İsrail Milli Kitabxanası

İsrail Milli Kitabxanası (הספרייה הלאומית - HaSifria HaLeumit - National Library of Israel) — İsrailin mədəni sərvətlərinin və yəhudi irsinin toplandığı İsrail dövlətinin milli kitabxanası. Kitabxanada 5 milyondan çox kitab var. O, Qüdsün mərkəzi rayonu Qivat-Ramda, Yerusəlim İvrit Universiteti şəhərciyində yerləşir.

İsrail Milli Kitabxanası
הספרייה הלאומית של ישראל
Loqonun şəkli
Xəritə
Ümumi məlumatlar
Ölkə
Yaradılıb 1892
Telefon +972-74-733-6336[2]
Fondu
Fondun həcmi 5 milyon cild
Fondun tərkibi Unikal əlyazma kolleksiyaları, xüsusi kitab kolleksiyaları, musiqi, radio və televiziya proqramları, kino, teatr, xəritələr, plakatlar, şəkillər, fotoşəkillər, elektron sənədlər və qəzetlər.
Digər məlumatlar
Büdcə təxminən 100 milyon NİS (Yeni İsrail şekeli) (₪)
Direktor Oren Veynberq
İşçi sayı 367
ISIL kodu IL-NNL
Sayt web.nli.org.il/sites/NLI/English
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Milli Kitabxana dünyanın ən böyük ivrit dili və Yəhudi incəsənəti kolleksiyalarına sahibdir və bir çox nadir əlyazmaların, kitabların və artefaktların toplandığı yerdir.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bney Brit kitabxanası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Cozef Çazanovitz
Bney Brit kitabxanası, Yerusəlim

Yerusəlimdə Yəhudi Milli Kitabxanasının yaradılması Cozef Çazanovitzin (1844-1919) ideyası olub. Onun ideyası "Yəhudi müəlliflərinin bütün dillərdə və ədəbiyyatlarda, hətta xarici mədəniyyətlərdə yaratdıqlarına baxmayaraq, bütün əsərlər üçün ev" yaratmaq idi. Çazanovitz sonradan kitabxananın əsasını təşkil edən 15.000 cild toplamışdı.[3]

1892-ci ildə Yerusəlimdə qurulan Bney Brit kitabxanası Fələstində yəhudi icmasına xidmət edən ilk ictimai kitabxana idi. Kitabxana Bney Brit küçəsində, Mea Şearim məhəlləsi ilə Rus bina kompleksləri arasında yerləşirdi.[4] On il sonra, Bet Midraş Abrabanel kitabxanası, o vaxtlar bilindiyi kimi, Efiopiya küçəsinə köçdü.[5]

Yerusəlim İvrit Universiteti kitabxanası

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Skopus dağındakı İvrit Universiteti kitabxanası (1925-1937)

1920-ci ildə İvrit Universiteti üçün planlar tərtib edildikdə, Bney Brit kolleksiyası universitet kitabxanası üçün əsas oldu. Universitet beş il sonra açılanda kitablar Skopus dağına köçürüldü.[4]

1948-ci ildə Skopus dağındakı universitet şəhərciyinə giriş bağlandıqda, kitabların çoxu universitetin Rehaviyadakı Terra Sankta binasındakı müvəqqəti yerinə köçürüldü. O vaxta qədər universitet kolleksiyasında bir milyondan çox kitab var idi. Yer çatışmazlığı səbəbindən kitabların bir hissəsi şəhərin ətrafındakı anbarlara yerləşdirildi. 1960-cı ildə onlar Qivat-Ramdakı yeni binasına köçürüldü.[4]

1970-ci illərin sonunda, Skopus dağında yeni universitet kompleksinin açılışı zamanı Hüquq, Humanitar və Sosial Elmlər fakültələri ora qayıtdıqda, həmin kampusda şöbə kitabxanaları açıldı və Qivat-Ram kitabxanasına gələnlərin sayı azaldı. 1990-cı illərdə bina yağış sularının sızması və həşəratların istiləşməsi kimi təmir problemlərindən əziyyət çəkirdi.[4]

Milli Kitabxananın hüquqi statusu (2007)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2007-ci ildə Milli Kitabxana haqqında Qanununun qəbulundan sonra kitabxana rəsmi olaraq İsrail Dövlətinin Milli Kitabxanası kimi tanınıb.[4] 23 iyul 2008-ci ildə qüvvəyə minən qanuna əsasən, kitabxananın adını "İsrail Milli Kitabxanası" olaraq dəyişdirildi və onu müvəqqəti olaraq Universitetin törəmə şirkətinə çevirdi, daha sonra isə İsrail hökuməti (50%), İvrit Universiteti (25%) və digər təşkilatların birgə mülkiyyətində olmaqla tam müstəqil icma maraqları şirkəti oldu.

