BAROKKO

I
сущ. барокко (художественный стиль XVI-XVIII вв.)
II
прил. барочный. Barokko rəssamlığı барочная живопись, barokko üslubu барочный стиль
BAROKAMERA
BAROQRAF
OBASTAN VİKİ
Barokko
Barokko (it. barocco — "yöndəmsiz", "qüsurlu", "ifrat meyilli", port. perola barroca — "kələ-kötür mirvari" (hərfi mənada "qüsurlu mirvari");XVII –XVIII əsrlədə Avropa mədəniyyətində renessans və klassizm arasında mövcud olan bir cərəyan Barokkonun beşiyi İtaliya olmuşdur. Bu stil ilk olaraq XVI–XVII əsrlərdə Roma, Mantuya, Venesiya, Florensiya kimi şəhərlərdə təşşəkkül tapır. Barokko dövrünü "qərb sivilizasiyasının zəfər yürüşünün" başlanğıcı da adlandırırlar Barokko özü üç: ilkin barokko (1600–1650), yüksək barokko (1650–1720), sonrakı barokko — rokoko (1720–1770) mərhələlərinə bölünür. == Sözün etimologiyası == İngilis "baroque" sözü birbaşa fransız dilindən gəlir. Bəzi alimlər iddia edirlər ki, fransız sözü portuqalca barroco ("qüsurlu mirvari"), Latın verruca ("ziyil") və ya -ǒccu şəkilçisi olan sözə işarə edir XVI əsrdə orta əsr Latın sözü barokko elmi məntiqdən kənara çıxdı və absurd dərəcədə mürəkkəb görünən hər şeyi xarakterizə etmək üçün istifadə edildi. Fransız filosofu Mişel de Monten barokkonu "Qəribə və yararsız dərəcədə mürəkkəb" ilə əlaqələndirdi. Digər erkən mənbələr barokkonu sehr, mürəkkəblik, qarışıqlıq və həddindən artıqlıqla əlaqələndirir. Barok sözü XVIII əsrə qədər nizamsız formalı mirvarilərlə də əlaqələndirilirdi.
Barokko (memarlıq)
Barokko memarlığı — Avropa və Amerika ölkələri memarlığının inkişafında təxminən 150–200 il davam etmiş cərəyan. Bu memarlıq cərəyanı XVI əsrin sonunda başlamış və XVIII əsrin sonunda qurtarmışdır. Barokko üslub kimi bütün incəsənət növlərində öz yerini tutmasına baxmayaraq, rəsmdə, teatrda (və onunla bağlı ədəbiyyatda, musiqidə) və memarlıqda özünü daha parlaq göstərə bilmişdir. Barokko XVII əsrdə – XVIII əsrin başlanğıcında meydana gəlmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu stili başqa stillərnən qarışdırmaq qeyri mümkündür. Barokko bir növ öz yaranış dövrünü təcəssüm edir. Barokko memarlığının fərqləndirici xüsusiyyətləri onun əzəməti, böyüklüyü və lüks olmasıdır. Barokko üslubu memarlıqda Renessansı əvəz etmışdır. Yeni əyri xətt formaları meydana çıxmış, dolğun və qəliz rəng çalarlarının istifadəsinə başlanmışdır. Həmin dövrdə parklarda fəvvarələrdən və fişənglərdən ibarət şəlalələr yaradılır, interyerdə güzgülərə, parketə, zərxaraya böyük diqqət yetirilirdi.
