axşam, gecə və səhər tezdən müsbət temperaturda yer səthi, bitki və əşyaların üzərinə çökən su damlaları
(ing. shelf) materikin dəniz basmış, alçaq kənar düzənlik zolağı. Dünya okeanı dibinin sahilyanı hissəsi
Dəniz suyunda işığın zəifləmə əmsalını ölçən cihaz.
əhalisi, əsasən, sənayedə, ticarətdə, elm, mədəniyyət, xidmət və idarəetmə sahələrində çalışan iri yaşayış məntəqəsi
şəhərdə insanlrın yaşayışı üçün əlverişli şəraitin yaradılması haqında elm. Buna yaşıllıqlar salmaqla, ekoloji arxitektura prinsiplərindən istifadə və
şəhərin təbii mühitinin tikinti, sənaye, nəqliyyat, şəhər əhalisinin təsiri nəticəsində dəyişərək formalaşan iqlim
çay yatağında bərk süxurlardan əmələ gələn çıxıntı üstündən suyun tökülməsi. Su bir neçə çıxıntıdan töküldükdə Ş
(isv. skar) keçmişdə buz örtüyü olan yerlərdə (Kareliya MSSR, Finlandiya, İsveç, Norveç, Kanada və s
iqlim xəritəsin-də Şim. amerikanın qərb hissəsində qışda materikin soyuması və arktika hava kütləsnin irəliləməsi ilə əlaqədar olaraq əmələ gələn anti
şimal subtropik antisiklonlarından biridir. Sakit okeanın şimal hissəsinin şərqində, Şim. Amerikadan qərbdə yerləşir
Ş.e. aşağıdakılara bölünür: - lentik (latınca: lentes-sakit) ekosistemlər, bura göllər, nohur-lar, yəni su dövranı ətalətli keçən sular aiddir; - loti
(alm. Schleife - sürümək) hər hansı bir yüksək-liyin və ya dağın ətəklərində yumşaq çöküntü zolağına deyilir
Tarlaların sərhədi boyunca və tarla daxili əkin sahələrinin kənarı ilə salınmış meşələr. T.m.z. səthi axımın qarşısını alır, güclü küləklərin təsirini
içməli, mineral və sənaye sularından başqa, xalq təsərrüfatında istifadə edilən su.
Yer qabığının yarılması və üfiqi yerdəyişməsi nəticəsində əmələ gələn göl (məs. Baykal g), Şərqi Afrika qrabenindəki göllər və s
Yer qabığının müasir strukturu və orada gedən ümumi dəyişikliklərlə əlaqədar proseslər.
Makroskopik sistemin termodinamik tarazlıq halını səciyyələndirən fiziki kəmiyyət. Termodinamik tarazlıqda olan izolə edilmiş sistemin bütün hissələri
atmosferin yuxarı qatlarında temperaturun atmosferin aşağı qatına nisbətən daha yüksək olması, belə hal çirkləndiricilərin şaquli diffuziyasını pozur,
su hövzələrində müxtəlif temperaturlu su kütlələrinin laylığı (qat-qat yerləşməsi). İlin fəsillərdən asılı olaraq su kütləsindən düz və əks T
Ortasutkalıq temperaturun cəm-lənməsi ilə alınan vegetasiya dövrünün istilik rejiminin xa-rakteristikası
isti temperaturlu bulaqların və sahillərin bitki örtüyü. T.B.Ö.-nün tərkibinə yosunlar, aktinomisetlər, göbələklər, bəzi ayıdöşəyilər və çiçəkli bitki
Yer qabığının 20°S və daha yüksək temperaturlu yeraltı suları. İsti bulaqlar, qeyzer və buxar şırnaqları şəklində təzahür edir: kimyəvi və qaz tərkibi
(temperatur amili) mühitin temperaturu ilə bağlı təsir göstərən amil.
