прил. устар. стыдливый, смущённый; xəcil etmək (eləmək) устыжать, устыдить кого-л.; xəcil olmaq устыжаться, устыдиться
Полностью »...Hansı lütfündən xəcilsən nazlı yarın, ey könül! S.Ə.Şirvani. □ Xəcil etmək (eyləmək) – xəcalətli etmək, utandırmaq, qızartmaq, başını aşağı etmək. [Y
Полностью »[ər.] клас. хажалатлу; xəcil etmək (eyləmək) хажалатлу авун, регъуь авун, яру авун, кьил агъада ттун; xəcil olmaq хажалатлу хьун, регъуь хьун, яру хьу
Полностью »сущ. густая каша из муки с маслом, мёдом, сахаром и т.п. ◊ xəşilə döndərmək превращать, превратить в густую кашу; xəşilini çalmaq (çıxarmaq) kimin жив
Полностью »...bişirilib yağ və doşabla yeyilən xəmir xörəyi. Qarğa özünü quş bilir, xəşil özünü aş. (Ata. sözü). [Ağa Kərim xan:] Tez ürəktutan xörəklərdən … biri
Полностью »...taxta və ya tir. – Göndlərin başı çürüməsin deyən difarın üsdünə xətil qoyullar, göndlərin başı ona söykənir
Полностью »XƏŞİL Belə vaxtda bəziləri; Hələ isti otağında; ..Xəşil yeyir, yeyir, yatır (M.Rzaquluzadə); SIYIQ Sıyıq ilə yıxılan ev, aş bişir, viran olsun (Ata. s
Полностью »Ərəbcə qəsil (mal yemi üçün yetişməmiş biçilən və yem üçün nəzərdə tutulan) sözünün dəyişilmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Полностью »сущ. хешил; ** xəşilə döndərmək хешил авун, хешилдиз элкъуьрун (са затӀ жими ттини (гъуруш) хьиз авун, чӀурун); xəşilini çalmaq кар тамамарун, кьин; x
Полностью »...xəsilləri zəifləşdirir. – İl faraş gəlsə, yaylaqda ot, qışlaqda güzdək və xəsil bol olsa, qoyun saxlamaq asandır. Ə.Vəliyev.
Полностью »...нар.-разг. Признаки (вид, запах) нежилого помещения. Пахнуло, повеяло нежилью.
Полностью »[ər.] сущ. клас. 1. тади кутун; təcil etmək (qılmaq) тади авун, тади къачун; 2. физ. ускорение.
Полностью »is. [ər.] klas. 1. Tələsdirmə. □ Təcil etmək (qılmaq) – tələsmək. Əksiliyini budur yəqin bil; Bəs qılma dəxi işində təcil. Xətayi. Bəs ki eylərdi sübh
Полностью »1 сущ. устар. в сочет. təcil etmək (qılmaq) спешить, торопиться 2 сущ. физ. ускорение (величина изменения скорости движения в единицу времени). Ani tə
Полностью »(Bakı, Şamaxı) tez-tez, sürətlə. – Becid-becid gəlun ki, qarannığ tüşməmiş çatağ (Bakı)
Полностью »нареч. мягко; нежно; легко. Xəfif-xəfif baxmaq смотреть нежно; xəfif-xəfif yerimək ходить легко (лёгкими шагами, лёгкой походкой)
Полностью »...Atı, at saxlamağı həddindən artıq sevən. Bundan sonra ağsaqqal həkim atcıl əmisinin qocalan vaxtı atdan nə cürə yıxıldığını xatırlayıb, özünə bəraət
Полностью »...Fəsligüldür, aləm içrə novbahar olmuş, könül! Ə.Nəzmi. Çiçək fəsli deyil indi! Barıt vardır havalarda. S.Vurğun. 2. Kitabın, məqalənin, sənədin və s.
Полностью »...insana alışmış, əhli (yabanı ziddi). Evcil heyvan. İt, pişik evcil heyvanlardır.