Qivat-Ram şəhərciyindəki Milli Kitabxana

Yeni binası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2014-cü ildə Yerusəlimdə Kitabxananın yeni binasının layihəsi təqdim olundu.[6] Bazeldə yerləşən Herzoq & de Möron memarlıq firması tərəfindən layihələndirilən 34.000 kvadratmetrlik binanın tam tamamlanması 2021-ci ilə planlaşdırılırdı və 2023-cü ildə açılışı gözlənilir.[7][8]

Müvəqqəti bağlanma (2020)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2020-ci ilin avqust ayında Milli Kitabxana davam edən maliyyə və hökumət böhranı ilə əlaqədar olaraq "sonrakı xəbərdarlığa qədər" dərhal bağlanacağını elan etdi.[9][10] İki həftə bağlı qaldıqdan sonra kitabxana yenidən açıldı.

Məqsəd və vəzifələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Kitabxananın foyesində Ardon pəncərələri, Qivat-Ram

Kitabxananın missiyası İsraildə nəşr olunan bütün materialların istənilən dildə surətlərini; İsrail, İsrail torpağı, yəhudilik və yəhudi xalqı mövzusunda istənilən dildə, dünyanın istənilən ölkəsində nəşr olunan bütün nəşrləri, ivrit dilində və ya yəhudi diasporunda danışılan hər hansı dildə nəşr olunan bütün materiallarla təmin etməkdir (İdiş və Ladino dilləri kimi).

Qanuna görə, İsraildə nəşr olunan bütün çap məhsullarının iki nüsxəsi Milli Kitabxanada saxlanmalıdır.[11] 2001-ci ildə, qanuna audio və video yazıları və digər qeyri-mətbuat vasitələrini daxil etmək üçün düzəliş edildi. Bir çox əlyazmalar, o cümlədən kitabxananın XIII əsrə aid bəzi nadir cildləri (Qurdlar Mahzor) skan edilmiş və kitabxananın internet saytında yerləşdirilib. 2023-cü ildə tikintisi başa çatdırılması nəzərdə tutulan İsrail Milli Kitabxanası 2500-dən çox nadir əlyazma və kitabı rəqəmsallaşdırır ki, onları da pulsuz onlayn əldə etmək olacaq. Əsərlər ərəb, fars, türk və urdu dillərində yazılmışdır və IX-X əsrlərə aiddir.[12]

Xüsusi kolleksiyaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Oxu zalı, Qivat-Ram

Kitabxananın xüsusi kolleksiyaları arasında yüzlərlə görkəmli yəhudi xadiminin şəxsi sənədləri, Milli Səs Arxivi, Eran Laor Kartoqrafiya kolleksiyası, Sidney Edelşteyn kolleksiyası (elm tarixi üçün), İvrit dilində xeyli saylı digər kolleksiyaları var. Kitabxanada həmçinin İsaak Nyutonun teoloji mövzulara aid əlyazmalarından bəziləri də vardır.[13] Kolleksiyaçı Abraham Şalom Yahudanın ailəsi tərəfindən hədiyyə edilən kolleksiyada Nyutonun mistisizm haqqında çoxlu əsərləri, müqəddəs kitabların təhlili, günlərin sonu və Yerusəlimdəki qədim məbədin görünməsi ilə bağlı proqnozlar yer alıb. Burada, həmçinin Nyutonun günlərin sonlarını hesablamalarında ona kömək etmək üçün mifik hadisələr haqqında eskiz etdiyi xəritələr də vardır.[14] Kitabxanada Martin Buber və Gerşom Şolemin şəxsi arxivləri saxlanılır.[15] Bundan əlavə, kitabxanada Şolemin şəxsi kitabxanası və 1982-ci ildə ölümündən sonra əlavə edilmiş əşyalar da daxil olmaqla, Kabbala və Hasidizmin tədqiqi üçün Gerşom Şolem kolleksiyası da var.

1948-ci ilin mayında Qərbi Qüdsün Haqana qüvvələri tərəfindən işğalından sonra ölkədən qaçan bir sıra fələstinlilərin, eləcə də digər imkanlı fələstinlilərin kitabxanaları Milli Kitabxanaya köçürüldü.[16] Bu kolleksiyalara Henri Kattan, Xəlil Beydas, Xəlil əl-Sakakini və Aref Hikmet Naşaşibinin kolleksiyaları daxildir. Qərbi Qüdsdəki evlərdən təxminən 30.000 kitab, Fələstinin digər şəhərlərindən isə daha 40.000 kitab toplanılıb. Kitabların saxlanılıb qorunub saxlanmadığı və ya sahiblərinin tərk edilmiş evlərindən talan edilib-edilmədiyi məlum deyil. Bu kitabların təxminən 6000-i bu gün "Tərk edilmiş Mülkiyyət" AP etiketi ilə indeksləşdirilmiş kitabxanadadır.[17] About 6,000 of these books are in the library today indexed with the label AP – "Abandoned Property".[18] Kitablar kataloqlaşdırılıb, onlara Kitabxananın ümumi kataloqundan baxmaq olar və müntəzəm olaraq ictimaiyyətlə məsləhətləşmələr aparılır.

