HAL¹

[ər.] сущ. гьал (1. са себебдикай, шараитдикай арадал къведай везият; инсандин бедендин везият ва я агьвал; // belə halda ихьтин гьалда (везиятда), ихьтин чӀавуз; bu hal и гьал, и везият; 2. гуж, къуват, такьат; hal qalmamaq гьал амукь (аламукь) тавун, гуждай аватун, такьатдай аватун; 3. физ. гьал; 4. вахт, чӀав, гьелен, легьзе; bu halda и гьалда, и гьеленда, и чӀавуз; o halda а гьалда, акӀ ятӀа, акӀ хьайила; 5. грам. падеж, аватул, гьал; yiyəlik hal талукьвилин падеж (гьал); adlıq hal асул падеж); ** hal aparmaq вич-вичелай фин, рикӀ хъуьтуьл хьун, гьушсуз хьун (рах. алпапа тухун); hal əhli кеф чӀугунал гзаф рикӀ алай, кефчи касдин гьакъинда; hal tutmaq кил. hal-əhval tutmaq; hala gəlmək гьалдиз хтун, чкадиз хтун, гуж (къуват) хтун, ччандал хтун; haldan çıxar(t)maq гьалдай акъудун, къапарай акъудун, вичяй акъудун, хъел кутун, хъел гъун; haldan çıxmaq гьалдай акъатун, къапарай акъатун, хъел акатун (атун), вичяй акъатун; haldan düşmək гьалдай аватун (фин), гзаф галатун, юргъун хьун; haldan-hala düşmək гьалар дегиш хьун, гьалар чӀур хьун; haldan salmaq (etmək) гьалдай авудун, гзаф галудун, юргъунарун; halı dönmək (dəyişmək) кил. halı pozulmaq; halı qarışmaq (dəyişmək) гьалар дегиш хьун, гьалар чӀур хьун, иви чӀулав хьун; halı pozulmaq гьалар чӀур хьун a) кил. halı qarışmaq; б) гьалар мадни пис хьун, залан хьун; halına ağlamaq a) кил. halına qalmaq; б) кил. halına yanmaq (acımaq); halına qalmaq (ağlamaq) гьалдихъ шехьун, къайгъуда амукьун, къайгъу чӀугун, гьалдикай фикирун; halına təfavüt etməmək гьалдиз са тафаватвални тахьун, са таъсирни тавун, гьалда са дегишвални тахьун, са фаркьни тахьун; halına yanmaq (acımaq) гьалдихъ ккун, язух атун, тӀува атун, рикӀ ккун; halından çıxmaq (авай) гьалдай акъатун, вичяй акъатун, хъел акатун (атун); halını qatmaq гьалар акадарун, иви чӀулаварун, вичяй акъудун, хъел кутун (гъун); halını pozmaq гьалар чӀурун, гьалариз эсер авун, хъел кутун (гъун); hər halda гьар гьал(да), гьар гьикӀ хьайитӀани (хьурай); nə halda гьи гьалда, гьикӀа, гьи жуьре, гьи везиятда.