmçinin bax == Artsax çarlığı Sünik knyazlığı Qafqaz Albaniyası Azərbaycan tarixi Ermənistan tarixi == İstinadlar == == Mənbə == Azərbaycan tarixi, 3-cü cild, səh.

Xaçın mahalı XIII əsr-1930 inzibati nahiyə. Qarabağ xanlığının bölgələrindən biri. İndiki — Xaçın mahalının ərazisi cənubda Qarqar çayından başlayıb, şimalda Qabartda, qərbdə Qırxqız və Mıxtökən dağından şərqdə Bayat meşəsinə qədər uzanırdı. Mahalda buğda və s. bol yetişir. Bəzi yerlərdə çəltik də yetişdirilirdi. Mahalın ərazisinin çox hissəsi meşəlik idi. Mirzə Yusif Qarabaği yazır: Xaçın məlikləri alban katalikosu Həsən Cəlalın törəmələri idilər. Bu nəsildən olan I Allahverdi həm də Xaçın mahalında dünyəvi hakimiyyətə nail olmuşdu. 1593 cü ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyaləti Xaçın sancağı inzibati–ərazi nahiyə 1728ci ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyaləti Qarabağ livası (Xaçın Sığnaq) inzibati–ərazi nahiyə.

Qaxaç qalası və ya Qaçalax qalası – Ağdərə rayonunun Kolatağ və Xocalı rayonunun Almalı kəndləri arasında, Qaxaçdağın zirvəzində yerləşən tarix-memarlıq abidəsi. Qaxaç qalasının ən qədim tikililəri yaxınlıqdakı Böyük Arran monastırının inşa dövrünə aiddir. Sonradan Ərəblərin Azərbaycana yürüşləri zamanı yerli xristian əhalinin müdafiəsi üçün qalanın yerləşdiyi dağ qala divarları ilə daha da möhkəmləndirilmişdir. Qaxaç qalası təbii cəhətdən olduqca əlverişli xüsusiyyətə malik ərazidə inşa edilmişdir. Qalanın yerləşdiyi dağ hər tərəfdən sıldırım qayalarla əhatə olunmuş, yamac hissəsi isə sıx meşələrlə örtülmüşdür. Bu cür təbii landşaft qalanın uzaqdan görünməzliyini, yaxından isə əlçatmazlığını təmin edir. == Tarixi == Qaladan Xaçın knyazlığının ərazisi olmuş ətraf kəndlərə, o cümlədən Böyük Arran monastırına yaxşı mənzərə açıldığına görə, son orta əsrlərə kimi Qaxaç qalası strateji əhəmiyyətə malik olmuşdur. Meşəni yerləşdiyi dağ zirvəsinin ətrafları, o cümlədən enişləri sıx meşələrlə örtülmüşdür. Mənbələrdə qala həm də Xaçın qalası adı ilə qeyd edilir. Tarixçi Moisey Kalankatlı "Alban ölkəsinin tarixi" adlı əsərində Mehranilər sülaləsinin son üzvlərinin taleyindən bəhs edərkən yazır: Qaxaç qalasının ən qədim tikililəri yaxınlıqdakı Böyük Arran monastırının inşa dövrünə aiddir.

Əsgəran rayonu — keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti tərkibinə daxil olan Azərbaycan rayonlarından biri, 26 noyabr 1991-ci ildə ləğv edilmiş və ərazisi yeni yaradılmış Xocalı rayonunun tərkibinə verilmişdir. Rayon 1930-cu ilin avqustunda yaradılanda Stepanakert rayonu kimi yaradılıb. 1978-ci ildə isə adı dəyişdirilərək Əsgəran rayonu adlanıb.

Xaçın sancağı — 1593 cü ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyalətində inzibati–ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Xaçın idi. Sancaq (Xaçın, Qaraağac nahiyəsi, Ağcabədi nahiyəsi, Çalaberd dağıstanı, Çalaberd, Qarqar, Mağavuz nahiyəsi nahiyələri, Ulusati-Hacılı, ulusati-Otuziki ölkələri), nahiyələrinə bölünürdü.

