(yun. Phyllan - yarpaq) iqlimin kserotermik şəraiti ilə əlaqədar bitkinin yarpaqsız olması. Fotosintez funksiyasını bu zaman gövdələr yerinə yetirir
(a... və yun. phos. - işıq) biosferin günəş şüası daxil ola bilmədiyi hissəsi (hidrosfer və litosfer daxilində)
qütb dairəsi boyunca ilin yay fəslində müşahidə edilən işıqlı gecələrdir. Yayda, bu zolaqda günəş az vaxt ərzində üfüq arxasında olduğu üçün gecəyarıs
Qısa müddət ərzində yağan şiddətli yağış. A.y. ən çox yayın əvvəllərində yağır. A.y. yağan zaman qismən buludsuz göydənsaçan günəş şüaları onun dənələ
quru və isti külək. Yer kürəsinin quraq rayonlarında ilin isti dövründə müşahidə olunur. Azərbaycanda, əsasən, Kür-Araz ovalığında, Naxçıvan Muxtar re
yerüstü (səthi) axarı olan göl.
Özü ilə hissəciklər apararaq xətti və ya səthi eroziya yaradan axarların, çayların suyu (göl, su anbarı, bataqlıqdakı dur-ğun və ya zəif ətalətli sula
su gəliri və çıxarı (axımı) olan su hövzəsi (sututarı).
axımın istənilən ərazidə paylanmasını səciyyələndirmək üçün axım modulu və ya axımın layı izoxətt xəritələrindən istifadə olunur
Vahid zamanda sutoplayıcının vahid sahəsindən (F) keçən suyun (Q) miqdarı. M=FQ m³/ (san.km²) düsturu ilə təyin edilir
çayın en kəsimindən müəyyən vaxt (sutka, ay, il və s.) ərzində keçən suyun miqdarı. W=Q T düsturu ilə təyin edilir
Müəyyən əraziyə düşən yağıntı-ların həmin ərazi ilə çaya axan suyun fərqi. Buxarlanma və tor-pağa hopma ilə itirilən suyun cəminə bərabərdir
məcrada qurulmuş hidrotexniki qurğularla, yamaclarda axımın maksimum zəiflədilməsi və tor-pağa hopdurulması üçün həyata keçirilən müxtəlif tədbirlər s
Axın sürətinin qiymət və istiqamətini ölçən cihaz.
Təsərrüfat, məişət, sənaye, çirkab və digər suların səthi su obyektlərinə təşkil olun-muş axıdılması
çayın əyri-üyrü, meandrlı məcrası ilə axıb öz yatağını düzəltməsi nəticəsində qismən və ya tamamilə ayrılmış hissəsi
qurunun keçmişdəki çökək sahələrinin çayların gətirdiyi materiallarla (çın-qıl, qum, qumdaşı, gil və s
(lat. Accumu-latio - toplanma) axar su, buzlaq, dəniz, külək və vulkanların geoloji fəaliyyəti nəticəsində çöküntü, mineral və üzvü qalıqların quruda
dəniz, çay, göl, buzlaq çökün-tülərinin, qravitasiya toplantılarının və vulkan məhsullarının (lava, vulkan külü və s
Hərəkətdə olan buzlaq, qidalandığı hövzə ilə əlaqədə olur, oradan daim buz daxil olur. Hərəkətdə olmayan buzlaq «ölü buz» adlanır
günəş radiasiyasının intensivliyinin dəyişməsini qeydə alan özüyazan cihaz.
bu və ya digər bitki və heyvan növlərinin yayılmasını təyin edən temperaturlar.
(lat. agua - su) su mühitində yetişdirilən fay-dalı orqanizmlər, o cümlədən marikultura (dəniz akvakulturası) – dəniz, liman və estuariyalarda fay-dal
(yun. Agua – su) su səthinin müəyyən bir sahəsi.
k.t.-nın inkişafı üçün tələb olunan iqlim elementlərinin göstəriciləri.