Barokko (musiqi)
Barokko – Bu terminin italyancadan tərcümədə hərfi mənası – "qəribə", "əcaib", "təmtəraqlı" deməkdir. Bu sözə hər şeydən əvvəl, plastik incəsənət növündə – barokkonun möhtəşəmli, təmtəraqlı, dekorativ sinonimi kimi işləndiyi memarlıqda rast gəlmək olar. == Tarixi == XVII əsr – XVIII əsrin ortalarında Avropa incəsənətində üstünlük təşkil edən bədii üslub kimi barokko – klassizm və rokoko üslubundan fərqli olaraq, dövrün dərin daxili ziddiyyətlərini daha aydın əks etdirirdi. Mütərəqqi fikirlərin fəal inkişafı, mənəvi insani keyfiyyətlərin yüksəlməsi ilə səciyyələnən bu dövrdə Q. Qaliley, B. Paskal, İ. Nyuton, J. B. Molyer, C. Svift, Rembrandt, Velaskes kimi dahi şəxsiyyətlər yaşayıb-yaratmışdır. Barokko üslubuna xas olan zidiyyət, dinamizm musiqi incəsənətində də öz parlaq əksini tapmışdır. Musiqidə uzun əsrlər hökmranlıq edən polifonik yazı üslubu bu dövrdə öz yüksək inkişaf zirvəsinə çatır. Digər tərəfdən, Dirçəliş dövründən başlayaraq, insanın daxili aləminin zənginliklərini dərindən əks etdirmək cəhdi musiqidə tamamilə yeni tip yazı üslubunun – homofoniyanın geniş yayılmasına zəmin yaradırdı. Homofoniyada müşayiətedici səslərin üzərində səslənən həyəcanlı, dinamik melodiya üstünlük təşkil edir. Tədricən homofoniya və onun major-minor quruluşlu harmonik sistemi qədim ladları əvəz edərək musiqi incəsənətinin bütün sahələrinə yayılır, müxtəlif musiqi janrlarının (opera, oratoriya, kantata, süita, solo və ansambl sonataları, konsert və s.) yaranmasına təkan verir. Barokkonun mühüm fərqləndirici cəhətlərindən biri də bu və ya digər janrın şərhində məhdud çərçivədən kənara çıxan improvizasiya sərbəstliyi idi.
Barokko (rəngkarlıq)
Barokko rəssamlığı — XlV-XVI əsrlər mədəniyyətindəki barokko dövrünə aid olan rəsm əsərləri. Bu cərəyan çox vaxt mütləqiyyət, əksreformasiya və katolik intibahı ilə əlaqələndirilsə də, Qərbi Avropanın mütləqiyyətçi olmayan və protestant dövlətlərində də barokko üslubunda əhəmiyyətli əsərlərin mövcudluğu barokkonun populyarlığını göstərir. Barokko rəssamlığı insan və dünyanın harmoniyasını deyil, onların arasındakı ziddiyyətləri göstərməyə çalışır. Böyük Dünyanı birdəfəyə qavramaq heç də hamı üçün asan olmadığından rəssamlar simvolik obrazlardan, işarə və eyhamlardan istifadə edərək əsərin hüdudlarından kənarda olan məkanın bədii izahını verirdilər. == İtaliyada Barokko üslubu == Barokkonun XVII əsr italyan incəsənətində, xüsusən memarlıq və heykəltəraşlığında hakim mövqe tutmasına baxmayaraq, realist üslub da özünəməxsus yer tuturdu. Bu üslub daha çox Avropa realist rəngkarlığının inkişafına misilsiz təsir göstərən Mikelancelo Merizi da Karavaconun əsərlərində öz ifadəsini tapırdı. İtaliyanın özündə Karavaconun çoxlu ardıcılları meydana gəldi ki, onları karavacoçular adlandırırdılar. Bununla bərabər, karavacopərəstlər İtaliya sərhədlərindən uzaqlarda da mövcud idi. O dövrün dahi rəssamlarından heç biri Avropa realist sənətində əsas mərhələ təşkil edən Karavacodan yan keçə bilmədi. Karavaconun sərt pealizmi onun müasirləri, «yüksək sənət» təpəfdarları sarıdan başa düşülmürdü.
