1. Ensiz (enli ziddi). Dar küçə. Dar yol. Dar keçid. Dar dərə.
– Küçə dar olmağına görə ulaq güc ilə keçirdi.
Diyar kişi dar bir cığırla sola tərəf buruldu.
□ Dar dəmir yolu – yaxın məsafələrə çəkilən və yerli əhəmiyyəti olan, relsləri bir-birinə yaxın dəmir yolu. Bütün mədənlərə tramvay və dar dəmir yolu çəkilmişdir.
2. Çox sıx, sıxıcı, tarım. Dar köynək. Dar şalvar. Dar ayaqqabı.
3. Kiçik, balaca.
Biri deyir: – Azca dardır yerimiz; Nə olsun, genişdir ürəklərimiz.
Əslinə baxsan, bu dar həyətdə nə günəşli bir yer, nə də tamaşalı bir şey vardı.
4. məc. Əhatəsi geniş olmayan; məhdud, birtərəfli. Dar düşüncə. Dar elmi sahə.
5. məc. Çox az, çox məhdud, qeyri-kafi, yaxud namünasib. Vaxt çox dar idi.
// Eyni mənada bəzən “bu dar vaxtı, bu dar vaxtda” tərkib şəklində işlənir. Birdən qapı döyülür, molla öz-özünə hirslənir ki, yenə görəsən kimdi bu dar vaxtı gəlib çıxdı. “M.N.lətif.” [Xanımnaz:] Bu dar vaxtı sən getmə.
Qaranlıqdır, sən dayan, mən gedim.
Ancaq indi, bu dar vaxtda söhbət açmağı lazım bilmədi.
◊ Dar ayaqda – çətin zamanda, çətin vəziyyətə düşəndə. Dar ayaqda kömək etmək. Dar ayaqda imdada çatmaq.
Dar etmək (bəzən “başına” sözü ilə) – dözülməz etmək, məşəqqətli etmək. Evi başına dar etmək. Dünyanı başına dar etmək.
Dar gün – həyatın çox çətin, çox ağır, böhranlı, məhrumiyyətlərlə dolu vaxtı.
Yarı görmək istəyir; Ürəyim bu dar gündə. ().
Aygün alıb çağasını bağrına basır; Analara təsəllidir dar gündə övlad.
Vətənin dar günündə atıldın ön səngərə; On yara aldınsa da, uf demədin bir kərə.
Dar kəsilmək – bax dar olmaq.
Bir qıy vursam, bu gün dünya düşmənlərə dar kəsilər.
Dar olmaq – dözülməz olmaq.
Dara düşmək – 1) maddi cəhətdən ağır vəziyyətə düşmək, sıxıntı çəkmək, yoxsul hala düşmək;
2) çətin vəziyyətə düşmək, işi çətinə düşmək.
Tanrı, yaman gündə düşmüşük dara; Bizə özün kömək ol, aman, aman! “”.
Oğul, harda dara düşsən, arxalan hünərinə; Sən ölümü bir an belə gətirmə gözlərinə.
Dara qısnamaq – bərkə çəkmək, sıxışdırmaq, çətin və çıxılmaz vəziyyətə salmaq.
Bəy Nabatoğlunu bərk dara qısnamış, onun gözünün ağı-qarası bircə qızını evinə qulluqçu istəyirdi.
Dara salmaq – bax dara qısnamaq.
Darda qalmaq (olmaq) – çətin vəziyyətə düşmək, çətinlik çəkmək, ehtiyac içində olmaq.
Qalsan da zillətdə, qalsan da darda; Bağlan azadlığa, azad zəhmətə.
O heç vaxt sənin darda qalmağına razı olmaz.
Dardan çıxmaq – ağır və çətin vəziyyətdən, məhrumiyyətdən qurtarmaq.