Xaçın — Azərbaycanda tarixi ərazi. == Yeri == Xaçın təqribən indiki Xaçın və Tərtər çaylarının yuxarı axarı, Göyçə gölündən cənuba Qarabağın dağlıq hissəsini əhatə edirdi. == Tarixi == XII əsrdə Xaçında feodal hakimliyi təşəkkül tapmışdır. Mərkəzi Xaçın çayının sağ sahilində yerləşən Xoxanabert olmuşdur. Xarabalığı indiki Kəlbəcər rayonunun Vəng kəndi ərazisindədir. Hakimliyi alban Mehranilər sülaləsi nəslinin nümayəndələri idarə etmişdilər. XIII əsrdən Calalilər sülaləsi kimi tanınan bu nəslin ən görkəmli nümayəndəsi Həsən Calal Dövlə olmuşdur. O, güclü, feodal hökmdarları ilə qohumluq əlaqəsi yaratmış və "keçmiş alban səltənətini bərpa etmişdir". Həsən Calal Dövlənin dövründə Xaçın ərazisində Dad, Xatra, Xota, Qandzasar və s. alban kilsə və məbədləri inşa olunmuşdur.

İçin sopkası — Xoaşen, Kamçatkada Aralıq silsilədə ən yüksək və vahid aktiv vulkan. Hündürlüyü 3621 metrdir. Andezit və dasit lavalarından təşkil olunmuşdur. Üç gümbəzli zirvəsi daimi qar və buzlaqlarla örtülüdür. Təqribən 3000 metr yüksəklikdə aktiv qaz çıxışları var.

Sakimori (防人, azərb. "qoruyucu şəxs"‎) və ya bocin – Qədim Yaponiyada Kyuşu adasını qorumaqla vəzifləndirilən əsgərlər. Sakimori sistemi VI-X əsrlərdə qüvvədə olmuşdur. == Tarixi == 720-ci ildə yazılmış "Nihon Şoki" xronikalarına görə sakimorilər ilk dəfə 562-ci ildə Yaponiyanın Koreya yarımadasındakı anklavı Kayanın süqutundan sonra Kyuşuya göndərilmişdir. "Sakimori" termini ilk dəfə 645-ci ildə Tayka islahatı zamanı işlədirilmişdir. Yenicə yaradılmış Ritsuryo sisteminə görə milli müdafiə məqsədilə bütün ölkə boyunca yığılan əsgərlər üç illiyinə Kyuşuya göndərilməli idi. Lakin 730-cu ildən sonra ancaq Şərqi Honşu əyalətlərindən sakimorilər Kyuşuya göndərilməyə başlamışdır. Şimali Kyuşunun hökumət iqamətgahı olan Dazayfuda sakimori məsələləri ilə məşğul olmaq üçün xüsusi ofis yaradılmışdır. Sakimorilər hərbi vəzifələrini yerinə yetirməklə yanaşı öz qidalarını da yetişdirməli idilər. Sakimorilər hərbi xidmət zamanı biyar əməkdən və vergidən azad edilmişdilər, lakin zireh, yemək və səyahət pulunu özləri ödəməli idilər.

Bucin (fars. بوجین‎) - İranın Həmədan ostanının Əsədabad şəhristanının Mərkəzi bəxşinin ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2016-cı ilin məlumatına görə kənddə 348 nəfər yaşayır (93 ailə).

Bazar - Yuxari Qarabağın Xaçın nahiyəsində kənd adı. == Toponim == Bazar - Yuxarı Qarabağın Xaçın nahiyəsində kənd adı. Şah Mənsur kəndinin yaxınlığında yerləşir. Bazar, qədim türkmənşəli tayfanın adındandır. Tiflis quberniyasının Siqnaxı qəzasında Bazarxevi. Gürcüstanda Bazarı yaşayış məntəqə adı. Bu ad 1392-ci ildə cəkilmişdir. Qıpçaq mənşəli Basar tayfasının adındandır. Qırğızlarda Bazar, qaraqalpaqlarda və kalmıklarda Basar tayfaları məlumdur. Qafqazda bazar sözündən düzəlmiş coxlu dağ, çay və kənd adları vardı: Bazarçay, Bazaryurd, Şimali Qafqazda Qaranoqoy dairəsində Bazarnur, Zaqatala qəzasında Bazarqobu və s.

Qabarta - Yuxari Qarabagın Xaçın nahiyəsində kənd adı. == Tarixi == Mənbədə kənddə əvvəlcə Qarabağın Qaradağlı və Hacılı tayfalarının yaşadıqları, sonra onların Bərdə torpağına keçdikləri göstərilir. Mənbədə kənddə 3 xristian dinli ailənin yaşadığı göstərilir (yenə orada) Toponim burada Kabarda tayfasının adını əks etdirir.