Barokko memarlığı
Barokko memarlığı — Avropa və Amerika ölkələri memarlığının inkişafında təxminən 150–200 il davam etmiş cərəyan. Bu memarlıq cərəyanı XVI əsrin sonunda başlamış və XVIII əsrin sonunda qurtarmışdır. Barokko üslub kimi bütün incəsənət növlərində öz yerini tutmasına baxmayaraq, rəsmdə, teatrda (və onunla bağlı ədəbiyyatda, musiqidə) və memarlıqda özünü daha parlaq göstərə bilmişdir. Barokko XVII əsrdə – XVIII əsrin başlanğıcında meydana gəlmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu stili başqa stillərnən qarışdırmaq qeyri mümkündür. Barokko bir növ öz yaranış dövrünü təcəssüm edir. Barokko memarlığının fərqləndirici xüsusiyyətləri onun əzəməti, böyüklüyü və lüks olmasıdır. Barokko üslubu memarlıqda Renessansı əvəz etmışdır. Yeni əyri xətt formaları meydana çıxmış, dolğun və qəliz rəng çalarlarının istifadəsinə başlanmışdır. Həmin dövrdə parklarda fəvvarələrdən və fişənglərdən ibarət şəlalələr yaradılır, interyerdə güzgülərə, parketə, zərxaraya böyük diqqət yetirilirdi.
Barokko rəssamlıqda
Barokko rəssamlığı — XlV-XVI əsrlər mədəniyyətindəki barokko dövrünə aid olan rəsm əsərləri. Bu cərəyan çox vaxt mütləqiyyət, əksreformasiya və katolik intibahı ilə əlaqələndirilsə də, Qərbi Avropanın mütləqiyyətçi olmayan və protestant dövlətlərində də barokko üslubunda əhəmiyyətli əsərlərin mövcudluğu barokkonun populyarlığını göstərir. Barokko rəssamlığı insan və dünyanın harmoniyasını deyil, onların arasındakı ziddiyyətləri göstərməyə çalışır. Böyük Dünyanı birdəfəyə qavramaq heç də hamı üçün asan olmadığından rəssamlar simvolik obrazlardan, işarə və eyhamlardan istifadə edərək əsərin hüdudlarından kənarda olan məkanın bədii izahını verirdilər. == İtaliyada Barokko üslubu == Barokkonun XVII əsr italyan incəsənətində, xüsusən memarlıq və heykəltəraşlığında hakim mövqe tutmasına baxmayaraq, realist üslub da özünəməxsus yer tuturdu. Bu üslub daha çox Avropa realist rəngkarlığının inkişafına misilsiz təsir göstərən Mikelancelo Merizi da Karavaconun əsərlərində öz ifadəsini tapırdı. İtaliyanın özündə Karavaconun çoxlu ardıcılları meydana gəldi ki, onları karavacoçular adlandırırdılar. Bununla bərabər, karavacopərəstlər İtaliya sərhədlərindən uzaqlarda da mövcud idi. O dövrün dahi rəssamlarından heç biri Avropa realist sənətində əsas mərhələ təşkil edən Karavacodan yan keçə bilmədi. Karavaconun sərt pealizmi onun müasirləri, «yüksək sənət» təpəfdarları sarıdan başa düşülmürdü.
Barokko rəssamlığı
Barokko rəssamlığı — XlV-XVI əsrlər mədəniyyətindəki barokko dövrünə aid olan rəsm əsərləri. Bu cərəyan çox vaxt mütləqiyyət, əksreformasiya və katolik intibahı ilə əlaqələndirilsə də, Qərbi Avropanın mütləqiyyətçi olmayan və protestant dövlətlərində də barokko üslubunda əhəmiyyətli əsərlərin mövcudluğu barokkonun populyarlığını göstərir. Barokko rəssamlığı insan və dünyanın harmoniyasını deyil, onların arasındakı ziddiyyətləri göstərməyə çalışır. Böyük Dünyanı birdəfəyə qavramaq heç də hamı üçün asan olmadığından rəssamlar simvolik obrazlardan, işarə və eyhamlardan istifadə edərək əsərin hüdudlarından kənarda olan məkanın bədii izahını verirdilər. == İtaliyada Barokko üslubu == Barokkonun XVII əsr italyan incəsənətində, xüsusən memarlıq və heykəltəraşlığında hakim mövqe tutmasına baxmayaraq, realist üslub da özünəməxsus yer tuturdu. Bu üslub daha çox Avropa realist rəngkarlığının inkişafına misilsiz təsir göstərən Mikelancelo Merizi da Karavaconun əsərlərində öz ifadəsini tapırdı. İtaliyanın özündə Karavaconun çoxlu ardıcılları meydana gəldi ki, onları karavacoçular adlandırırdılar. Bununla bərabər, karavacopərəstlər İtaliya sərhədlərindən uzaqlarda da mövcud idi. O dövrün dahi rəssamlarından heç biri Avropa realist sənətində əsas mərhələ təşkil edən Karavacodan yan keçə bilmədi. Karavaconun sərt pealizmi onun müasirləri, «yüksək sənət» təpəfdarları sarıdan başa düşülmürdü.
