Stress testi (maliyyə)

Maliyyədə stress testi — maliyyə qurumlarının, xüsusən də bankların, gözlənilməz və ya ekstremal iqtisadi və maliyyə şərtlərdə (məsələn, iqtisadi resessiya, kəskin faiz artımı və ya maliyyə bazarlarında şoklar) dayanıqlığını qiymətləndirmək üçün istifadə edilən bir analiz metodudur.[1] Stress testləri, maliyyə qurumlarının mövcud risklərini və potensial zəif tərəflərini müəyyənləşdirmək üçün vacib bir tənzimləmə alətidir.[2]

Stress testləri, bankların və digər maliyyə qurumlarının böhranlara davamlılığını qiymətləndirmək və ümumi maliyyə sisteminin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün əsas tənzimləmə vasitəsidir.[3] Bu testlərdən əldə olunan nəticələr tənzimləyicilər üçün vacib məlumat mənbəyidir və sistemin sabitliyinə töhfə verir.[4]

Məqsədləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Maliyyə qurumlarının kapital səviyyəsinin və likvidlik mövqeyinin qeyri-adi şərtlərdə necə təsir edəcəyini göstərmək. Sistem əhəmiyyətli qurumların uğursuzluğunun qarşısını almaq və maliyyə sisteminin bütövlüyünü təmin etmək. Bankların beynəlxalq və milli tənzimləmə tələblərini yerinə yetirdiyinə əmin olmaq.[5] Stress testlərinin nəticələri, maliyyə qurumlarının idarə heyətinə və rəhbərliyinə risklərin idarə olunması üçün daha yaxşı qərarlar qəbul etməyə kömək edir.[6]

Stress testinin əsas mərhələləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Testlər müxtəlif ssenarilər əsasında aparılır. Məsələn:[7]

  • Makroiqtisadi şərtlər — resessiya, yüksək inflyasiya, işsizlik artımı.[8]
  • Bazar şərtləri — valyuta məzənnələrində kəskin dəyişikliklər, səhmlərin dəyərinin düşməsi.
  • Sektora spesifik şoklar — məsələn, daşınmaz əmlak bazarında çöküş.

Stress testinin növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Makroiqtisadi stress testləri — ümumi iqtisadi vəziyyətin dəyişməsi ilə bağlı potensial təsirləri araşdırır.[9]
  2. Mikroiqtisadi stress testləri — fərdi qurumların risklərini və zəif tərəflərini qiymətləndirir.
  3. Dinamik stress testlər — maliyyə qurumunun davranışlarını və qərarlarını da nəzərə alaraq uzunmüddətli təsirləri qiymətləndirir.
  4. Spontan stress testlər — müəyyən bir böhran və ya spesifik riskin nəticələrini qiymətləndirmək üçün birdəfəlik aparılır.[10]

Stress testlərinin tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 2008-ci il qlobal maliyyə böhranından sonra stress testlərinin əhəmiyyəti artdı.
  • ABŞ-da Federal Rezerv Sistemi və Avropada Avropa Mərkəzi Bankı (ECB) tərəfindən müntəzəm stress testləri keçirilməyə başlandı.[11]
  • Bazel III çərçivəsində stress testləri beynəlxalq maliyyə tənzimləməsinin bir hissəsi oldu.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Mario Quagliariello, Stress-testing the Banking System: Methodologies and Applications (2009), p. 1.
  2. ↑ Catey Hill, Your bank failed the stress test. Now what? Arxiv surəti 29 noyabr 2021 tarixindən Wayback Machine saytında, New York Daily News (July 2, 2010).
  3. ↑ M. Y. Khan, Indian Financial Systems, Sixth Edition (2009), 13.45.
  4. ↑ Cosgrave, Jenny. "Central bankers back stress tests as criticism swirls". CNBC. Oct 27, 2014. September 15, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: March 5, 2015.
  5. ↑ Victoria McGrane, "New Rules Expand Bank 'Stress-Test' Process Arxiv surəti 21 noyabr 2023 tarixindən Wayback Machine saytında", The Wall Street Journal (October 9, 2012).
  6. ↑ "Stress testing: First at bat for midsized firms" (PDF). pwc.com/us/en/financial-services/regulatory-services/publications/dodd-frank-act-banks-stress-test-dfast.jhtml. PwC Financial Services Regulatory Practice, February, 2014. 2014-02-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-18.
  7. ↑ Federal Deposit Insurance Corporation, "[www.fdic.gov/regulations/examinations/supervisory/insights/sisum12/SIsmr2012.pdf]", Supervisory Insights (Summer 2012).
  8. ↑ "First take: Ten key points form the Federal Reserve's 2015 Dodd-Frank Act Stress Test (DFAST)" (PDF). pwc.com/us/en/financial-services/regulatory-services/publications/dodd-frank-act-stress-test-2015.jhtml. PwC Financial Services Regulatory Practice, March, 2015. 2015-04-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-18.
  9. ↑ Office of the Comptroller of the Currency, "[1] Arxiv surəti 13 iyul 2024 tarixindən Wayback Machine saytında", OCC BULLETIN 2012-33: Community Bank Stress Testing (October 18, 2012).
  10. ↑ "One Bank Flagship Seminar by Nassim Nicholas Taleb - Tail Risk Measurement Heuristics". Bank of England, February, 2016. 2017-07-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-11-18.
  11. ↑ "A New Heuristic Measure of Fragility and Tail Risks: Application to Stress Testing" (PDF). International Monetary Fund, August, 2012. 2024-01-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-18.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]