Xaçın knyaz sarayı — Kəlbəcər rayonunun Vəngli kəndində yerləşən XIII əsrə aid tarix-memarlıq abidəsi. Saray, Xanabert qalasından şimalda, Gəncəsər monastırı yaxınlığında yerləşir. Saray, Həsən-Cəlalyanlar sülaləsindən olan Aşağı Xaçın knyazlarının iqamətgahı olmuşdur. == Tarixi == XIII əsrdə inşa edilmiş Xaçın knyaz sarayı dövrümüzə yarıdağınıq vəziyyətdə çatmışdır. Vaxtilə yaxşı müdafiə olunmuş qəsr tipli saraydan qalan hissələr dörd ədəd yarımdairəvi künc qüllələri, giriş qapısı, divarların binə hissəsinin qalıqları, iki zalın divarları və saray otaqlarının əsas divarlarıdır. Xalq memarlığı ənənələrindən istifadə ilə yaradılmış Xaçın sarayı, sonrakı dövrlərdə yaxın ərazilərdə inşa edilən digər knyaz və məlik saraylarının memarlığına ciddi təsir etmişdir. == Memarlıq xüsusiyyətləri == Sarayın qismən yaxşı qorunmuş künc qüllələrinin inşasında qonulmamış kvars daşlarından istifadə olunmuşdur. Divarların qalınlığı 1.6-1.8 metrdir. Hazırda dağılıq vəziyyətinə görə qüllələrin neçə mərtbəli olduğunu demək çətin olsa da, daha kiçik ölçülü qüllənin daha qədim olduğu dəqiqdir. Sarayı qismən daha yaxşı vəziyyətdə görmüş M. Barxudaryants yazır ki, “...çoxlu sayda otaqlardan təşkil olunmuş sadə tikili, əhəng məhlulu ilə tikilmiş qala divarları ilə əhatə olunub.

Xaçın knyazlığının memarlığı — Xaçın knyazlığında inkişaf etmiş memarlıq ənənəsi. == Mənbə məlumatları == === Kirakos Qandzaketsi === Kirakos Qandzaketsinin "Tarix" əsərində də Qafqaz Albaniyası ilə bağlı çoxlu dəyərli məlumatlar verilmişdir. Müəllif monqol-tatarların Qafqaza yürüşü dövründə yaşamış və təsvir etdiyi hadisələrin birbaşa şahidi olmuşdur. Memarlıq və inşaat haqqında məlumatlarla zənginliyi baxımından əsərin ikinci hissəsi xüsusi maraq kəsb edir. Mənbənin məlumatına görə, XII–XIII əsrlərdə Qafqaz Albaniyasının xristianlıq saxlanmış hissəsinin siyasi həyatında Xaçın knyazlığı aparıcı rol oynamışdır. Həmin dövrün ən məşhur dövlət xadimi Aşağı Xaçın hökmdarı olmuş Həsən Cəlal Dövlədir. Həsən Cəlal Xudavəng və Xatirvəng monastırlarının kitabələrində xatırlanan Xaçın knyazı Vaxtanq Tangik və Gəncəsər monastırının kitabəsində xatırlanan Xorişə xatunun övladırır. Həsən Cəlalın Gəncəsər monastırının zəng qülləli nəhəng narteksini inşa etdirmiş həyat yoldaşı Mamkan xatun isə Baq çarının nəvəsi olmuşdur. Vaquas yepiskop evi, Gəncəsər, Böyük Arran monastırları, Vaçar kilsəsi, Akana, Xoxanaberd, Qaxac, Caraberd, Karkar, Ded qalaları Həsən Cəlal sülaləsinə məxsus idi. Gəncəsər monastırının epiqrafikasına əsasən monastırın əsas kilsəsi olan Müqəddəs Vəftizçi İohann kilsəsinin 1216-cı ildə başladılmış inşas məhz Həsən Cəlalın adı ilə bağlıdır.