Slavoniyada Barokko qəsrləri
Slavoniyada Barokko qəsrləri — XVII-XIX əsrlərə aid Barokko üslubunda tikilmiş nüfuzlu zadəgan ailələrinə aid evlər. XVII əsrdən başlayaraq Slavoniya 4 çay arasında yerləşirdiː Drava, Dunay, Sava və İlova çayları. XVII əsrdə Slavoniya yuxarı və aşağı (türk) Slavoniyasına ayrılırdı. Daha sonra Slavoniya İlova çayından qərbə doğru Xorvat Zaqoryesinə qədər olan ərazini əhatə edən Yuxarı Slavoniyaya (Slavonia superior) və bu gün Slavoniya adı ilə tanıdığımız eyni adlı əraziyə — İlova çayından şərqə doğru yerləşən Aşağı Slavoniyaya və ya türk Slavoniyasına bölündü. Yuxarı Slavoniya üçün Xorvatiya adı daim qorunub saxlanıldı. Aşağı Slavoniya isə bu gün Slavoniya adı altında tanınan ərazi kimi qaldı. Slavoniyanın azad edilməsi 1683-cü ilə təsadüf edir. Avstriyanın Osmanlılar üzərində Vyana altında qazandığı qələbədən sonra Slavoniyanın azad edilməsinə başlanıldı. XVIII əsrin əvvəllərindən Slavoniyada ikili hakimiyyət mövcud idiː vətəndaş və hərbi hakimiyyət. Tezliklə vətəndaş və ya qadağan edilmiş hakimiyyət zonasında çoxsaylı feodal malikanələri yaranmağa başladı.
Siciliya barokkosu
Siciliya barokkosu (it. Barocco siciliano) — Barokko memarlığının bir növü, yaxud qolu olub XVII–XVIII əsrlərdə təşəkkül tapmışdır. Bu növ klassik barokko memarlığından bərli-bəzəkli tağ və sütun elementlərdən başqa çoxlu sayda gülərüzlü maskalar, putto və lat. amoretta adlanan kiçik oğlan uşağı fiqurlarına, həddən ziyadə bəzək elementlərinə malik olması ilə seçilir. 1693-cü ildə baş vermiş güclü zəlzələ nəticəsində adanın bir çox yaşayış məntəqələri dağılmışdır. Zəlzələ tarixi Noto şəhərinin tamamilə dağılmasına səbəb olur. Noto şəhəri o dövrdə adlı-sanlı Roma memarları deyil, yerli memarlar tərəfindən layihələşdirilərək tikilir. Bu zaman yerli memarlar tam sərbəst şəkildə düşünərək klassik barokko memarlığına yeni istiqamət vermişdirlər. Siciliya barokkosuna İtaliyanın yalnız Siciliya regionunda rast gəlinir. Zəlzələdən sonra yerli kübar cəmiyyətinin nümayəndələri öz saray və imqamətgahlarını, kilsə binalarını məhz bu yeni nəsil memarlarına həvalə etmişlər.

Digər lüğətlərdə