Bank likvidliyi
Bank likvidliyi (ing. bank liquidity) — bankın öhdəliklərinin vaxtında və tam yerinə yetirilməsini təmin etmək imkanı. Bankın likvidliyin idarə edilməsi həm çatışmazlığın, həm də artıq likvidliyin qarşısını almaq və aradan qaldırmaq məqsədi daşıyır. Likvidliyin kifayət qədər olmaması bankın müflisləşməsinə, həddindən artıq likvidlik isə onun gəlirliliyinə mənfi təsir göstərə bilər.
== Likvidlik növləri ==
=== Mənbələrə görə ===
Yığılmış
nağd pul (kassa və müxbir hesablardakı pullar);
tez pula çevrilə bilən aktivlər (məsələn, qiymətli kağızlar).
Alınmış
banklararası bazardan əldə edilə bilən banklararası kreditlər
ölkədəki əsas bank tənzimləyicisindən mümkün kreditlər
=== Təcili olaraq ===
ani (spontan)
qısa müddət
orta müddətli
uzun müddətli
== Bankın öhdəliklərinin növləri ==
Bank öhdəlikləri iki növdür:
Real öhdəliklər — tələb üzrə vəsaitlər, depozitlər, cəlb edilmiş banklararası resurslar, kreditorların vəsaitləri və digər borc vəsaitləri şəklində bankın balansında əks olunan öhdəliklərdir.
Şərti öhdəliklər — balansdankənar hesabatda əks olunan öhdəliklər:
passiv əməliyyatlar (bank tərəfindən verilən zəmanətlər və zəmanətlər və s.);
aktiv əməliyyatlar (istifadə olunmamış kredit xətləri və verilmiş akkreditivlər).
== Bank aktivlərinin növləri ==
Bank aktivləri üç əsas xüsusiyyətlə xarakterizə olunur:
likvidlik
risk
gəlirlilik
Aktivlər nə qədər az likvid olsa, onların riskliliyi və gəlirliliyi bir o qədər yüksəkdir (aktivlərin sonuncu qrupu istisna olmaqla).
Likvidlik
Likvidlik — Biznesdə, iqtisadiyyatda yaxud investisiya proseslərində aktivlərin bazarda əhəmiyyətli qiymət fərqi olmadan və dəyər itkisi yaratmadan tez reallaşdırıla (satıla) bilməsi qabiliyyətidir. Aktivlərin pula çevrilmə imkanı əks etdirən iqtisadi termin likvidlik kimi müəyyən olunur. Daşıdığı ümumi anlamdan əlavə bu terminin daha konkret mənalarda işləndiyi məqamlar da vardır. Bank, müəssisə, qiymətli kağızlar, bazar, yatırımlar və s. ilə münasibətdə işlənməsindən asılı olaraq həm likvidliyin müəyyən edilməsi üsulları, həm də terminin özünün izah variantları bir-birindən fərqlənir. Likvidlik – sadəcə maddi dəyərləri pula çevirmək baxımından nəzəri imkan deyil, o həm də bunu cəld, rahat və maksimal dərəcədə faydalı şəkildə həyata keçirməkdir. Bu nisbi parametrlərdən asılı olaraq likvidliyin nisbi kəmiyyətini müəyyən edirlər. Yaxşı likvidlik göstəricisi və qeyri likvidlik kifayət qədər şərti xarakter daşıyır. Bu zaman bir sıra faktorlar nəzərə alınmalıdır.
Biznesdə edilən pul yatırımlarının, investisiyaların geri qayıtması (yəni öz pulunu çıxardaraq, gəlir gətirməsi) həmin müəssisəni likvid adlandırmaq üçün tutarlı əsas verir.
Likvidlik böhranı
Likvidlik böhranı — aktivləri (müəssisənin, firmanın, bankın) bazar qiymətinə yaxın qiymətə tez sata bilməməsi, habelə öhdəliklərini və onlara qoyulan qanuni pul tələblərini vaxtında fasiləsiz ödəyə bilməməsi. Bununla belə, likvidlik böhranı ilə iflas arasında fərqlər var, çünki səhmdarlar vəsait cəlb etmək üçün əlavə xərclər çəkməyə qərar versələr, likvidlik böhranı aradan qaldırıla bilər ki, bu da adətən bankın bazar mövqeyini gücləndirir.