Xaçınçay su anbarı — Ağdam rayonunda Xaçınçay üzərində yerləşir. Su anbarı, əkin sahələrinin suvarılması üçün su ehtiyatının təmin edilməsi məqsədilə Azərbaycan hökuməti tərəfindən 1964-cü ildə istismara verilmişdir. 1993-cü ildə Ağdam rayonunun Erməni qəsibkarları tərəfindən işğalı nəticəsində Azərbaycan tərəfindən su anbarının istismarı 2020-ci ilin sonuna qədər mümkün olmamışdır. == Texniki göstəriciləri == Bəndin hündürlüyü 44 m, uzunluğu 940 m və su anbarının ümumi həcmi 23 mln.m³-dir. Su səthinin güzgü sahəsi 1.76 kv.km, suyun maksimal dərinliyi 37 metrdir. Normal su səviyyəsində su səthi dəniz səviyyəsindən 507.4 m yüksəklikdə, ölü həcminin səviyyəsi isə 487.5 m yüksəklikdədir. Suvarma sahəsi 7000 ha-dır. Xaçınçay su anbarında suyun orta çoxillik temperaturu yanvar ayında 3.8 °C, avqust ayında 23.1 °C, ən yüksək temperatur 13 iyun 1964-cü ildə 30.5 °C olmuşdur. Buz hadisələri ayrı-ayrı illərdə sahil buzu formasında olur. == Tarixçə == Xaçınçay su anbarı Sovet İttifaqı dövründə meliorasiya məqsədləri üçün istifadə edilirdi.

Kecin (fars. كجين‎) — İranın Ərdəbil ostanının Kövsər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 17 nəfər yaşayır (5 ailə).

Mojen — İranın Semnan əyalətinin Təbəri (Mazandarani) şəhərlərindən biri, Şahrud şəhərinin şimal-qərbində yerləşir. Mojen xalqının (Təbəri etnik qrupu) mənşəyi Mazandaranidir və onlar Təbəri, Qorqani, Həzərcəribi, Kiasri və Elikai adlı dörd mühacir tayfasındandırlar və Mazandarani ləhcəsinin ləhcəsi olan Mojen ləhcəsində danışırlar. Dəyişməkdədir, çünki bu şəhərin Təbəri ləhcəsi Şahrudi fars dilinin güclü təsiri altında olmuşdur, lakin Mojenin Təbəri ləhcəsi hələ də öz Mazandarani kimliyini və mədəniyyətini, adət-ənənələrini və əcdadını, hələ də Təbəri adət və ənənələrini qoruyub saxlayır.

Nucin-İranın Fars ostanının Fəraşbənd şəhristanının Mərkəzi bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 3,356 nəfər və 772 ailədən ibarət idi.

Veçin və ya Vecin (farsca:وچین / وجین) — İran İslam Respublikasının Ərdəbil ostanında kənd. Vecin Kosar şəhristanının Şimali Səncəbəd dehistanında yerləşir. 2006-cı ildə aparılmış əhalinin siyahıya alınmasının nəticələrinə görə kəndin əhalisi 101 nəfər (kişilər: 54 nəfər - qadınlar: 47 nəfər) olmuşdur. Kənddə 26 ailə yaşayır. Kəndin əhalisi Azərbaycan türkləridir və Azərbaycan türkçəsində danışırlar. == Coğrafiyası == Ərdəbildən ? km cənub-şərqdə, Givi şəhərindən 45 km şimal-şərqdə, 37° 51' 59.50" şimal enliyi və 48° 26' 50.66" şərq uzunluğunda, dəniz səviyyəsindən 1940 m yüksəklikdə yerləşir. == İqtisadiyyatı == Kənd sakinlərinin əsas məşğuliyyəti əkinçilik və heyvandarlıqdır. == Təhsilin vəziyyəti == Kənddə ibtidai məktəb fəaliyyət göstərir. == Əhali və dil == Kənd əhalisi azərbaycanlılardır və Azərbaycan dilində danışırlar.

Xocik — Azərbaycan Respublikasının Qubadlı rayonunun Xocik kənd inzibati ərazi dairəsində kənd. == Etimologiyası == Oykonimin "kiçik kənd" mənasında olması ehtimal edilir. == Tarixi == Yaşayış məntəqəsini İranın Xocik kəndindən köçüb gəlmiş ailələr salmışlar. 28 aprel 1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süquta uğramasından və bolşeviklərin işğalına məruz qalmasından sonra, 1923-cü ilin iyulunda Yelizavetpol quberniyasının Cavanşir və Zəngəzur qəzalarının bir hissəsindən Kürdüstan mahalı (sonradan qəza) təsis edilmişdir. Xocik kəndi mahalın bir hissəsi olmuşdur. Kürdüstan qəzası ləğv edildikdən sonra Xocik Qubadlı rayonunun tərkibinə daxil edilmişdir. 1992-ci ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilmişdir. Kənd 9 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir. == Coğrafiyası == Xocik kəndi Həkəri çayının sahilindədir. == Əhalisi == 1856-cı il "Qafqaz təqvimi"nə görə, əhalisi kürd dilində danışan şiə kürdlərdən ibarət olmuşdur.