ərazinin müxtəlif sahələrində iqlim şə-raitinin kənd təsərrüfatına əl-verişlilik dərəcəsinə görə bölünməsi
iqlim şəraitinin əkinçiliyə təsiri xarakterinə görə ayrılmış iqlim zonaları.
iqlimi kənd təsərrüfatı (k.t.) istehsalatının tələblərinə uyğun öyrənən elm. K.T. bitkilərinin istilik və rütubətlə tə’min olunma dərəcəsinin müəyyən
1) antropogen landşaft; 2) kənd ərazisinin peyzajı.
meteoroloji amillərin bitkiyə və k.t. heyvanlarına tə’sirini, bu amillərin k.t.-na vurduğu zərərin qarşısını almaq metodlarını tədqiq edən elm
k.t. bitkiləri yetişdirmək üçün iqlim şəraiti vəziyyətinin təbii və antropogen dəyişilməsinə nəzarət xidməti, k
k.t. bitkilərinin böyüməsinə, inkişafına və məh-sulun əmələ gəlməsinə tə’sir edən mühüm aqrometeoroloji şəraitin qabaqcadan xəbər verilməsi
lat. Albedo - ağlıq) səthin işıqqaytarma qabiliyyətini səciyyələndirən kəmiyyət. Səthdən əks olunan işıq selinin həmin səthə düşən selə nisbəti ilə öl
biogen, mineral və üzvi maddələri, əsasən sutoplayıcı sahədən qəbul edən göl.
(yun. alluvio - gətirmə) daimi və müvəqqəti çayların çaydaşı, qum, çınqıl, gil və s.-dən ibarət topladığı çöküntülərdir
çay çöküntülərindən əmələ gəlmiş düzənliklər. Lombardiya, Qanq, Böyük Çin və Kür-Araz ovalıqları əsas etibarilə allüvial çöküntülərdən əmələ gəlmişdir
Dağlıq ölkələrdə hündürlük landşaft zonası olub meşə və subalp zonalarından yuxarıda yerləşir. A.z.-nın bitki örtüyü alçaq temperatur, qısa vegetasiya
əşyanın (məsələn təyyarənin) qeyd olunan yerdən olan yüksəkliyini təyin edən cihaz, iki tipdə olur: 1) Barometrik altimetr-aneroid; 2) Radioaltimetr
həm quru-da, həm də suda yaşamağa uyğunlaşan orqanizmlər. Bitkilər arasında (bəzi yosunlar, oxyarpaq, su qaymaqçiçəyi), heyvanlar arasında (amfibin) A
onurğalı heyvanlar sinfi. Suda-quruda yaşayanlar.
(yun. amphi - ətrafında) su hövzəsinin dibinə yapışan, yarpaq və çiçəklərinin çoxu suyun üzərində yerləşən su bitkiləri
(yun. amplituda - ölçü) hava temperaturunun və atmosfer təzyiqinin gündəlik, aylıq və ya çoxillik ən alçaq və ən yüksək göstəriciləri arasındakı fərqi
sərbəst oksigensiz mühitdə yaşayıb inkişaf edən orqanizmlər. İki cür A. ayırırlar: 1. tamamilə oksigensiz şəraitdə yaxşı inkişaf edən, oksigen olduqda
(yun. anemos - külək) çiçək tozunun külək vasitəsilə aparılması yolu ilə bitkinin tozlanma qabiliyyəti
meyvə, toxum və sporları külək vasitəsilə yayılan bitkilər. Buna meyvə və toxumların xırda, yüngül, tüklü olması və s
küləyin sürətini və ya sürətini və istiqa-mətini qeydə alan özüyazan cihaz.
küləyin sürətini təyin edən cihaz.
(yun. anoma-lia) müəyyən bir məntəqədə meteoroloji elementlərin orta gündəlik, aylıq və ya illik kəmiyyətlərinin həmin məntəqənin çoxillik orta kəmiyy
arktik temperatur zonasının cənub analoqu.
passat sirkulyasiyasının üst halqası olub, hava kütləsini ekvatordan subtropiklərə aparır. A. Şim. yarımkürəsində cənub-qərbdən şimal-şərqə, Cən