Yekaterinodar

Krasnodar - müasir Krasnodar diyarının mərkəzi. Şimali Qafqazın inkişaf etmiş iri şəhərlərindən sayılır. 1920-ci ilədək adı Yekaterinodar olmuşdur.[3] Krasnodar ( Yekaterinodar-1920-ci ilə qədər) Kuban çayının sağ sahilində, Qara dənizdən 120 km (Djubqa kəndindən yol ilə), Azov dənizindən 140 km (Qolubitskaya kəndi ilə), Moskvadan 1300 km (M-4 Don şossesi boyunca) məsafədə yerləşən, Rusiyanın cənubunda bir şəhərdir.[4]

Krasnodar
Краснодар
Bayraq[d] Gerb[d]
Bayraq[d] Gerb[d]
45°02′ şm. e. 38°59′ ş. u.HGYO
Ölkə
Tarixi və coğrafiyası
Əsası qoyulub 1793
Sahəsi
  • 339,31 km²
Mərkəzin hündürlüyü 25 m
Saat qurşağı
Əhalisi
Əhalisi
  • 1.138.654 nəf. (1 yanvar 2024)[2]
Rəqəmsal identifikatorlar
Telefon kodu +7 861
Poçt indeksi 350000–350921
Digər
krd.ru
Krasnodar xəritədə
Krasnodar
Krasnodar
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Şimali Qafqazın və Cənub Federal Dairəsinin böyük iqtisadi və mədəni bölgəsi,Kubanın tarixi və coğrafi mərkəzi idi Qeyri-rəsmi olaraq Kubanın paytaxtı adlandırılan,[5] Krasnodar Rusiyanın Cənub paytaxtı olmuşdur.[6][7][8][9][10][11].

Şəhərin əhalisi 918.145 nəfərdir (2019-cu il üçün). “Bələdiyyə mülkiyyət şəhəri”üzrə şəhər dairəsinin əhalisi 1 007 964 nəfərdir (2019-cu il üçün).

RBC-nin məlumatına görə, 2013-cü ildə Krasnodar böyüyən işgüzar aktivliyi olan şəhərlərin ümumrusiya reytinqində birinci yeri tutub.[12].

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəhərin əsası 1792-ci ildə qoyulmuş Rusiya İmperiyasının xanım hökmdarı çaritsa II Yekaterinanın şərəfinə Yekaterinodar adlandırılmışdır. 1920-ci ildə şəhər Krasnodar adlandırıldı, burada qırmızı element simvolik olaraq "inqilabi" məna daşıyır.[13]

Coğrafiyası və iqlimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Krasnodarın kosmik şəkili, peyk Sentinel-2, 18 sentyabr 2018-ci il

Krasnodar, Şərqi Avropa düzənliyinin cənub hissəsində, Moskvadan 1300 km cənubda, Kuban-Priazovskaya ovalığında yerləşir. Praktiki olaraq Krasnodar diyarının mərkəzində, Prikubanskaya düzənliyinin cənub hissəsində, Kuban çayının sağ sahilində, yəni geomorfoloji cəhətdən, sel və düzənlik terrasında yerləşir. Krasnodarın relyefi sakitdir, hətta şimal-qərbə doğru bir yamac var. Hündürlük 19 ilə 32 metr arasında dəyişir.[14]Şəhəri cənubdan və cənub-qərbdən əhatə edən Kuban çayının özü bu yerdə geniş (15 km-ə qədər) trapezoidal forma əmələ gətirir; sağ sahil dik və yüksəkdir (12 m-ə qədər), sol sahil aşağı, zərifdir. Şəhərdəki Kuban kanalının eni təxminən 150 metr, dərinliyi 1,5 ilə 6.5 m arasındadır.[15][14]

Coğrafi koordinatları: şimal enliyi 45° 02′,şərq uzunluğu 38° 59′-dur. Şimaldan cənuba (şəhər daxilində) Krasnodar 20,6 km, şərqdən qərbə 30,1 km uzanır. Tutulmuş ərazisi 339.31 km²-dir.[15]

Krasnodar seysmik fəaliyyət zonasında yerləşir. Tez-tez zəlzələnin episentri Qara dənizdədir və seysmik dalğalar sahil şəhərlərinə və hətta Krasnodar şəhərlərinə çatır. Şəhərdəki güclü zəlzələlərin müşahidələri bütün tarixi ərzində qeydə alınmamış, ən güclü zəlzələlər 1978 və 2002-ci illərdə 4-5 bal intensivliyi ilə müşahidə edilmişdir.[16].