Xotın — Çernovtsı vilayətiində (Ukrayna) şəhər. == Tarixi == Müasir Ukraynada şəhər. Vaxtilə Xatın qalası Moldav və Leh (Polşa) kralının idarəsində olmuş, Sultan II Osman onu fəth etmişdi. Övliya Çələbi şəhəri gəzdiyi zaman "Xatın Turla nəhri üzərində kiçik qalacıqdır", – deyə yazırsa da, iftixarla bu kiçik yerin böyük şəhid məzarlığından danışır, Karakaş Paşanın və onunla birlikdə şəhid olmuş yeddi min əsgərin qəbrini ziyarət etdiyini göstərir. Ruslar tərəfindən ilk dəfə 1738-ci ildə Feldmarşal Minixin komandanlığı altında zəbt edilmişdir. Qalanın komendantı İlyas Kolçak Paşa oğulları ilə birlikdə ruslara əsir düşmüş, sonra xaçlanmışdılar. О Rusiyada Vətəndaş müharibəsi illərində Sibirin hakimi olmuş rus admiralı Aleksandr Kolçakın ulu babasıdır. Rus alimi və şair Mixail Lomonosov Xatının alınması münasibətilə çariçə Anna İoannovnaya həsr etdiyi mədhiyyədə Kolçak paşanın adını çəkmişdi. Rus-Osmanlı müharibələrində bu qala dönə-dönə; 1739-cu ildən başlayaraq 1769, 1788,1807-ci illərdə istila olunmuşdu. Qalanı ələ keçirən rus əsgərləri Xatın qalasının adını öz bildikləri şəkildə mənalandırırdılar.

Elçin Fərhad oğlu Bağırov (27 aprel 1989, Sarıhacılı, Ağdam rayonu – 1 oktyabr 2020, Talış, Tərtər rayonu) — Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin kiçik çavuşu, İkinci Qarabağ müharibəsi şəhidi. == Həyatı == Elçin Bağırov 1989-cu il aprelin 27-də Ağdam rayonunun Sarıhacılı kəndində anadan olub. Ailəli idi. Dörd övladı yadigar qaldı. == Hərbi xidməti == Elçin Bağırov 2007–2009-cu illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin sıralarında müddətli həqiqi hərbi xidmətdə olub. Daha sonra isə müddətdən artıq həqiqi hərbi xidmət qulluqçusu olaraq xidmət edib. Azərbaycan Ordusunun kiçik çavuş olan Elçin Bağırov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Murovdağ istiqamətində gedən döyüşlərdə, həmçinin Talış qəsəbəsinin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Elçin Bağırov oktyabrın 1-də Talış istiqamətində şəhid olub. Uzun müddət nəşi tapıla bilməyib. 20.12.2020-ci ildə tarixində dəfn olunub.

Şəhid XTQ mənsubu kiçik gizir Elçin Rasim oğlu avqustun 15-i Nişan mərasimi baş tutmalı idi. Kiçik gizir Elçin 2014-cü ilin 1–3 avqust tarixləri arasında Azərbaycan-Ermənistan təmas xəttində baş verən döyüşlər zamanı şəhid olub. Avqustun 2-si isə Elçin Əhmədov doğulduğu Qax şəhərində, Şəhidlər Xiyabanında son mənzilə yola salınıb. Dəfn mərasiminə minlərlə şəhər sakini ilə yanaşı, şəhidin qulluq etdiyi hərbi hissənin əsgərləri və zabitləri də qatılıb. Mərasimin sonunda yaylım atəşi açılıb və kiçik gizir Əhmədov uğrunda şəhid olduğu torpağa tapşırılıb. Elçin Əhmədov ölümündən sonra göstərdiyi qəhrəmanlığa görə Azərbaycan Respublikası Müdafiə Naziri general-polkovnik Zakir Həsənovun sərəncamı ilə "Hərbi xidmətdə fərqlənməyə görə" III dərəcəli medalı ilə təltif edilib.

