beynəlxalq Limnologiya Konqresində (Venesiya, İtaliya, 1958) qəbul edilmiş təbii suların duzluluq dərəcəsinə görə təsnifat sistemi
vulkan püskürən zaman baş verən konveksiya buludu. Vulkan püskürən zaman havaya atılan toz, kül və su damlalarından ibarətdir
(yun. Vulcanus) Yer daxilindəki kanallar və çatlarla dərinliklərdəki maqma mənbələrindən lavanın, isti qazların və süxur qırıntılarının yer səthinə pü
bax: atmosfer yağıntıları.
atmosfer yağıntılarının fiziki xassələri, əmələgəlmə prosesləri haqqında təlim.
yağıntı şəklində düşən suyun qalınlığı (hündürlüyü). Millimetrlə ifadə olunur.
atmosfer yığıntılarını ölçmək üçün Tretyakov yağıntı ölçənindən, tarla yağışölçənindən, sıxlığını və qalınlığını ölçən BS-43, M-78 cihazlarından, radi
buludlardan yer səthinə düşən diametri 0,5mm-dən çox olan su damlası. Kiçik diametrli (0,05mm-ə qədər) damlalar çiskinə aid edilir
dağın və ya təpənin ətəkləri ilə yalı arasındakı hissəyə deyilir. Y. geoloji quruluşdan, süxurun tərkibindən və denudasiya proseslərindən asılı olaraq
nisbətən hündür-düzənlik sahələrdə, xüsusən yumşaq çöküntülərdən (məs: lös) ibarət olan yerlərdə müvəqqəti və ya kiçik axarı olan suların fəaliyyəti i
üç tərəfdən su ilə əhatələnən, bir tərəfdən isə materik və ya adaya birləşən quru hissəsi. Y-ların əksəriyyəti birləşdiyi qurunun davamını təşkil edir
yerin əsas landşaft tiplərindən biridir. Y. mülayim və subtropik qurşaqlarda çöl landşaftı ilə savanna landşaftı arasında keçid zolaqları təşkil edir
təbiətin ən qədim mühafizə olunan forması. Qoruqdan fərqli olaraq yasaqlıq hansı təşkilatın ərazisində yerləşirsə həmin təşkilata baxır, məs
Şəhər və yaşayış məntəqələri ətrafında olan təbii və süni meşələr, meşə-parklar. Yaşayış məntəqələri ətrafında havanı sağlamlaşdırır, küləkdən, tozdan
1) astronomik cəhətdən Şim.yarımkürəsində yay gündönümü (22.VI) ilə payız gecə-gündüz bərabərliyi (23
Günəşin ekliptikada 22 iyundakı vəziyyətidir. Bu zaman Günəş ekvatordan şimala doğru ən çox meyl edir (günəşin meyli 23,50-yə bərabər olur)
Dəniz səthindən 500 m-dən hündürdə yerləşən, səthi hamar və ya azacıq parçalanmış düzənliklərə deyilir
1) astronomik cəhətdən Şim. Yarımkürəsində yaz gecə-gündüz bərabərliyi (21.III) ilə yay gündönümü (22
martın 21-dəki gecə-gündüz bərabərliyidir. Həmin gün Günəş ekliptika üzrə illik hərəkətində göy ekvatorunu keçib Cən
Günəş sisteminin Günəşdən məsafəsinə görə üçüncü, ölçüsü və kütləsinə görə beşinci planeti: Y. quru planetləri (Merkuri, Venera, Yer və Mars) arasında
Yerin istilik balansı xarici mənbələrdən Yerin bütövlüklə (atmosferlə birlikdə) aldığı və atmosfer vasitəsilə kosmik fəzaya verdiyi istiliyin cəbri cə
Yer kürəsinin bərk xarici qatı. Üstdən atmosfer və hidrosferlə, altdan seysmik məlumatlarla müəyyənləşdirilmiş daha sıx ultraəsasi substratla (Moxoriv
Dünya okeanına və qurunun səthinə düşən yağıntı ilə Dünya okeanından və qurunun səthindən buxarlanan suyun balansıdır
Yer səthinə gələn və oradan çıxan istilik axınının cəbri cəmi. Bu düsturla ifadə olunur: R+P+LE+V=0 Burada: R – yer səthinin radiasiya balansı: P – ye
Hidravlik təzyiq və ya ağırlıq qüvvəsinin təsiri ilə yeraltı suların yerini dəyişməsi.
Yer qabığının üst hissələrindəki süxur qatlarında (12-16 km dərinliyədək) maye, sülb və ya buxar halında olan sular; su saxlayan süxur xüsusiyyətindən
sənaye müəsisələrinin, xüsusilə energeti-ka, neft-kimya və kimyəvi komplekslərinin fəaliyyəti, həmçinin neftin çıxarılması zamanı çirkləndirici maddəl
Tərkibində yцksək qatılıqlı həll olan mineral maddələr olan yerlatı sular.
bütövlükdə (atmosferlə birlikdə) – Yer üçün, habelə ayrılıqda bütün atmosfer və bütün yer üçün olan istilik balansı
havanın tempe-raturuna görə iqlimlərin təsnifi sistemidir. Yerin işıqlanma qur-şaqları beş olduğu halda (bəzən səhv olaraq bunlar istilik qurşaqları d
Yerin gündəlik fırlanmasında şimalda və cənubda “hərəkətsiz” qalan iki nöqtəsidir, bu nöqtələrdə Yerin xəyali oxu yer səthi ilə kəsişir
müəyyən bir sahənin (mühitin) iqliminin kiçik məsafədə (1 km və az) ona qonşu sahələrdən bir və ya bir neçə elementi ilə seçilməsi
müəyyən coğrafi ərazidə tez-tez təkrarlanan və həmin ərazinin havası üçün səciyyəvi olan külək. Y.k.-lərə xəzri, gilavar misal ola bilər
mühitdə zərərli maddələrin (agentlərin) maksimum miqdarı, praktiki olaraq canlı orqanizmlərə, o cümlədən insana mənfi təsir göstərmir
(lat.yuvenilis-ilk) məqmadan ayrılmış oksigendən və hidrogendən ilk əmələ gələn sudur. Yer altında və ya yep səthində maqmadan ayrılmış belə su buxarı
Yer səthinin ətraf sahəyə nisbətən dəniz səviyyəsindən 200 m-dən yüksəkdə yerləşən hissəsi. Məs. Volqaboyu yüksəkliyi (375 m)
dağlıq ölkələrində bitki örtüyünün, torpağın, biosenozların şaquli yerləşmə qanunauyğunluğu və bir-birini əvəz edən qurşaqlar yaratması
Yer səthinin iqlim, biocoğrafi, quruda və torpaq xüsusiyyətlərinə görə isə günəş istiliyinin əsasən en dairəsi üzrə paylanmasına görə zonalara coğrafi
atmosferin yuxarı təbəqələrinin xarakteristikasının ölçülməsi.
su hövzələrinin dibində və ya qruntunda yaşayan heyvanların məcmusu.
zoologiyanın bir bölməsi; Yer kürəsində heyvanların hazırda və keçmişdə coğrafi yayılmasını, bu yayılmanı müəyyən edən müasir və keçmiş tarixi amillər
planktonun heyvanat komponenti (ibtidailər, meduzalar, evufauzidlər və s.). (yun. Zoon-heyvan və planktos-gəzən) – dənizlərin və şirin sulu hövzələrin