İsrail Milli Kitabxanası Maks Brod arxivinin kolleksiyasını 2019-cu ilin avqustunda tamamlayıb.[19] Həqiqətən də İsrail Ali Məhkəməsi son dərəcə mübahisəli qərarla Frans Kafka sənədləri də daxil olmaqla sənədlərin burada saxlanılması qərarını verdi, baxmayaraq ki, Maks Brod son qərarı öz katibi və varisi Ester Hoffenin qızlarına həvalə etmişdi, bir şərtlə ki, onları "Bibliothek der Hebräischen Universität Jerusalem oder der Städtischen Bibliothek Tel Aviv oder einem anderen öffentlichen Archiv Aus im"ə təhvil versinlər" (Yerusəlim Yəhudi Universiteti Kitabxanası, Təl-Əviv Şəhər Kitabxanası və ya digər yerli və xarici dövlət arxivi).

19 dekabr 2022-ci ildə İrlandiya Genealogiya Cəmiyyətinin prezidenti irlandiyalı Stüart Rosenblatt İrlandiyanın İsraildəki səfirinin iştirakı ilə İrlandiya Yəhudi İcmalarının Genealogiya Tarixi olan 22 cildlik kolleksiyasını İsrail Milli Kitabxanasına bağışladı.[20][21]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 GeoNames (ing.). 2005.
  2. ↑ https://web.nli.org.il/sites/nli/hebrew/pages/default.aspx#/contactUs.
  3. ↑ Gelber, Mark H. Melancholy Pride: Nation, Race, and Gender in the German Literature of Cultural Zionism. Walter de Gruyter GmbH & Co KG. 24 July 2014. ISBN 9783110956085. 3 September 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 October 2023 – Google Books vasitəsilə.
  4. ↑ 1 2 3 4 5 Aryeh Dayan. "New chapter in a sad saga". Haaretz. 2017-09-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-29.
  5. ↑ "Hebrew University Hails 'Landmark Legislation' for the Establishment of the National Library". Canadian Friends of the Hebrew University. 2007-11-27. 17 September 2017 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2008-10-01.
  6. ↑ Herzog & de Meuron to Design the National Library of Israel Arxivləşdirilib 2019-08-06 at the Wayback Machine, ArchDaily, 29 April 2013
  7. ↑ "herzog & de meuron reveals designs for national library of israel". Designboom. 10 November 2014. 6 August 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 9, 2014.
  8. ↑ Herzog & de Meuron Share New Images of the National Library of Israel Arxivləşdirilib 2019-08-06 at the Wayback Machine, ArchDaily, 14 April 2016
  9. ↑ Hen, Yitzhak, Israel's National Library Is Closing Down. How Much Do You Care? Arxivləşdirilib 2022-04-26 at the Wayback Machine, Haaretz, 18 August 2020
  10. ↑ Oster, Marcy, National Library of Israel to suspend services, put 300 workers on unpaid leave Arxivləşdirilib 2022-09-26 at the Wayback Machine, Times of Israel, 6 August 2020
  11. ↑ Jewish National & University Library History Arxiv surəti 21 aprel 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 21 aprel 2007 at the Wayback Machine
  12. ↑ Grey, Tobias. "Islamic Civilization Reflected in Writing; A new project by the National Library of Israel will digitize more than 2,500 rare manuscripts and books in Arabic, Persian and other languages". The Wall Street Journal. 17 July 2020. 26 October 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 October 2022.
  13. ↑ Newton Collection Arxiv surəti 24 iyul 2007 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 24 iyul 2007 at the Wayback Machine
  14. ↑ "Israel National Library Uploads Trove of Newton's Theological Tracts". Haaretz. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-18.
  15. ↑ "National Library, Germany Partner to Put Papers Online". Haaretz. 2021-11-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-18.
  16. ↑ The Looting of the Palestinian Books Arxiv surəti 13 may 2014 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 13 may 2014 at the Wayback Machine Mitaam: a Review for radical thought 8 (December 2006), pp. 12–22, by Gish Amit
  17. ↑ "Preserving or Looting Palestinian Books in Jerusalem". Haaretz. 2015-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-18.
  18. ↑ Overdue Books: Returning Palestine's "Abandoned Property" of 1948 Arxivləşdirilib 2020-08-05 at the Wayback Machine by Hannah Mermelstein, Jerusalem Quarterly, Autumn 2011
  19. ↑ "Israel Gets Missing Kafka Papers, Ending Long Legal Battle". 2022-12-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-10-18.
  20. ↑ ‘Living encyclopedia’ Stuart Rosenblatt donates Irish-Jewish family records to National Library of Israel, by Avi Kumar, Jewish News Syndicate, December 2, 2022 [1] Arxivləşdirilib 2023-04-03 at the Wayback Machine
  21. ↑ Grapevine December 11, 2022: Beyond Blarney, by Greer Fay Cashman, in The Jerusalem Post, December 11, 2022 [2] Arxivləşdirilib 2023-10-17 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda İsrail Milli Kitabxanası ilə əlaqəli mediafayllar var.