Elbrus rayonu

Elbrus rayonu (kab.-çərk. Эльбрус куей, qaraç.-balk. Эльбрус район[2]) - Rusiya Federasiyası, Kabarda-Balkariyanın tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Tırnıauz şəhəridir.

Elbrus rayonu

43°24′ şm. e. 42°55′ ş. u.HGYO

Ölkə
İnzibati mərkəz Tırnıauz
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1935
Sahəsi
  • 1.850,43 km²
Hündürlük
 5.642 m
Saat qurşağı
  • Moskva vaxtı[d]
Əhalisi
Əhalisi
  • 39.453 nəf. (2024)[1]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 86638
Elbrus rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Elbrus rayonu Kabarda-Balkariya Respublikasının cənub-qərb hissəsində yerləşir. Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir: qərbdə Zolski rayonu, şimalda Baksan rayonu, şərqdə Çeqem rayonu, cənubda Gürcüstan. Rayonun sahəsi 1850,40 km²-dir. Rayonun relyefi dağlıqdır. Rayon torpaqları yüksək dağlıq zonada, insanların yaşaması üçün əlverişsiz ərazidə yerləşir. Rayon ərazisindən müxtəlif silsilələr və dağ massivləri bir-birinə paralel olaraq keçir. Rayonda Rusiyanın ən yüksək nöqtəsi olan Elbrus dağı yerləşir.

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rayon 28 yanvar 1935-ci ildə Kabarda-Balkariya vilayət İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətinin 92 nömrəli qərarına əsasən Balkar rayonunun Qundelen, Laşkutinski, Bılımsi, Nijne-Baksan, Verxne-Baksan və Elbrus kənd sovetliklərindən təşkil edilir yaradıldı.

20 aprel 1937-ci ildə Verxne-Baksan kənd sovetindən Çalmas kənd sovetliyi ayrılır (Verxni Kıldı kəndi, Nijni Kıldı, Kamış, Teqereq-Tala, Verxni Çalmas, Nijni Çalmas, Orta Çalmas).

SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin 8 APREL 1444-cü il tarixli fərmanı ilə balkar xalqının Orta Asiyaya sürgün edilməsi ilə əlaqədar olaraq Elbrus rayonunun cənub hissəsi Gürcüstan SSR-nin Yuxarı Svanet rayonuna verildi.

1944 və 1947-ci illərdə bir sıra yaşayış məntəqələri Baksan rayonundan Elbrus rayonuna verilir.

1957-ci ildə əvvəllər Gürcüstan SSR-nin Yuxarı Svaneti rayonuna verilmiş torpaqlar yenidən Kabarda-Balkariya MSSR-a qaytarıldı.

Elbrus rayonu Kabarda-Balkariya MSSR Ali Şurası Rəyasət Heyətinin 20 dekabr 1962-ci il tarixli qərarı əsasında ləğv edildi. Ləğv edilmiş rayonun şimal hissəsi Baksan rayonuna verildi, qalan hissəsi isə Tırnıauz şəhər şurası qatılır.

Kabarda-Balkariya Parlamentinin 5 may 1994-cü il tarixli qərarı ilə ləğv edilmiş Tırnıauz şəhər şurasının ərazisində Elbrus rayonu təşkil olunur. Daha sonra Baksan rayonundan yeni yaranan Elbrus rayonua Bedik, Kyöndelen və Laşkuta kəndləri birləşdirilir.

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Urbanizasiya

Şəhər şəraitində (Tırnıauz ş.) rayon əhalisinin 57.24 % yaşayır.

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir[3]:

Xalq Say,
nəf. 		Ümumi əhaliyə
olan nisbəti, %
balkarlar 25 196 69,49 %
ruslar 5 237 14,44 %
kabardinlər 3 501 9,65 %
digərləri 2 215 6,11 %
milliyyətini bildirməyənlər 111 0,31 %
ümumi 36 260 100,0 %
Cins tərkibi

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat[4]:

Yaş Kişilər,
nəf.		 Qadınlar,
yaş.		 Ümumi
say.		 ümumi əhaliyə
olan nisbət, %
0 — 14 yaş 3 525 3 407 6 932 19,12 %
15 — 59 yaş 11 339 13 310 24 649 67,98 %
60 yaşdan yuxarı 1 818 2 861 4 679 12,90 %
ümumi 16 682 19 578 36 260 100,0 %

Kişilər — 16 682 nəf. (46,0 %). Qadınlar — 19 578 nəf. (54,0 %).

Əhalinin orta yaşı — 35,5 yaş. Kişilərin orta yaşı — 34,0 yaş. Qadınların orta yaşı — 36,9 yaş.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2024 года"..
  2. ↑ Официальный сайт Эльбрусского муниципального района Кабардино-Балкарской Республики. Постановления главы администрации Эльбрусского муниципального района Arxivləşdirilib 2019-10-20 at the Wayback Machine См. официальные наименования муниципального образования на языках народов КБР в официальных документах местной администрации
  3. ↑ "Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года". 2013-08-19 tarixində arxivləşdirilib.
  4. ↑ "Том 1. Таблица 2.2 Население КБР по возрастным группам и полу". 2018-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-09.