прил. устар. стыдливый, смущённый; xəcil etmək (eləmək) устыжать, устыдить кого-л.; xəcil olmaq устыжаться, устыдиться
Tam oxu »...Hansı lütfündən xəcilsən nazlı yarın, ey könül! S.Ə.Şirvani. □ Xəcil etmək (eyləmək) – xəcalətli etmək, utandırmaq, qızartmaq, başını aşağı etmək. [Y
Tam oxu »[ər.] клас. хажалатлу; xəcil etmək (eyləmək) хажалатлу авун, регъуь авун, яру авун, кьил агъада ттун; xəcil olmaq хажалатлу хьун, регъуь хьун, яру хьу
Tam oxu »сущ. густая каша из муки с маслом, мёдом, сахаром и т.п. ◊ xəşilə döndərmək превращать, превратить в густую кашу; xəşilini çalmaq (çıxarmaq) kimin жив
Tam oxu »...bişirilib yağ və doşabla yeyilən xəmir xörəyi. Qarğa özünü quş bilir, xəşil özünü aş. (Ata. sözü). [Ağa Kərim xan:] Tez ürəktutan xörəklərdən … biri
Tam oxu »...taxta və ya tir. – Göndlərin başı çürüməsin deyən difarın üsdünə xətil qoyullar, göndlərin başı ona söykənir
Tam oxu »XƏŞİL Belə vaxtda bəziləri; Hələ isti otağında; ..Xəşil yeyir, yeyir, yatır (M.Rzaquluzadə); SIYIQ Sıyıq ilə yıxılan ev, aş bişir, viran olsun (Ata. s
Tam oxu »Ərəbcə qəsil (mal yemi üçün yetişməmiş biçilən və yem üçün nəzərdə tutulan) sözünün dəyişilmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Tam oxu »сущ. хешил; ** xəşilə döndərmək хешил авун, хешилдиз элкъуьрун (са затӀ жими ттини (гъуруш) хьиз авун, чӀурун); xəşilini çalmaq кар тамамарун, кьин; x
Tam oxu »...xəsilləri zəifləşdirir. – İl faraş gəlsə, yaylaqda ot, qışlaqda güzdək və xəsil bol olsa, qoyun saxlamaq asandır. Ə.Vəliyev.
Tam oxu »[ər.] сущ. клас. 1. тади кутун; təcil etmək (qılmaq) тади авун, тади къачун; 2. физ. ускорение.
Tam oxu »is. [ər.] klas. 1. Tələsdirmə. □ Təcil etmək (qılmaq) – tələsmək. Əksiliyini budur yəqin bil; Bəs qılma dəxi işində təcil. Xətayi. Bəs ki eylərdi sübh
Tam oxu »1 сущ. устар. в сочет. təcil etmək (qılmaq) спешить, торопиться 2 сущ. физ. ускорение (величина изменения скорости движения в единицу времени). Ani tə
Tam oxu »(Bakı, Şamaxı) tez-tez, sürətlə. – Becid-becid gəlun ki, qarannığ tüşməmiş çatağ (Bakı)
Tam oxu »нареч. мягко; нежно; легко. Xəfif-xəfif baxmaq смотреть нежно; xəfif-xəfif yerimək ходить легко (лёгкими шагами, лёгкой походкой)
Tam oxu »...Atı, at saxlamağı həddindən artıq sevən. Bundan sonra ağsaqqal həkim atcıl əmisinin qocalan vaxtı atdan nə cürə yıxıldığını xatırlayıb, özünə bəraət
Tam oxu »...Fəsligüldür, aləm içrə novbahar olmuş, könül! Ə.Nəzmi. Çiçək fəsli deyil indi! Barıt vardır havalarda. S.Vurğun. 2. Kitabın, məqalənin, sənədin və s.