Acin (Həmədan) — İranın Həmədan ostanının Əsədabad şəhristanında şəhər.

Icon– çox yüksək səviyyəli proqramlaşdırma dili (VERY HIGH-LEVEL PROGRAMMING LANGUAGE). 1974-cü ildə Ralf Qrisvold (Ralph E. Griswold) tərəfindən işlənib hazırlanıb. Öz ideyasını həmin müəllifin daha erkən hazırlamış olduğu SNOBOL dilindən alıb. Adı isə “iconoclastic” (“ikonoklastik”) sözündəndır və “proqramlaşdırma dillərinin işlənib hazırlanmasında konformizm ilə mübarizə” mənasında işlədilir. Icon dilinin məntiqi proqramlaşdırma dilləri ilə çoxlu ortaq cəhətləri vardır. Icon dilində prosedurlar birinci sinif kəmiyyətlərə (first class values) aiddir, yəni dəyişənlərə prosedurların yerinə yetirilməsinin nəticəsini deyil, onların özlərinin qiymətini mənimsətmək olar. Icon dili öz sintaksisini Algol proqramlaşdırma dilləri ailəsindən alıb və C, yaxud Pascal dilinin sintaksisini xatırladır. Pascal dilinə daha çox bənzəyir, mənimsətmə üçün := işarəsindən, procedure açar sözündən və s. istifadə edir. Digər tərəfdən, Icon dilində deyimləri qruplaşdırmaq üçün C-üslubunda fiqurlu mötərizələrdən istifadə olunur, proqramın işi isə “main” adlı prosedurla başlayır.

Viktor Xain — geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor. Xain Əhməd Paşa — Sultan Süleyman Qanuni dönəmi vəzirlərindəndir. Filmlər Xain (film, 1973) — rejissor Hrişkiş Mukerci tərəfindən 1973-cü ildə çəkilmiş olan hindi dilli dram filmi. Xain Bizans — Qani Müjdənin ssenarisini yazdığı və rejissorluğunu üstləndiyi 21 yanvar 2000-ci il çıxış tarixli türk parodiya filmi.

Jung Yoo-jin (19 fevral 1989, Cənubi Koreya), həmçinin Eugene Jung kimi tanınan Cənubi Koreyalı model və aktrisadır. O, karyerasına YG Entertainment-də model kimi başlamışdır. O, "Heard It Through the Grapevine (2015)", "Moorim School" və "W" kimi Koreya dramlarındakı rolları ilə tanınır. 2018-ci ilin fevralında Cun FNC Entertainment idarə agentliyi ilə müqavilə imzaladı.

Cəcin — İranın Ərdəbil ostanında kənd. == Coğrafi yerləşməsi == Mərkəzi şəhristanının Mərkəzi bölgəsinin Kəlxoran kəndistanında, Ərdəbil şəhərindən 10 km qərbdə, Ərdəbil-Təbriz avtomobil yolunun üstündədir.

Gəcin (fars. گجين‎) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Bostanabad şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 19 nəfər yaşayır (6 ailə).

Gəcin (fars. گجين‎) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Urmiya şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 1.703 nəfər yaşayır (420 ailə).

Vilyam Adams (ing. William Adams; 24 sentyabr 1564, Cillinhem[d], Kent qraflığı – 16 may 1620[…], Hirado[d], Naqasaki prefekturası) – XVII əsrdə Yaponiyada yaşamış ingilis dənizçi və tacir. Tokuqava İeyasu tərəfindən ona Miura yarımadasında torpaq verildiyi üçün Yaponiyada Miura Ancin (三浦按針, azərb. "Miura şturmanı"‎) adı ilə tanınmışdır. O, Yaponiyaya çata bilən ilk ingilis şəxs hesab olunur. == Həyatı == Vilyam Adams 1564-cü ildə İngiltərənin Kent qraflığının Cillinhem şəhərində doğulmuş, gəmiqayırma sahəsində işləməyə başlamışdır. 1598-ci ildə bir holland flotuna şturman kimi qatılmış, bir neçə bədbəxt hadisədən sonra qəzalı vəziyyətdə olan gəmisi "Liefde" ilə 1600-cü ilin aprelində Yaponiyanın Kyuşu adasına çatmışdır. Tokuqava İeyasu onunla dostluq əlaqələri qurmuş, onu maliyyə nümayəndəsi, xəbərverən, şturman, gəmiqayıran və tərcüməçi kimi vəzifələrə təyin etmişdir. Bunun sayəsində Adams Yaponiyada varlı şəxsə çevrilmiş, 80-ə yaxın xidmətçiyə və öz mülkünə sahib olmuşdur. Rəsmi iş çərçivəsində bütün Yaponiyanı gəzmişdir.

