[ yun. elleipsis – qüsur]
1. riyaz. Konus, ya silindrin müstəvi ilə kəsişməsindən hasil olan qapalı əyri xətt.
// Bir cismin bu qapalı əyri xətti xatırladan çevrəsi.
2. dilç. Cümlədə, asanlıqla anlaşılan sözün buraxılmasından ibarət ritorik üsul.
Ellips
Ellips (q.yun. ἔλλειψις — endirmə, çatışmazlıq) — müstəvi üzərində fokuslar adlanan iki nöqtədən məsafələrinin cəmi sabit olub, fokuslar arasındakı məsafədən böyük qalan nöqtələrin həndəsi yeri.
== Ellipsin kanonik tənliyi ==
Düstur ilə təyini və Ellipsin kanonik tənliyi:
x
2
a
2
+
y
2
b
2
=
1.
{\displaystyle {\frac {x^{2}}{a^{2}}}+{\frac {y^{2}}{b^{2}}}=1.}
Xüsusi halda
a
=
b
{\displaystyle a=b}
olarsa
x
2
+
y
2
=
1
{\displaystyle {x^{2}}+{y^{2}}=1}
çevrəsi alınar.
== Əlaqəli təyinləri ==
Ellips fokusları vasitəsilə keçən və ucu ellipsə uzanan AB parçası, bu ellipsin böyük oxu adlanır. Böyük oxun uzunluğu yuxarıda göstərilən tənlikdə 2a-ya bərabərdir.
CD parçası - perpendikulyar ellipsin böyük oxunun mərkəzindən keçən və elliə uzanan ox, ellipsin kiçik oxu adlan
larının kəsişmə nöqtəsi oadl Abbasov eli 1706anır.
Müstəvi üzərində ixtiyari nöqtənin fokuslardan ibarət
r
1
{\displaystyle r_{1}}
və
r
2
{\displaystyle r_{2}}
məsafəsi bu nöqtənin fokal radiusları adlanır.
Məsafə tənliyi:
c
=
|
F
1
F
2
|
2
{\displaystyle c={\frac {|F_{1}F_{2}|}{2}}}
Bu təyin fokus məsafəsi adlanır.
e
=
c
a
=
1
−
b
2
a
2
{\displaystyle e={\frac {c}{a}}={\sqrt {1-{\frac {b^{2}}{a^{2}}}}}}
təyini eliptik ölçü adlanır.
Arbutus unedo var. ellipsoidea
İrimeyvə çiyələk ağacı (lat. Arbutus unedo) — bitkilər aləminin erikaçiçəklilər dəstəsinin erikakimilər fəsiləsinin çiyələk ağacı cinsinə aid bitki növü.
Təbiətdə növlər Aralıq dənizi və Batı Avropa, o cümlədən Şimal-Qərbi Fransanı və İrlandiyanı əhatə edir. İrlandiyanın cənub-qərbindəki mövcudluğu ilə də İrlandiya çiyələk ağacı olaraq da bilinir.
ABŞ, xüsusən Kaliforniyada ən çox yayılmış dekorativ bitkilərdən birinə çevrildi. Həm də Krımın Cənubi sahilində yaxşı böyüyür, sağ dəyirmi və ya oval böyüyür.
== Bioloji təsviri ==
Arbutus 5–10 m hündürlüyü olan bir kol və ya ağacdır, bəzən 15 m-ə qədər böyüyür və gövdə diametri 80 sm-ə qədərdir. Qabıq qırışıqdır, tünd qəhvəyi rənglidir. Yarpaqları, üst və alt çılpaq, parlaq top tünd yaşıl yüngül 1,8-3,4 sm geniş bucaqlı, parlaq tünd yaşıl, uzunluğu 4.5-10 sm, bazasına, uzunsov-oval var uzunluğu 0.4-1.5 sm saplaqlarından.
Çiçəklənmələr çılpaq baltalar ilə təxminən 5 sm uzunluğunda paniküle edir.
Diospyros lotus f. ellipsoidea
Qafqaz xurması və ya Adi xurma (lat. Diospyros lotus) — ebenakimilər fəsiləsinin xurma cinsinə aid bitki növü.
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu “Nəsli kəsilməyə həssas olanlar” kateqoriyasına aiddir – VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.
== Bioloji xüsusiyyətləri ==
Təbiətdə hündürlüyü 25 m və gövdəsinin diametri 150 sm olan, qışda yarpağını tökən ağacdır. Yarpaqları ellipsvarıdır. Gövdəsinin tünd rəngli və dərin çatlı qalın qabığı vardır. Cavan zoğları yaşılımtıl-qəhvəyi və ya tünd qırmızımtıl-qəhvəyi rəngində olur. Yarpaqları zoğ üzərində sıralı yerləşmişdir. Yarpaqlarının kənarı tam və ya azca dişlidir.
Ellipsis
Ellipsis — sözlərin və ya şəkilçilərin ixtisarı.
Ellipsisdən adətən şeirdə qafiyə yaratmaq, mətni daha intonasiyalı etmək üçün istifadə olunur. Həmçinin ellipsis bədii üslubun göstəricilərindən biridir.
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Ágel, V., Ludwig Eichinger, Hans-Werner Eroms, Peter Hellwig, Hans Heringer, and Hennig Lobin (eds.) 2003/6. Dependency and Valency: An international handbook of contemporary research. Berlin: Walter de Gruyter.
Johnson, Kyle 2001. What VP ellipsis can do, and what it can’t, but not why. In The handbook of contemporary syntactic theory, ed. Mark Baltin and Chris Collins, 439–479.