Полностью »...[ər.] Hər hansı bir şeyi sübut etmək üçün əsas; sübut. Tutarlı dəlil. Dəlil gətirmək. Bunu sübut etmək üçün dəlil lazımdır. – [Hacı Kərim:] İksirin a
Полностью »is. [ər.] köhn. Sığınan, himayə axtaran, kömək istəyən. □ Dəxil düşmək (bəzən “qapına”, “qapısına” sözü ilə) – sığınmaq, himayə istəmək, kömək istəmək
Полностью »...haçaq; Çılpaq, ayaqyalın, başaçıq bir dəcəl uşaq. A.Səhhət. Dəcəl uşaq kimi minib; Dəniz ləpələrinə, yellənir. R.Rza. Heç on beş il bundan qabaqkı də
Полностью »...Əziziyəm, nə qandır; Gözdən axan nə qandır; Daş deyil, kəsək deyil; Rəhm eylə, bu ki candır. (Bayatı). // Eyni mənada şəxs sonluqları ilə işlənilir:
Полностью »...ağacı növü. [Aqronom:] Beş ildə verdiyiniz məlumata görə on altı min çəkil, altı hektar meyvə bağı salmısınız. B.Bayramov. 2. Həmin ağacın barama qur
Полностью »[ər.] Cür, növ, kimi, cins. Bizim mübarizə apardığımız əmir də bu qəbil adamlardandır. M.S.Ordubadi. Qəhrəmani o qəbil insanlardan idi ki, onların fik
Полностью »...Olursunuz, duman olun, sis olmayın; Nədə xəsis olsanız da; Sevgidə xəsis olmayın! B.Vahabzadə.
Полностью »...əməl; Düşməz idi bu qədər din ilə dünyayə xələl. S.Ə.Şirvani. □ Xələl dəymək (yetişmək) – ziyan dəymək, zərər çəkmək. Dostluğa xələl dəymək. – [Əbülh
Полностью »sif. [ər.] 1. Mülayim, yüngül, yumşaq. Xəfif yel. – İndi çöldə xəfif meh əsdiyi üçün hava bayaqkı qədər bürkü deyildi. İ.Əfəndiyev. Xəfif axşam küləyi
Полностью »...axta. [Hərəmağası:] Xədimləri hissdən məhrum zənn edirlər. Çəmənzəminli. □ Xədim eləmək – axtalamaq, xacə eləmək. 2. Xidmətçi, qulluqçu. [Ərən:] Arxa
Полностью »...pisliyini istəyən, alçaq, əclaf, xain, murdar. Xəbis adam. Xəbis məqsəd. Xəbis ürək. – [Bəhram:] [Çiçəklər] zərifdirlər, xəbis əllərə davam etməyib s
Полностью »sif. və zərf Olduqca çox, çoxlu, bir çox. Xeyli adam gəlmişdi. Xeyli kitabı var. O hadisədən xeyli zaman keçmişdir. – [Şah:] Öylə isə, sən bizə bir ay
Полностью »...[Qoşqar:] Soyuqqanlı fikir mübadiləsi olmayan yerdə heç vaxt ümumi işə xeyir dəyməz, yoldaş Əmirli. İ.Hüseynov. Xeyir eləmək – bax xeyir görmək. Eşqi
Полностью »...hasil olan suvaşqan kütlə. Acıtmalı xəmir. Düşbərə xəmiri. – Xəmir yeyənin fağırı olmaz. (Ata. sözü). [Rəşid:] Xəmir gəldiyinə görə çörəyi yapmaq laz
Полностью »sif. Xəzi olan, xəz qoyulmuş, xəz tikilmiş; yaxası xəzdən olan. [Pərşanın] əynində xəzli qara palto, başında sarı yun şal, ayağında işıldayan uzunboğa
Полностью »...Qaratoyuq tutmaq üçün at qılından cələ hörüb bağda ağaclar altında çox xəzəl olan yerdə qurardıq. S.S.Axundov. İlyas qızın ayaqları yanında, keçənilk
Полностью »...laübalıdır; Məni azad edən sultani-əqli-nöktədanımdır. M.Hadi. □ Xəyal eləmək (etmək) – təsəvvürünə gətirmək, ağlına gətirmək, xəyalına gətirmək, düş
Полностью »...ehtiram, sayğı; şan-şərəf. Xətrini əziz tutmaq. Xətrini istəmək. – Xətir üçün xəstə yatmazlar. (Ata. sözü). ◊ Xətir qoymaq (saxlamaq) – hörmət eləmək
Полностью »is. [ər.] Məsciddə xütbə oxuyan din xadimi. Xətib minbərdən yerə düşməmiş, əhali hakimi və xətibi gözləməyərək məsciddən çıxdı. M.S.Ordubadi. // köhn.
