is. [ər.] 1. köhn. Kimyəvi maddə – sink. 2. məc. Mövhumatçıların müqəddəs saydıqları hər hansı bir şey
sif. və zərf Tuva dilində. Tuvacarusca lüğət
cəm Tuva Respublikasının əsas əhalisini təşkil edən xalq
[pol. tuz, əsli alm. Dous] 1. Qumar kağızlarında: ortasında bir xal olan qiymətcə ən yüksək kart. Xaç tuz
is. [ər. “tacir” söz. cəmi] köhn. Tacirlər. Dedi: – Məşhur tacirəm məni-zar; Tanıyırlar məni hamı tüccar
is. [ər.] 1. biol. Başqa orqanizmin üzərində və ya içində yaşayıb onun hesabına qidalanan bitki; parazit
is. 1. biol. Bir orqanizmin o biri orqanizmdən qida mənbəyi kimi istifadə etməsi; parazitlik, parazitizm
is. Uzun, ya qısa lüləli, əllə tutulub atılan odlu silah. Ov tüfəngi. Qoşalülə tüfəng. Tüfəng atmaq. – Bəxtiyar tüfəngi doldurub qalxdı; Zilləyib gözü
sif. Tüfəngi olan, tüfənglə silahlanmış. Tüfəngli əsgər. – [Uşaqlar] tüfəngli fədai dəstələrinin nümayişini görərkən əvvəlcə bu nümayişləri də bundan
is. [ər.] Daşma, qabarma, qaynama, coşub-daşma. // məc. Həyəcan, təlatüm. □ Tüğyan etmək məc. – şiddət etmək, qaynamaq, coşmaq, azğınlıq etmək, qızışm
sif. [ər.] 1. Qəribə, görünməmiş, anlaşılmaz. Tühaf hərəkət. Tühaf iş. – [Rüstəm bəy] bir-iki addım getməmiş tühaf bir mənzərəyə təsadüf etdi
is. 1. İnsan və heyvan dərisinin üstündə çıxan sapvari buynuz törəməsi. Ağ tük. – Qurd tükünü dəyişər, xasiyyətini dəyişməz
sif. Başına heç bir şey örtməmiş; başaçıq. Tükbaş qız
sif. və zərf Tük qədər, zərrə qədər, qətiyyən, əsla. [Kərbəlayı Qubad:] Vallah, səni mən tükcə incitmərəm! Ü
is. İncə, zərif, xırda tük. Yarpağın tükcüyü
“Tükəndirmək”dən f.is
f. Hamısını işlədib qurtarmaq, sərf edib qurtarmaq, axırına çıxmaq. □ Səbrini tükəndirmək – bax səbir kasasını doldurmaq (“səbir”də)
“Tükənmək”dən f.is
f. Qurtarmaq, bitmək, tamamilə işləyib qurtarmaq, daha qalmamaq. …Kənddən çıxdıqlarının onuncu günü Səriyyə xala yemək ehtiyatının tükənməyə başladığı
sif. Tükənməyən, bitməyən, bitməz, qurtarmayan, qurtarmaz, çox, saysız-hesabsız. Dağlardan axıb gələn çay suyu … yaşıl bağlar üçün tükənməz bir həyat
“Tükətmək”dən f.is
f. Axıra çatdırmaq, bitirmək, sona çatdırmaq. [Şah Abbas:] Tükətdi ömrümü zindan, yox oldu səbrü-qərar
“Tüklənmək”dən f.is
f. 1. Üzünə tük çıxmaq, tük gəlmək, tük basmaq. Cavadın mülayim və mehriban rəftarını gördükdən sonra [uşaq] da əllərini Cavadın tüklənmiş (f
sif. 1. Tükü olan, bədəni tüklə örtülü, tük basmış. Xanməmməd üstü tüklü burnunu çəkə-çəkə içəri girdi
is. Tüklü olma, qıllılıq
sif. Başında tüklü dəridən tikilmiş papaq olan. Tüklüpapaq, ayaqyalın birisi daxil olub, bir stul gətirdi
sif. 1. Tükü olmayan, qılsız. Tüksüz dəri. 2. Üzünə hələ tük gəlməmiş (yeniyetmə oğlan haqqında). // Üzü qırxılmış, üzündə tük olmayan
sif. Tükləri qısa olan; qısatüklü
sif. Adamın tüklərini ürpərdən, çox ağır, sarsıdıcı, dəhşətli. Tükürpərdən (tükürpərdici) mənzərə. – Daşürəkli keşikçilər belə [xanın] tükürpərdən bir
[fr. tulle] Çox vaxt güllü naxışları olan yüngül, toraoxşar şəffaf parça. Pərdəlik tül. // Həmin parçadan tikilmiş
sif. Tükünü, yununu tökmüş. Tülək tərlan. – [Çopo:] Bir dəfə də tülək şahinə rast gəldim, hasarın üstündə oturub dimdiyini daşa sürtürdü
“Tüləmək”dən f.is
f. Müəyyən vaxtlarda köhnə tükünü, yununu, qabığını tökmək, təzələmək (heyvanlar və quşlar haqqında)
is. 1. zool. İtlər ailəsindən, uzunsifət, uzuntüklü, quyruqlu yırtıcı məməli heyvan. Boz tülkü. – Tülkü gəzər ikən oldu bir qurda düçar
zərf Səhər tezdən, alaqaranlıqdan, sübhçağı. Sabah tülküdurmazdan Gülməmməd dağa yollandı. Ə.Vəliyev
sif. Bic, hiyləgər, kələkbaz, yaltaq
is. bot. Süpürgəvari çiçək qrupu olan yem bitkisi – ot
is. Hiyləgərlik, kələkbazlıq; hiylə, biclik. Bu Məhbub xanımda bir tülkülük var. “Koroğlu”. ◊ Özünü tülkülüyə vurmaq (qoymaq) – biclik etmək, yaltaqla
sif. Sifəti tülkü sifətinə oxşayan, tülküsima adam haqqında. …Başının ortası dazlaşmış, tülküsifət bir adamın nitqi Tahiri yaman qəzəbləndirdi
is. [ər. “tələbə” söz. cəmi] 1. köhn. Ruhani məktəbində oxuyan tələbələr. Şeyx Əbu Səid gecələr əvvəli-təbdə tüllaba dərs verərdi
is. 1. köhn. Tələbəlik (dini məktəb tələbəliyi). 2. məc. dan. Yüngüllük, ciddiyyətsizlik, ləyaqətsizlik, vecsizlik, bambılılıq
is. [ər.] 1. Doğma, çıxma, zühur etmə (Günəş haqqında). □ Tülu etmək (eyləmək) – doğmaq, çıxmaq, zühur etmək (Günəş)
is. 1. İranda: 10 riala bərabər pul vahidi. [Xortdan:] Rəştə teleqram çəkib, beş min tümən pul istədi
[fars.] Söyüş məqamında işlənən söz. [Hacı Qənbər:] Tünbətünün qızı, sürün buradan! N.Vəzirov. □ Tünbətün olsun (düşsün) – söyüş, qarğış, lənət məqamı
sif. [fars.] 1. Rəngi açıq olmayan, qaraya yaxın olan, tutqun. Tünd paltar. Tünd rəng. // Qəliz, kəsif, tərkibində çoxlu miqdarda həll olmuş maddələr
[fars.] Mürəkkəb rəng adlarının, onların açıq olmadığını, qaraya yaxın olduğunu göstərən tərkib hissəsi; məs