Məcin (fars. ‎) — İranın Kürdüstan ostanı Qürvə şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 236 nəfər yaşayır (53 ailə). Əhalisini kürdlər təşkil edir.

Xancin (fars. خانجين‎) — İranın Zəncan ostanı İcrud şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 396 nəfər yaşayır (113 ailə).

Xotin müqaviləsi, 9 oktyabr 1621-ci ildə Osmanlı imperiyası ilə Reç Pospolita arasında imzalanmış sülh müqaviləsidir. 1620-1621-ci illər Osmanlı-Reç Pospolita müharibəsini başa çatdıran müqavilədir. Reç Pospolita Valaxiya və Moldavianın işlərinə qarışdıqdan sonra Osmanlı imperiyası Reç Pospolitaya qarşı müharibə başlatdı. Sultan Gənc Osmanın komandanlığı altında 200 000 əsgərdən ibarət ordu Reç Pospolitanın əlindəki Hotin qalasını mühasirəyə aldı. Osmanlı ordusu dəfələrlə hücum etsə də, Hotin qalasını ala bilmədi. Qaraman bəylərbəyi Doğancı Ali Paşa, üç gün ərzində Hotin qalasının Dnepr çayından toplarla atəşə tutdu. Nəticə əldə edə bilmədikdə Polşa ordusunun üstünə yürüş başlandı. Ancaq güclü artilleriya atəşlərinə görə geri çəkilməli oldular. Demək olar ki, Polşa batalyonu ələ keçirilirdi, ancaq yeniçərilər müharibədən imtina edib yaxınlıqdakı kəndləri talan etməyə başladılar. Polşa əsgərləri fürsətdən istifadə edib əks hücuma keçdilər.

Xotın qalası — X–XVIII əsrlərin qalası. Xotin şəhərində yerləşir. Ukraynanın yeddi möcüzəsindən biri. == Tarixi == V–X əsr əsrlər boyunca istehkamçı Tivertilərin xronika tayfası tərəfindən istifadə edildi. Arxeoloji qazıntılar (B. Timoşuk, 1961–67) 13-cü əsrin qalasının daş divarları, ağ daş məbədinin qalıqları, yaşayış məntəqələrinin izləri aşkar edilmişdir. Qala qalanın müasir hissəsinin təxminən üçdə birini, qala təpəsinin şimal hissəsini işğal etdi. Qalanın cənubunda taxta divarlarla əhatə olunmuş kənd var idi. Ən böyük yenidənqurma XV əsrin ikinci yarısında, Moldoviya knyazlıgının dövrundə olmuşdur. Qala cənub istiqamətində əhəmiyyətli dərəcədə genişlənmişdir, həyət səviyyəsi artırılmışdır. Qala həyəti iki hissəyə bölündü: şimal həyəti əmr ilə, cənub isə qarnizon tərəfindən istifadə olundu.

Xoyin (fars. خوئين‎) — İranın Zəncan ostanı İcrud şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 132 nəfər yaşayır (57 ailə). Əhali tati dilində danışırlar.

Beçin — Türkiyənin Muğla vilayətinin cənubunda, Milas şəhərində məhəllə. 2012-ci ildə YUNESKO-nun Ümumdünya İrs Müvəqqəti Siyahısına daxil edilmişdir. == Tarixi == Beçin Roma, Məntəşəoğulları və Osmanlılar da daxil olmaqla, tarixi boyu bir çox fərqli sivilizasiyaya ev sahibliyi etmişdir. Beçin XIII əsrin axırlarında türkmənlərin qurduğu Məntəşəoğulları bəyliyi tərəfindən tutulmuşdur. Şəhər bəyliyin paytaxtı olmuş və sürətlə genişlənmişdir. 1333-cü ildə İbn Bətutə Beçini ziyarət etmiş, onu yeni qurulmuş bir şəhər kimi təsvir etmiş, evlərini və məscidlərini xatırlatmışdır. Orada qalan abidələrin əksəriyyəti XIV əsrə aiddir. Qəsəbə 1980-ci illərə qədər mövcud olmuşdur.