Tam oxu »...[ər.] Hər hansı bir şeyi sübut etmək üçün əsas; sübut. Tutarlı dəlil. Dəlil gətirmək. Bunu sübut etmək üçün dəlil lazımdır. – [Hacı Kərim:] İksirin a
Tam oxu »is. [ər.] köhn. Sığınan, himayə axtaran, kömək istəyən. □ Dəxil düşmək (bəzən “qapına”, “qapısına” sözü ilə) – sığınmaq, himayə istəmək, kömək istəmək
Tam oxu »...haçaq; Çılpaq, ayaqyalın, başaçıq bir dəcəl uşaq. A.Səhhət. Dəcəl uşaq kimi minib; Dəniz ləpələrinə, yellənir. R.Rza. Heç on beş il bundan qabaqkı də
Tam oxu »...Əziziyəm, nə qandır; Gözdən axan nə qandır; Daş deyil, kəsək deyil; Rəhm eylə, bu ki candır. (Bayatı). // Eyni mənada şəxs sonluqları ilə işlənilir:
Tam oxu »...ağacı növü. [Aqronom:] Beş ildə verdiyiniz məlumata görə on altı min çəkil, altı hektar meyvə bağı salmısınız. B.Bayramov. 2. Həmin ağacın barama qur
Tam oxu »[ər.] Cür, növ, kimi, cins. Bizim mübarizə apardığımız əmir də bu qəbil adamlardandır. M.S.Ordubadi. Qəhrəmani o qəbil insanlardan idi ki, onların fik
Tam oxu »...Olursunuz, duman olun, sis olmayın; Nədə xəsis olsanız da; Sevgidə xəsis olmayın! B.Vahabzadə.
Tam oxu »...əməl; Düşməz idi bu qədər din ilə dünyayə xələl. S.Ə.Şirvani. □ Xələl dəymək (yetişmək) – ziyan dəymək, zərər çəkmək. Dostluğa xələl dəymək. – [Əbülh
Tam oxu »sif. [ər.] 1. Mülayim, yüngül, yumşaq. Xəfif yel. – İndi çöldə xəfif meh əsdiyi üçün hava bayaqkı qədər bürkü deyildi. İ.Əfəndiyev. Xəfif axşam küləyi
Tam oxu »...axta. [Hərəmağası:] Xədimləri hissdən məhrum zənn edirlər. Çəmənzəminli. □ Xədim eləmək – axtalamaq, xacə eləmək. 2. Xidmətçi, qulluqçu. [Ərən:] Arxa
Tam oxu »...pisliyini istəyən, alçaq, əclaf, xain, murdar. Xəbis adam. Xəbis məqsəd. Xəbis ürək. – [Bəhram:] [Çiçəklər] zərifdirlər, xəbis əllərə davam etməyib s
Tam oxu »sif. və zərf Olduqca çox, çoxlu, bir çox. Xeyli adam gəlmişdi. Xeyli kitabı var. O hadisədən xeyli zaman keçmişdir. – [Şah:] Öylə isə, sən bizə bir ay
Tam oxu »...[Qoşqar:] Soyuqqanlı fikir mübadiləsi olmayan yerdə heç vaxt ümumi işə xeyir dəyməz, yoldaş Əmirli. İ.Hüseynov. Xeyir eləmək – bax xeyir görmək. Eşqi
Tam oxu »...hasil olan suvaşqan kütlə. Acıtmalı xəmir. Düşbərə xəmiri. – Xəmir yeyənin fağırı olmaz. (Ata. sözü). [Rəşid:] Xəmir gəldiyinə görə çörəyi yapmaq laz
Tam oxu »sif. Xəzi olan, xəz qoyulmuş, xəz tikilmiş; yaxası xəzdən olan. [Pərşanın] əynində xəzli qara palto, başında sarı yun şal, ayağında işıldayan uzunboğa
Tam oxu »...Qaratoyuq tutmaq üçün at qılından cələ hörüb bağda ağaclar altında çox xəzəl olan yerdə qurardıq. S.S.Axundov. İlyas qızın ayaqları yanında, keçənilk
Tam oxu »...laübalıdır; Məni azad edən sultani-əqli-nöktədanımdır. M.Hadi. □ Xəyal eləmək (etmək) – təsəvvürünə gətirmək, ağlına gətirmək, xəyalına gətirmək, düş
Tam oxu »...ehtiram, sayğı; şan-şərəf. Xətrini əziz tutmaq. Xətrini istəmək. – Xətir üçün xəstə yatmazlar. (Ata. sözü). ◊ Xətir qoymaq (saxlamaq) – hörmət eləmək
Tam oxu »is. [ər.] Məsciddə xütbə oxuyan din xadimi. Xətib minbərdən yerə düşməmiş, əhali hakimi və xətibi gözləməyərək məsciddən çıxdı. M.S.Ordubadi. // köhn.
