Mstislav Keldış

Keldış Mstislav Vsevolodoviç (28 yanvar (10 fevral) 1911[4][5], Riqa, Rusiya imperiyası[6] – 24 iyun 1978[1][7], Moskva, SSRİ[8]) — riyaziyyat və mexanika sahəsində görkəmli sovet alimi. SSRİ Elmlər Akademiyasının akademiki, 1953-cü ildən etibarən SSRİ EA Rəyasət Heyətinin üzvü, 1960-1961-ci illərdə vitse-prezidenti, 1961-1974-cü illərdə prezidenti və 1974-1978-ci illərdə yenidən SSRİ EA Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur.[9]

Mstislav Keldış
rus. Келдыш, Мстислав Всеволодович
Doğum adı Мстислав Всеволодович Келдыш
Doğum tarixi
Doğum yeri Riqa, Rusiya imperiyası
Vəfat tarixi (67 yaşında)
Vəfat yeri Moskva, Rusiya
Vəfat səbəbi ürək çatışmazlığı
Dəfn yeri
Vətəndaşlığı Rusiya Rusiya
Elm sahələri riyaziyyat, mexanika
Elmi dərəcəsi fizika-riyaziyyat elmləri doktoru
Elmi adı akademik
İş yeri SSRİ Elmlər Akademiyası
Təhsili
Tanınmış yetirməsi Cəlal Allahverdiyev
Üzvlüyü
Mükafatları "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Lenin" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində rəşadətli əməyə görə" medalı "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 20 illiyi" yubiley medalı "1941–1945-ci illər Böyük Vətən müharibəsində qələbənin 30 illiyi" yubiley medalı "Moskvanın 800 illik xatirəsinə" medalı "Vladimir İliç Leninin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə" yubiley medalı"Lenin" mükafatı"Stalin" mükafatı"Stalin" mükafatıSSRİ Dövlət mükafatıSSRİ Dövlət mükafatıSosialist Əməyi Qəhrəmanı Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Sosialist Əməyi Qəhrəmanı "Fəxri Legion" ordeninin Zabit dərəcəsi
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

M.V.Keldış 3 dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı (1956, 1961, 1971) adına layiq görülmüşdür.

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Keldış Mstislav Vsevolodoviç 1931-ci ildə MDU-nu bitirmiş, sonradan MAHİ-da (Mərkəzi Aerohidrodinamika İnstitutu), MDU-da (1937-ci ildən professor) və SSRİ EA-nın V.A.Steklov adına Riyaziyyat İnstitutunda işləmişdir.

Elmi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1953-1978-ci illərdə SSRİ EA-nın Tətbiqi Riyaziyyat İnstitutunun direktoru olmuşdur. M.B.Keldışın uçuş aparatları riyaziyyat, mexanika və aeroqazodinamika sahəsində böyük əməyi olmuşdur. SSRİ-də M.B.Keldış hesablama və maşın riyaziyyatı sahəsinin inkişafında yaxından iştirak etməklə, atom və kosmik texnikası üzrə hesablama məsələlərinin effektiv metodlarını yaratmaqla elmə böyük töhfələr vermişdir. O, kosmos tədqiqatları, raket-kosmik sistemlərinin yaradılması və bu işlərin geniş yayıması üzrə təşəbbüskarlardan biridir. 50-ci illərin ortalarında süni peyklərin Yer ətrafı orbitə çıxarılması, gələcəkdə Aya və Günəş sisteminin digər planetlərinə uçuşların nəzəri əsaslarının işlənməsinə rəhbərlik etmişdir. Yerin ilk süni peyklərinin yaradılması üzrə Elmi Tədqiqat İnstitutunun (ETİ) və konstruktor-bürosunun (KB) fəaliyyətinin əlaqələndirilməsi üzrə Elmi-texniki Şuraya rəhbərlik etmişdir. M.B.Keldış Yer ətrafı kosmik fəza üzrə tədqiqatların aparılması, elmi problemlərin qoyuluşu, planetlərarası mühit, Ay və planetlərin öyrənilməsi, pilotlu uçuşlar proqramlarının həyata keçirilməsinə və həmçinin kosmik uçuşlar və idarəetmə nəzəriyyəsi, naviqasiya və istilik dəyişməsi mexanikasının bir çox problemlərinin həllinə öz bacarıq və əməyini sərf etmişdir. M.B.Keldış "İnterkosmos" proqramı üzrə xarici ölkələrlə əməkdaşlıq edərək elmi işlərə rəhbərlik etmişdir.

1942-1946-cı illərdə SSRİ Dövlət mükafatı və 1957-ci ildə Lenin mükafatına layiq görülmüşdür. 7 Lenin ordeni, 3 Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni, medallar və bir çox xarici ordenlərlə təltif edilmişdir.

1978-ci ildə SSRİ EA tətbiqi riyaziyyat və mexanika sahəsində, eləcə də kosmik fəzanın öyrənilməsində nəzəri tədqiqatlar üzrə elmi işlərinə görə M.V.Keldış adına qızıl medal təsis etmişdir.

M.V.Keldış AMEA-nın fəxri üzvü seçilmişdir.[10]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
  2. ↑ 1 2 http://www.ras.ru/win/db/show_per.asp?P=.id-50679.ln-ru.dl-.pr-inf.uk-12.
  3. ↑ 1 2 Колчинский Э. И. Реорганизационные пертурбации: историки биологии в БИНе в 1970-х гг., Challenges of Restructuring: Historians of Biology in the Komarov Botanical Institute in the 1970s (rus.). // Историко-биологические исследования 2014. Т. 6, вып. 3. С. 95–107. ISSN 2076-8176; 2500-1221
  4. ↑ http://www.mi.ras.ru/index.php?c=inmemoriapage&id=24591&l=1.
  5. ↑ КЕЛДЫШ // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
  6. ↑ Келдыш Мстислав Всеволодович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ Mstislaw W. Keldysch // Munzinger Personen (alm.).
  8. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #124999689 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
  9. ↑ "Keldış Mstislav Vsevolodoviç". 2011-11-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-06-17.
  10. ↑ "Keldış Mstislav Vsevolodoviç (1911-1978)" (az.). science.gov.az. 2017. 2017-07-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-03-20.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]