Ellipsoid
Ellipsoid — Fəzada verilmiş hər hansı
R
{\displaystyle R}
ortonormal reperinə nəzərən koordinatları
x
2
a
2
+
y
2
b
2
+
z
2
c
2
=
1
{\displaystyle {\frac {x^{2}}{a^{2}}}+{\frac {y^{2}}{b^{2}}}+{\frac {z^{2}}{c^{2}}}=1}
(1) tənliyini ödəyən fəzanın bütün nöqtələri çoxluğunun həndəsi yeri. (1) tənliyinə ellipsoidin kanonik tənliyi deyilir. Ellipsoidin kanonik tənliyindəki
a
{\displaystyle a}
,
b
{\displaystyle b}
və
c
{\displaystyle c}
ədədləri müsbət həqiqi ədədlərdir.
x
{\displaystyle x}
,
y
{\displaystyle y}
və
z
{\displaystyle z}
dəyişənləri (1) tənliyinə kvadratlarla daxil olduğundan ellipsoid ikitərtibli səthdir. Belə ki, səthin ikitərtibli olması üçün onun tənliyini ifadə edən çoxhədlinin dərəcəsi 2 olmalıdır. Burada isə (1) tənliyinin sol tərəfindəki ifadə ikidərəcəlidir. (1) tənliyində
a
{\displaystyle a}
,
b
{\displaystyle b}
və
c
{\displaystyle c}
ədədləri cüt-cüt fərqli olarsa, (1) tənliyinə malik ellipsoidə üçoxlu ellipsoid deyilir. Ellipsoid ellipsin öz oxlarından biri ətrafında fırlanmasından da alına bilər ki, bu zaman həmin ellipsoidə fırlanma ellipsoidi deyilir. Fırlanma ellipsoidinin
R
{\displaystyle R}
ortonormal reperinə nəzərən kanonik tənliyi
x
2
a
2
+
y
2
a
2
+
z
2
c
2
=
1
{\displaystyle {\frac {x^{2}}{a^{2}}}+{\frac {y^{2}}{a^{2}}}+{\frac {z^{2}}{c^{2}}}=1}
tənliyidir.
Aşağıdakı şəkildə (1) tənliyinə daxil olan
a
{\displaystyle a}
,
b
{\displaystyle b}
və
c
{\displaystyle c}
ədədlərinin müxtəlif olduğu, 3-ü və ya 2-sinin bərabər olduğu hallarda ellipsoidin əyani təsviri verilmişdir.
Ellipsvari qarağac
Ellipsvari qarağac (lat. Ulmus elliptica) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin qarağackimilər fəsiləsinin qarağac cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Qafqaz, Rusiyanın Avropa hissəsinin cənub rayonları və Krımı əhatə edir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 40 m, gövdəsinin diametri 1,5 m olan iri ağacdır. Çətiri enli silindirik, ucu yumru, cavan budaqları çılpaq və ya tükcüklüdür. Qabığı boz və ya qırmızı qonur, dərin çatlayandır. Tumurcuqlari iti, uzunluğu 4-6 mm, yuxarı hissəsi narıncı qonur tükcüklü, alt tərəfi boz tükcüklüdür. Yarpaqları ellipsvari, ucu biz, bəzən 3 hissəli, uzunluğu 15 sm-dək, eni 5-6 sm, kənarları dişli, 15-20 cüt düz damarcıqlı, üstü nahamar, alt tərəfi və saplağı yumşaq tükcüklüdür. Aprel-mayda çiçəkləyir, iyulda meyvə verir. Meyvəsi əks-yumurtavari, ellipsvari və ya yumru, uzunluğu 3 sm olan qanadcıq, mərkəzdə oturan və yuxarı hissədə 5-8 mm olan tikişlə ayrılan, ipəkvari tükcüklü, açıq qırmızı qonur qozalıdır.
Kobus ellipsiprymnus
Adi su keçisi (lat. Kobus ellipsiprymnus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin cütdırnaqlılar dəstəsinin boşbuynuzlular fəsiləsinin su keçisi cinsinə aid heyvan növü.
Quercus ellipsoidalis
Quercus ellipsoidalis (lat. Quercus ellipsoidalis) — fıstıqkimilər fəsiləsinin palıd cinsinə aid bitki növü.
Yer ellipsoidi
Yer ellipsoidi və ya Yer sferoidi Yerin formasına yaxınlaşan riyazi fiqurdur, geodeziya, astronomiya və geoelmlərdə hesablamalar üçün istinad çərçivəsi kimi istifadə olunur. Təxminlər kimi müxtəlif müxtəlif ellipsoidlərdən istifadə edilmişdir.
Bu, coğrafi Şimal Qütbü və Cənub Qütbünü birləşdirən kiçik oxu (daha qısa diametr) təxminən Yerin fırlanma oxuna uyğunlaşdırılmış sferoiddir ( inqilab ellipsoidi). Ellipsoid ekvator oxu ( a ) və qütb oxu ( b ) ilə müəyyən edilir; onların radial fərqi 21-dən bir qədər çoxdur km və ya a- nın 0,335%-i (bu 6400 km deyil).
Yer ellipsoidinin oxlarının təyini üçün meridian qövslərindən tutmuş müasir peyk geodeziyasına və ya kontinental geodeziya şəbəkələrinin təhlili və qarşılıqlı əlaqəsinə qədər bir çox üsullar mövcuddur. Milli sorğularda istifadə edilən müxtəlif məlumat dəsti arasında bir neçə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir: 1841-ci il Bessel ellipsoidi, 1924-cü il beynəlxalq Hayford ellipsoidi və ( GPS yerləşdirmə üçün) WGS84 ellipsoidi.