Sekuritizasiya

Sekuritizasiya (ing. Securitization) — maliyyə aktivlərinin (məsələn, kreditlər, ipoteka borcları və ya digər öhdəliklər[1]) birləşdirilib yeni maliyyə alətlərinə çevrilməsi prosesidir. Bu proses zamanı borclardan yaranan nağd axını zəmanətli qiymətli kağızların (securities) buraxılmasını təmin edir.[2] Sekuritizasiya, maliyyə qurumlarına likvidlik yaratmaq və riskləri daha geniş bir investor bazasına yaymaq imkanı verir.[3]

Növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. İpoteka ilə təmin edilmiş qiymətli kağızlar (MBS)
    • Aktivlər ipoteka krediti portfelinə əsaslanır
    • Ən çox istifadə edilən sekuritizasiya növlərindən biridir.[4]
  2. Aktivlərə əsaslanan qiymətli kağızlar (ABS)
    • İpoteka xaricində digər aktivlərdən, məsələn, avtomobil krediti, tələbə krediti və ya kredit kartı borclarından yaranır.
  3. Təminatsız borclara əsaslanan qiymətli kağızlar
    • Aktivlər təminatsız borclara, məsələn, istehlak kreditlərinə əsaslanır.[5]
  4. Ticarət ipoteka qiymətli kağızları (CMBS)
    • Ticarət məqsədli daşınmaz əmlak kreditləri əsasında yaradılan sekuritizasiya.[6]

İqtisadiyyata təsiri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Sekuritizasiya investorlara yeni məhsullar təqdim edir və bazarda daha çox iştirakçı cəlb edir. Banklar sekuritizasiya vasitəsilə daha çox likvidlik əldə edərək daha çox kredit təklif edə bilərlər.[7] Risklərin daha yaxşı bölüşdürülməsi maliyyə sisteminin sabitliyinə töhfə verə bilər. Şəffaflığın və tənzimləmələrin çatışmazlığı sistematik böhranlara səbəb ola bilər.[8]

2008-ci il böhranı və sekuritizasiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2008-ci il qlobal maliyyə böhranında sekuritizasiya mühüm rol oynadı. Xüsusilə ipoteka ilə təmin edilmiş qiymətli kağızlar (MBS) və onların strukturlarının (məsələn, Collateralized Debt Obligations — CDO) qeyri-şəffaflığı böhranı dərinləşdirdi.[9] Yüksək riskli ipoteka kreditlərinin qiymətli kağızlara çevrilməsi və onların geniş yayılması nəticəsində maliyyə sistemi ciddi zərərlər gördü.[10]

Bu hadisələrdən sonra sekuritizasiya mexanizmləri ilə bağlı daha sərt tənzimləmələr tətbiq edildi və şəffaflıq artırıldı.[11]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Fixed Income Sectors: Asset-Backed Securities – A primer on asset-backed securities" (PDF). Dwight Asset Management Company. 2005. 18 March 2009 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 21 November 2024.
  2. ↑ "securitization | Definition & Facts Definition | Britannica Money". www.britannica.com (ingilis). 2023-07-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-30.
  3. ↑ Raynes; Sylvain; Rutledge, Ann. The Analysis of Structured Securities. Oxford University Press. 2003. səh. 103. ISBN 978-0-19-515273-9.
  4. ↑ "ESF Securitization Data Report Q2:business
  5. ↑ "The Handbook of Asset-Backed Securities", Jess Lederman, 1990.
  6. ↑ Hill, Claire A. "Whole Business Securitization in Emerging Markets". Duke Journal of Comparative and International Law. 12 (2). 2002. SSRN 333008.
  7. ↑ FASB Statement No. 140 "Accounting for transfers and servicing of financial assets and extinguishments of liabilities—a replacement of FASB Statement No. 125". Financial Accounting Standards Board. September 2000.
  8. ↑ The Committee on the Global Financial System. The role of ratings in structured finance: issues and implications (PDF) (Hesabat). Bank for International Settlements. January 2005. 2024-03-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-21.
  9. ↑ Sabarwal, T. "Common Structures of Asset Backed Securities and Their Risks". 29 December 2005. SSRN 3367860.
  10. ↑ Kim, M.; Hessami, A.; Sombolestani, E. CVEN 640 - Cash Flow Waterfall. 24 March 2010.
  11. ↑ Reis-Roy, Calvin. An Analysis of the Law and Practice of Securitisation. 2003.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]