Müxtəlif vaxtlarda Fannie Mae, Freddie Mac və Lehman Brothers daxil olmaqla, dünyanın ən böyük banklarının bir çoxu likvidlik böhranı yaşadı və sonuncu hələ də müflis oldu.
"Что такое «кризис ликвидности»? / Статьи / Finance.ua". news.finance.ua. İstifadə tarixi: 2011-03-30.
"Промышленные ведомости — Кризис ликвидности банков / Никита Кричевский". promved.ru. İstifadə tarixi: 2011-03-30.
Likvidlik tələsi
Likvidlik tələsi — monetar orqanların ya faiz dərəcələrini aşağı salmaqla, ya da pul kütləsini artırmaqla iqtisadiyyatı stimullaşdırmaq üçün alətlərə malik olmadığı Keyns nəzəriyyəsində makroiqtisadi vəziyyət. Keynsçilər iddia edirlər ki, likvidlik tələsi adətən mənfi hadisələrin (deflyasiya, zəif məcmu tələb, vətəndaş və ya dünya müharibəsi) gözləntiləri insanların likvidliyə üstünlük vermələrinə səbəb olduqda baş verir.
Bu makroiqtisadi vəziyyətdə, qiymətlərin düşməsi gözləntilərinə görə, monetar orqanların hər hansı hərəkəti ilə real faiz dərəcələrini daha da aşağı salmaq mümkün deyil. Ümumi qiymət səviyyəsinin aşağı düşməsi gözlənilirsə, hər kəs nağd pul saxlamağa üstünlük verir, çünki bu, deflyasiya dərəcəsinə bərabər real gəlirlərin artması ilə nəticələnir. Pul kütləsinin artımından asılı olmayaraq real faiz dərəcəsi nominal faiz dərəcəsinin sıfır olduğu səviyyədən aşağı salına bilməz. Beləliklə, monetar orqanlar real faiz dərəcələrini aşağı salmaqla investisiyaları stimullaşdıra bilmirlər.
Sürətli likvidlik
Sürətli (tez) likvidlik nisbəti (ing. Quick ratio, Acid test, QR) — yüksək likvidli cari aktivlərin qısamüddətli öhdəliklərə (uzunmüddətli öhdəliklər) nisbətinə bərabər olan maliyyə əmsalı. Məlumat mənbəyi cari likvidliklə eyni şəkildə şirkətin balans hesabatıdır, lakin ehtiyatlar aktivlər kimi nəzərə alınmır, çünki satılmağa məcbur edilərsə, itkilər bütün dövriyyə kapitalı arasında ən böyük olacaqdır. Müəssisənin qısamüddətli öhdəliklərini ən likvid aktivlərlə ödəmək qabiliyyətini göstərir.
К
бл
=
Cari aktivlər
−
Ehtiyatlar
Cari məsuliyyət
{\displaystyle {\mbox{К}}_{\mbox{бл}}={{\mbox{Cari aktivlər}}-{\mbox{Ehtiyatlar}} \over {\mbox{Cari məsuliyyət}}}}
və ya
К
бл
=
Qısamüddətli debitor borcları
+
Qısamüddətli maliyyə investisiyaları
+
Qısamüddətli öhdəliklər
Təxirə salınmış gəlir
−
Gələcək xərclər üçün ehtiyatlar
−
Gələcək xərclər üçün ehtiyatlar
{\displaystyle {\mbox{К}}_{\mbox{бл}}={{\mbox{Qısamüddətli debitor borcları}}+{\mbox{Qısamüddətli maliyyə investisiyaları}}+{\mbox{Qısamüddətli öhdəliklər}} \over {\mbox{Təxirə salınmış gəlir}}-{\mbox{Gələcək xərclər üçün ehtiyatlar}}-{\mbox{Gələcək xərclər üçün ehtiyatlar}}}}
Бригхэм Ю., Эрхардт М. Анализ финансовой отчётности // Финансовый менеджмент (10-е изд). СПб.: Питер. Пер. с англ. под. ред.