Tam oxu »bax xaral. Bir adam ki, … kömür xəşəllərini dalına şələləyib hıqqana-hıqqana gətirə, …qalxa-qalxa Müqim bəy Cavanşir kimi bir əsilzadənin mühafizi ola
Tam oxu »başını aşağı etmək, xəcil etmək; danlamaq, rəzil etmək; ~ abrını vermək (almaq).
Tam oxu »...həmişə. Hər namərdə bel bağlama müttəsil, Göstərər isbatın olarsa xəcil... (“Məsim və Diləfruz”)
Tam oxu »...əmər; Havada dövr edər, şəms ilə qəmər? Xəstə Qasım. Camalın xəcil elər, Şəms ilə mahı, müxtəsər. Aşıq Ələsgər.
Tam oxu »...olmayan, adi. Adsız-sansız adam. – Amma indi ikinci dəfə onu xəcil edən bu adam o vaxtkı adsız-sansız odunçu oğlu deyildi, xalqın sevimlisi idi və yü
Tam oxu »...Sanasan buluddur ənvər üzünü; Bədr Ayıtək almış qucağa zülfün.M.P.Vaqif. Xəcil etmiş üzü şəmsi-xavəri; Hilal edib qaşı bədri-ənvəri. Nəbati.
Tam oxu »...Ərdəmin var, bu yollarda yüz tufana döz bir, qoçaq! Bu meydandan xəcil gedib mənəm deyən yüz bir qoçaq! R.Rza. Səndən hərəkət, məndən bərəkət. Təki s
Tam oxu »...DOĞMAQ [Yasəmən:] Baba, dönmüş taleyim burada da məni ərimin yanında xəcil etdi, qız doğdu (S.S.Axundov); BALALAMAQ (heyvanlar haqqında) Keçi o vaxt
Tam oxu »...Xəcalətli düşmənin olsun, qızım, sən də mənim balam (Ə.Qasımov); XƏCİL Gülsənəm: Çox sağ olun, yanınızda xəciləm (A.Şaiq); ŞƏRMƏNDƏ Molla İbrahimxəli
Tam oxu »...qılmaq) – hörmətdən salmaq, alçaltmaq, üzüqara etmək, başıaşağı etmək, xəcil etmək. Bunları mənimlə zar qılma; Bir neçə əzizi xar qılma. Füzuli. Xar
Tam oxu »...şəbi-hicrinə qiyamət günüdür; Xəlq arasında qiyamət günü olmazmı xəcil? Füzuli. [Asya və Telli:] Səy qıl kim, qala səndən; Xəlq içində yaxşı ad. Ü.Ha
Tam oxu »...güzgüyə qeybətdə oxşadan qafil; Toxunsa üz-üzə, olmazmı ara yerdə xəcil? Füzuli. Ey qafil, özündən sənin ancaq xəbərin var! M.Ə.Sabir. □ Qafil olmaq
Tam oxu »...köynək) ət tökmək – bərk utanmaq, xəcalət çəkmək, pərt olmaq, xəcil olmaq, xəcalətindən yerə girmək. Qədir buraxıldısa da, məscid həyətində bir köynə
Tam oxu »zərf Xəcalət içində, xəcalət çəkə-çəkə, utana-utana, sıxıla-sıxıla. Xəcilanə cavab vermək. – [Məhərrəm] özlüyündə xəcilanə gülümsədi
Tam oxu »...güzgüyə qeybətdə oxşadan qafil; Toxunsa üz-üzə, olmazmı ara yerdə xəcil. Füzuli. Ara yerdə başıma qopmuş qiyamətlər mənim. M.P.Vaqif. Ara yerdə qalma
Tam oxu »...məqamında işlədilir. [Zərnigar xanım:] “Səni görüm el içində xəcil olasan, ay kişi, oğul-uşaq yanında üzün qara olsun”, – deyə ərinə qarğayırdı. İ.Şı
Tam oxu »