Türkmənistan azərbaycanlıları

Türkmənistan azərbaycanlıları (türkməncə:Türkmenistanyň azerbaýjanlylary) — tarixi Azərbaycandan kənarda, Türkmənistanda yaşayan etnik azərbaycanlılar. Türkmənistan əhalisi, onun etnik tərkibi barədə rəsmi məlumat olmadığına, habelə ölkənin xarici dünyadan özünü təcrid etdiyinə görə Türkmənistandakı azərbaycanlıların dəqiq sayını bilmək mümkün deyil. Lakin bəzi hesablamalra görə Türkmənistanda 54 min azərbaycanlı yaşamaqdadır.

Tarix[redaktə | mənbəni redaktə et]

Məskunlaşma[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vilayətin
adı 		10–21 yanvar, 1995-ci il əhalinin siyahıyaalınmasına əsasən
De-yuri əhalisi Azərbaycanlıların sayı %
cəmi 4 437 570 36 586 0.82%
Ahal 1 189 775 16 483 1.39%
Balkan 385 693 10 270 2.66%
Marı 1 017 226 7 381 0.73%
Lebap 918 269 2 130 0.23%
Daşoğuz 926 607 322 0.03%

Say[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türkmənistandakı azərbaycanlılar əsasən sahil vilayətləri olan Türkmənbaşıda, paytaxt Aşqabadda və Balkanabadda yaşamaqdadırlar. 1926-c il sıyahıyaalmalarına görə, həmin dövrdə orada 4.2 min nəfər azərbaycanlı yaşamaqda idi. Ölkədəki azərbaycanlı əhalinin sayının ən çox olduğu dövr 1989-cu il olmuşdur. Həmin dövrdə ölkədə 33 min nəfər azərbaycanlı yaşamaqda idi. Sovet İttifaqının çökməsi və Türkmənistanın müstəqil olmasından sonra həm azərbaycanlıların, həm də qeyri-türkmənlərin ölkənin xaricinə doğru köçləri başladı. Bunun səbəbi ölkədəki pis iqtisadi vəziyyət, həmçinin də dəyişən siyasi vəziyyətə görə öz ana vətəninə dönmə ehtiyyacının ortaya çıxması idi.

1926-2010-cu illərdə Türkmənistanda azərbaycanlıların sayı
1926 % 1939 % 1959 % 1970 % 1979 % 1989 % 1995 % 2010 %
4,229 0.4 7,442 0.6 12,868 0.8 16,775 0.8 23,548 0.9 33,365 0.9 36,586 0,8 52,000 0,9

Vəziyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türkmənistan dövlətində yeridilən siyasi kursun əsaslarına qeyri-türkmənlərin vəzifələrdən uzaqlaşdırma da daxil idi. Bu siyasət ölkədə yaşayan bir sıra azərbaycanlının öz vəzifəsini və ya işini itirməsinə yol açdı. Həmçinin Azərbaycan ilə münasibətlər pisləşdiyi zaman Türkmənistan xüsusi xidmət orqanları ölkədəki azərbaycanlılara təzyiq etməyə başlaması ilə onların bəziləri ölkəni tərk etməyə məcbur oldu.

Məşhur şəxslər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]