Terek rayonu (Kabardin-Balkariya)

Terek rayonu (kab.-çərk. Тэрч куей / Тэрч район, qaraç.-balk. Терк район[2]) - Rusiya Federasiyası, Kabarda-Balkariyanın tərkibində inzibati ərazi vahidi. İnzibati mərkəzi Terek şəhəridir (rayonun ərazisinə daxil deyil).

Terek rayonu
Bayraq
Bayraq

43°27′ şm. e. 44°12′ ş. u.

Ölkə
İnzibati mərkəz Terek (şəhər)
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb 1921
Sahəsi
  • 893,12 km²
Hündürlük
 594 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 53.146 nəf. (2023)[1]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu 86632
Rəsmi sayt
Terek rayonu xəritədə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Coğrafiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Terek rayonu Kabarda-Balkariya Respublikasının şərq hissəsində yerləşir. Aşağıdakı ərazilərlə həmsərhəddir: qərbdə Mayski, şimalda Proxladnenski rayonu, şərqdə Şimali Osetiyanın Mozdok rayonu, cənubda isə Kirov rayonu. Proxladnenski rayonunun sahəsi 893,12 km²-dir. Bölgənin şimaldan cənuba qədər uzunluğu təqribən 50 kilometrə, şərqdən qərbə 35 kilometrdir.

Zonalıq üzrə rayon ərazisi iki hissəyə bölünür: dağətəyi və düzənlik. Rayonun əsas hissəsi dağətəyi zonada yerləşir. Rayon ərazisində axan çayların hamısı Terek çayının hövzəsinə aiddir. buradan terek açyının əssas qolu əsas qolu Kurp çayı axır. Rayonda ən qədim və ən böyük kanal Malokabardin kanalıdır.

Rayon ərazisi təbii ehtiyyatlarla zəngindir. Ərazidə 16 neft quyusu vardır. Bunlardan 4 quyu işləyir, qalanları isə fəaliyyətini dayandırmışdır. Bundan əlavə rayon təbii bulaqlara, tikinti materialları istehsalı üçün gil, çınqıl və qum yataqlarına sahibdir.

Rayonun iqlimi rütubətli mülayimdir. İsti yaya və mülayim qışı sahibdir. Orta illik yağıntının miqdarı təxminən 500-700 mm-dir.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin 1 sentyabr 1921-ci il tarixli sərəncamına əsasən Kabarda Muxtar Vilayətində Malo-Kabardinski dairəsi təşkil olundu.

12 avqust 1926-cı ildə dairə aşağıdakı kənd sovetliklərindən ibarət idi: Deyski, Planovski, Akbaşski, Arikski, Tambovski, Verxne-Kurpski, Qnadenburqski, Kizlyarski, Nijne-Kurpski, Neurojaevski, Razdolnı, Terekski, Xamidiyevski[3]..

30 sentyabr 1931-ci ildə Ümumrusiya Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin qərarı ilə Malo-Kabardinski dairəsi Kabarda-Balkariya Muxtar Sovet Sosialist Respublikasının Malo-Kabardinski rayonuna çevrilir. 28 yanvar 1935-ci ildə Kabarda-Balkariya Regional İcraiyyə Komitəsinin Rəyasət Heyətinin Fərmanı ilə Malo-Kabardinski rayonu Terek rayonu olaraq adlandırıldı. Elə həmin il rayon ərazisinin bir hissəsində, rayonun şimal-şərqində Kurp rayonu təşkil olundu.

17 yanvar 1944-cü ildə Terek rayonu yenidən bölündü və şimalında Urojaynenski rayonu təşkil olundu.

28 yanvar 1944-cü ildə Kurp rayonu ləğv edildi və demək olar ki, bütün ərazisi (Nijne Kurp kənd sovretliyi istisna olmaqla) Şimali Osetiya Muxtar Respublikasına verildi və Nijni Kurp kəndi yenidən Terek rayonuna birləşdirildi.

1963-cü ildə Terek rayonu Terek kənd rayonuna çevrildi və Mayski rayonundan Aleksandrovski kənd sovetliyi ona birləşdirildi.

1965-ci ildə Terek kənd rayonu yenidən Terek rayonuna çevrildi və əvvəlki sərhədləri bərpa edildi.

2005-ci ildə rayonda şəhər və kənd idarələri ləğv edildi, 1 şəhər və 17 kənd yaşayış məntəqəsi statusuna malik 18 bələdiyyə quruldu.

Əhali

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Urbanizasiya

2019-cu il 1 yanvar tarixinə əsasən şəhər şəraitində (Terek ş.) rayon əhalisinin 38.44 % yaşayır.

Milli tərkib

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir[4]:

Xalq Say,
nəf. 		Ümumi əhaliyə
olan nisbəti, %
Kabardinlər 45 080 88,01 %
ruslar 2 648 5,17 %
türklər 1 316 2,57 %
balkarlar 867 1,69 %
digərləri 1 289 2,52 %
milliyyətini bildirməyənlər 20 0,04 %
ümumi 51 220 100,0 %
Cins tərkibi

2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat[5]:

Yaş Kişilər,
nəf.		 Qadınlar,
yaş.		 Ümumi
say.		 ümumi əhaliyə
olan nisbət, %
0 — 14 yaş 5 128 5 041 10 169 19,85 %
15 — 59 yaş 16 870 17 487 34 357 67,08 %
60 yaşdan yuxarı 2 428 4 266 6 694 13,07 %
ümumi 24 426 26 794 51 220 100,0 %

Kişilər — 24 426 nəf. (47,7 %). Qadınlar — 26 794 nəf. (52,3 %)[6].

Əhalinin orta yaşı — 34,6 yaş. Kişilərin orta yaşı — 33,0 yaş. Qadınların orta yaşı — 36,1 yaş.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/Bul_MO_2023.xlsx (rus.). 2023.
  2. ↑ Официальный сайт Терского муниципального района Кабардино-Балкарской Республики. Постановления главы администрации Терского муниципального района Arxivləşdirilib 2019-10-21 at the Wayback Machine См. официальные наименования муниципального образования на языках народов КБР в официальных документах местной администрации
  3. ↑ Административно-территориальные преобразования в Кабардино-Балкарии. История и современность. — Нальчик : Эль-Фа, 2000. — 730 с.
  4. ↑ "Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года". 2013-08-19 tarixində arxivləşdirilib.
  5. ↑ "Том 1. Таблица 2.2 Население КБР по возрастным группам и полу". 2018-10-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-09.
  6. ↑ "Численность населения КБР по итогам Всероссийской переписи населения 2010 года". 2016-06-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-10-15.

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]