1. Yer səthinin müəyyən məntəqə-sinin üzərində havanın temperaturunun (orta sutkalıq, aylıq və s.) ço-xillik orta temperaturdan kənara çıxması
(yun. Therme-istilik və ekvator) Yer kürəsində havanın illik və müəyyən aylıq (yanvar və iyul) orta temperaturunun ən yüksək olduğu xəttə deyilir
Müəyyən atmosfer layının yuxarı və aşağı sərhədləri arasında geostrafik küləklərin vektorları fərqinə T
havanın temperaturunun bir dərəcə düşməsi üçün nə qədər (metr hesabı ilə) qalxmaq lazım olduğu məsafəyə deyilir
isti qaynaqlarda (90-100°) daim yaşayan orqanizmlər (məs. bəzi diatom və göy-yaşıl yosunlar-isti qaynaqlarda, 50-85°temperaturda, bəzi bakteriyalar 95
bəzi bakteriya və yosunların yaşadığı isti qaynaqlar (95-100°).
45°S-dən yuxarı temperaturda yaşayan orqanizmlər (əksər orqanizmlər üçün məhv olma temperatur). T. isti bulaqlarda, termal sularda, torpağın üst qatın
İstilik sevən bitkilər.
(yun. Therme – istilik və karst) daimi donuşluq sahələrində yeraltı buzun, ya donmuş qruntun əriməsi ilə əlaqədar olaraq yer səthinin çökməsinə deyili
Temperaturun şaquli qradiyentinin yuxarıda və ya aşağıda yerləşən layın qradiyenti ilə müqayisədə daha böyük olduğu okean (dəniz, göl) layı
isti qaynaqlarda yaşayan orqanizmlər (bəzi bakteriyalar, ibtidailər, malyuskalar və s.).
mühitlə bilavasitə təmasda olduğu yerin (sahənin) temperaturunu ölçmək üçün cihaz. T.-lər XVI – əsrin sonu, XVII əsrin əvvəlində meydana gəlmişdir
Yer səthindən 80 km-dən 800 km arasında atmosferin çox seyrək qatı, 200-300 km-ə qədər temperaturun kəskin qalxması ilə səciyyələnir (1500°-yə qədər)
(frans. terrasse) Yamaclarda pillə-pillə yerləşən, səthi üfiqi və ya bir qədər meylli olan relyef forması
(lat.terra-quru, yer) dənizlərin və okeanların materik dayazlığında çökən qırıntı çöküntülərinə deyilir
1) Geniş mənada mövcudat, forma müxtəlifliyi olan bütün aləm. T. anlayışı bu mənada materiya, universum, kainat anlayışları ilə bir sırada durur
gələcək nəsilərin ehtiyacını nəzərə almaqla, cəmiyyətin sosial-iqtisadi tələblərini ödəmək məqsədilə ətraf mühitin ekoloji tarazlığının pozulmasına yo
təbii (zəlzələ, vulkan püskürməsi, daşqın, sel, yanğın, tufan, qasırğa və s.) və antropogen (geniş ərazilərdə meşənin məhv edilməsi, su hövzələrinin,
Ətraf təbii mühitin mühafizəsi-təbii ehtiyatlardan istifadə, onların saxlanmasını və səmərəli istehsalını təmin etmək üçün dövlət və hüququ tədbirlər
(onun insan tərəfindən pozulma dərəcəsinə görə): təbii vəziyyət insanın bilavasitə təsərrüfat fəaliyyətilə pozulmamışdır (yerli təbiət qlobal antropog
Təbii, fəlakətli proseslər (məs. güclü vulkan püskürməsi) nəticəsində baş verən çirklənmə.
Bəşəriyyətin varlığı üçün zəruri olan və təsərrüfatda istifadə edilən təbiət elementləri. Günəş enerjisi, Yerin daxili istiliyi, su, torpaq və mineral
Coğrafiyanın xüsusi bölməsi; təbii ehtiyatların ayrı-ayrı növlərinin strukturu və ərazi üzrə yerləşməsi, onların iqtisadi cəhətdən qiymətləndirilməsi
Dağıdıcı təbii və təbii antropogen hadisələr (zəlzələ, daşqın, sel, vulkan püskürməsi, quraqlıq, səhralaşma, ziyanvericilərin kütləvi artımı)
coğrafi zonalar Coğrafi qurşaqlar daxilində, başlıca olaraq istiliyin və rütubətin miqdarından və nisbətindən asılı olaraq bir-birini qanunauyğunluqla
yalnız təbii amillərin təsiri nəticəsində formalaşmış, insanın təsərrüfat fəaliyyətilə dəyişilməyə uğramamış landşaft
Abiotik və biotik obyektlərin tərkibində olan müxtəlif radioaktiv izotoplarla (sezium, yod) xarakterik şüalanma yaratması