Şeyxülislam Axund Əbdüssəlam Axundzadə

Axundzadə Əbdüssəlam Axund Vəliməmməd oğlu[1] — Qafqaz müsəlmanlarının V Şeyxülislamı, müəllim, yazıçı.

Əbdüssəlam Axundzadə
fars. عبدالسلام آخوندزاده‎
Qafqaz müsəlmanlarının V şeyxülislamı
1895 – 1907
ƏvvəlkiMirzə Həsən Tahirzadə
SonrakıMəhəmməd Mövlazadə
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Salyan, Şamaxı qəzası, Kaspi vilayəti, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Tiflis, Tiflis qəzası, Tiflis quberniyası, Rusiya imperiyası
Dini islam, şiəlik
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əbdüssəlam Axundzadə 1843-cü ildə Salyanda doğulub.[2] İlk təhsilini atasından alıb, az müddətdə fars və ərəb dillərində yazıb oxumağı öyrənib. 1861–1868-ci illərdə Tiflisə gedərək Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsi tərəfindən bu şəhərdə açılmış dini mədrəsədə ərəb və fars dillərində elm tədris edib. Gürcüstanın Qori Seminariyasında 1879-cu ildə seminariyanın müsəlman şöbəsinin açılışında Şirvanlı Seyid Əzim Şirvaniyə müəllimlik vəzifəsi uğrunda müsabiqədə qalib gəlmişdi.[3] 1883-cü ilə kimi Qori seminariyasında pedaqoji fəaliyyətini davam etdirmişdir.[4]

Şeyxülislamlığı[redaktə | mənbəni redaktə et]

1895-ci ildən 1907-ci ilə kimi Qafqaz (Zaqafqaziya) müsəlmanlarının şeyxülislamı vəzifəsini icra edib. O, dini ədəbiyyatın yayılmasına çox kömək edib, eyni zamanda dinə və şəriətə dair bir sıra kitablar yazaraq nəşr etdirib. Onun üç cildlik "Tarixi-müqəddəs-ənbiya","Risaleyi-Zübtədül əhkam" kitablarında müsəlmanların dini tələblərə uyğun olan itaətkar həyat tərzi təbliğ edilir. Müsəlman birliyinə aid rəvayətlər və s. yazıları da mövcuddur. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin vəsaiti hesabına şeyxülislam Əbdüssəlam Axundzadə "Tarixi-müqəddəs" kitabını nəşr etdirmişdir. Çar hökuməti onu 1907-ci il noyabrın 18-də Qafqaz (Zaqafqaziya) Şiə Ruhani İdarəsinin sədri seçərək, ona şeyxülislam və mülki müşavir rütbəsi verib. O, dəfələrlə çar ordenlərinə layiq görülüb.

Ölümü[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şeyxülislam Axund Əbdüssəlam Axundzadə 1907-ci ildə vəfat edib. Fəxri Valehoğluya görə Şeyxülislam və qızı 1905-ci il erməni müsəlman davasının fəsadlarının təsiri nəticəsində həlak olmuşdur.[5]

Əsərləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Cəhalət dərdinin dərmanı və tədavi üsulunun şərhi və bəyani.- S. Peterburq, 1889.- 16 s.- 17 sm.- Ərəb qrafikasında.
  • "Qəvaede Müxtəsəre Farsi bəraye mübtədayan" (Tiflis,1890).
  • Risaleyi-zübdətül-əhkam Tiflis: (Tiflis,1898/1315) — 74 s
  • "Miftahil lisani farsi"
  • "Sərfi müxtəsər"
  • "Xətti təlq və tətbiq" 
  • "Moizə və nəsihətlər" (1903-cü ildə çap olunub) 
  • "Ümdətül-əhkam"
  • "Kitab-müəllifi ətfal" (1897-ci ildə çap olunub)
  • "Müqəddəs peyğəmbərlərin tarixi" (1892-ci ildə yazılıb və 1893, 1901 və 1903-cü illərdə Bakıda təkrar çap olunub)

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Axundzadə Əbdüssəlam Axund Vəliməmməd oğlu". 2021-06-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-05-10.
  2. ↑ "Faiq Vəlioğlu - Əbdüssəlam Axundzadə". 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-10.
  3. ↑ "Nazim Nəsrəddinov - Naxçıvanın Əshai Kəhfi - Olaylar.- 2013.- 26 dekabr.- S.13". 2021-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-10.
  4. ↑ Hüseyn Əhmədov. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Elm və təhsil, 2014. — səh. 140.
  5. ↑ Valehoğlu, Fəxri — Tiflis quberniyasında azərbaycanlılara qarşı 1905-ci il kütləvi qırğınları, AMEA Tarix İnstitutu, 2013

Mənbə[redaktə | mənbəni redaktə et]