Полностью »bax xaral. Bir adam ki, … kömür xəşəllərini dalına şələləyib hıqqana-hıqqana gətirə, …qalxa-qalxa Müqim bəy Cavanşir kimi bir əsilzadənin mühafizi ola
Полностью »başını aşağı etmək, xəcil etmək; danlamaq, rəzil etmək; ~ abrını vermək (almaq).
Полностью »...həmişə. Hər namərdə bel bağlama müttəsil, Göstərər isbatın olarsa xəcil... (“Məsim və Diləfruz”)
Полностью »...əmər; Havada dövr edər, şəms ilə qəmər? Xəstə Qasım. Camalın xəcil elər, Şəms ilə mahı, müxtəsər. Aşıq Ələsgər.
Полностью »...olmayan, adi. Adsız-sansız adam. – Amma indi ikinci dəfə onu xəcil edən bu adam o vaxtkı adsız-sansız odunçu oğlu deyildi, xalqın sevimlisi idi və yü
Полностью »...Sanasan buluddur ənvər üzünü; Bədr Ayıtək almış qucağa zülfün.M.P.Vaqif. Xəcil etmiş üzü şəmsi-xavəri; Hilal edib qaşı bədri-ənvəri. Nəbati.
Полностью »...Ərdəmin var, bu yollarda yüz tufana döz bir, qoçaq! Bu meydandan xəcil gedib mənəm deyən yüz bir qoçaq! R.Rza. Səndən hərəkət, məndən bərəkət. Təki s
Полностью »...DOĞMAQ [Yasəmən:] Baba, dönmüş taleyim burada da məni ərimin yanında xəcil etdi, qız doğdu (S.S.Axundov); BALALAMAQ (heyvanlar haqqında) Keçi o vaxt
Полностью »...Xəcalətli düşmənin olsun, qızım, sən də mənim balam (Ə.Qasımov); XƏCİL Gülsənəm: Çox sağ olun, yanınızda xəciləm (A.Şaiq); ŞƏRMƏNDƏ Molla İbrahimxəli
Полностью »...qılmaq) – hörmətdən salmaq, alçaltmaq, üzüqara etmək, başıaşağı etmək, xəcil etmək. Bunları mənimlə zar qılma; Bir neçə əzizi xar qılma. Füzuli. Xar
Полностью »...şəbi-hicrinə qiyamət günüdür; Xəlq arasında qiyamət günü olmazmı xəcil? Füzuli. [Asya və Telli:] Səy qıl kim, qala səndən; Xəlq içində yaxşı ad. Ü.Ha
Полностью »...güzgüyə qeybətdə oxşadan qafil; Toxunsa üz-üzə, olmazmı ara yerdə xəcil? Füzuli. Ey qafil, özündən sənin ancaq xəbərin var! M.Ə.Sabir. □ Qafil olmaq
Полностью »...köynək) ət tökmək – bərk utanmaq, xəcalət çəkmək, pərt olmaq, xəcil olmaq, xəcalətindən yerə girmək. Qədir buraxıldısa da, məscid həyətində bir köynə
Полностью »zərf Xəcalət içində, xəcalət çəkə-çəkə, utana-utana, sıxıla-sıxıla. Xəcilanə cavab vermək. – [Məhərrəm] özlüyündə xəcilanə gülümsədi
Полностью »...güzgüyə qeybətdə oxşadan qafil; Toxunsa üz-üzə, olmazmı ara yerdə xəcil. Füzuli. Ara yerdə başıma qopmuş qiyamətlər mənim. M.P.Vaqif. Ara yerdə qalma
Полностью »...məqamında işlədilir. [Zərnigar xanım:] “Səni görüm el içində xəcil olasan, ay kişi, oğul-uşaq yanında üzün qara olsun”, – deyə ərinə qarğayırdı. İ.Şı
Полностью »