Krasnodar iki isti dənizin yaxınlığında yerləşir və əlverişli iqtisadi və coğrafi mövqe tutur.[17]. Qara dənizə qədər məsafə 78 km, Azov dənizinə qədər - 95 km-dir.

Saat qurşağı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Krasnodar, Moskva vaxtı ilə saat zonasında yerləşir. Tətbiq olunan vaxtın UTC ilə müqayisəsi +3:00-dır.[18]

Tətbiq edilən vaxta və coğrafi uzunluq dairəsinə uyğun olaraq Krasnodarda günortası 12:24-də başlayır.

İqlimi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: Krasnodarın iqlimi

Krasnodar mülayim enliklərin cənub sərhəddində yerləşir və mülayim kontinentaldan subtropik iqlimə (Keppenin iqlimlər təsnifatına görə Cfa) malikdir.[14][19] Bu ərazidə mülayim enlikli hava kütlələri üstünlük təşkil edir: qış aylarında ən yüksək tezlik (82%), ən kiçik isə - yay aylarında (62%) olur. Çox nadir hallarda arktik havanın müdaxiləsi müşahidə olunur. Yaz tropik havanın müdaxiləsi ilə xarakterizə olunur. İsti dənizlər və soyuq qitə arasındakı sərhəddə yerləşən Krasnodar, müxtəlif (həm isti, həm də soyuq) hava kütlələrinin axını üçün açıq olduğundan, kəskin hava dəyişiklikləri, xüsusilə hava istiliyi ilə xarakterizə olunur.[14]

30 dekabr 2015-ci ildə Krasnodarda qar.

Krasnodar uzun müddətli isti və mülayim, mülayim isti qışlarla xarakterizə olunur. Keçid mövsümləri zəifdir. Qış yanvar ayının əvvəlində, mülayim, tez-tez və sıx qar yağışı ilə başlayır. Çox vaxt yanvar ayının birinci yarısında isti hava qeyd olunur. Qışın orta müddəti 40 gündür. Orta aylıq temperatur + 7° ilə −5° arasında dəyişir. Sərt qışlar temperatur −15-dən -20 ° -ə enəndə başlayır. Qışda yağıntılar çox vaxt yağış şəklində, nadir hallarda - qar yağır. Davamlı qar örtüyü olduqca nadir hallarda olur.Şablon:Sfn Krasnodarın iqlimi

Fevral ayının son ongünlüyündə bahar başlayır. Başlanğıcda, soyutma nadir hallarda −3 dən -5 °C-yə qədər olur. Martın ortalarında havanın orta sutkalıq temperaturu 5 °C-dən çox olur; bitkilərin vegetativ dövrü başlayır .Şablon:Sfn Krasnodarın iqlimi

İqlim may ayının ilk ongünlüyündə dəyişir (havanın orta gündəlik temperaturu 15 °C-dən çox olur) və sentyabr ayının sonuna qədər davam edir. Yaz isti və əsasən qurudur. Bəzi illərdə maksimum temperatur +42 °C-ə çata bilər. Yaz Krasnodarda ən uzun mövsümdür və 5 aydır. Yağışlar əsasən qısamüddətli, bəzi yerlərdə şimşək , yağış , dolu ilə müşayiət olunur. Krasnodarın yayı uzun müddət yağışsız, quraqlıq və quru küləklərlə müşayiət olunur.Şablon:Sfn Krasnodarın iqlimi

Payız oktyabr ayının əvvəlində gəlir. Payızın əvvəlində təmiz və isti hava hökm sürür. Sona doğru - buludlu günlərin sayı artır. İlk şaxtalar noyabrın əvvəlinə və ya ortasına düşür. Payız aylarında yağıntının miqdarı getdikcə artır. Noyabr ayında güclü küləklər əsir.Şablon:Sfn Krasnodarın iqlimi Hər il təxminən 700–750 mm yağıntı düşür. Maksimum yağış iyun ayında və noyabr-dekabr aylarında, minimum - avqust ayında müşahidə olunur. Dekabr ayı şəhərdə yağışlı mövsümdür. Orta illik temperatur + 13.4 °C, orta illik rütubət 71% -dir.


Krasnodarın iqlimi
Göstərici Yan Fev Mar Apr May İyn İyl Avq Sen Okt Noy Dek İl
Maksimum orta, °C 4,4 5,7 10,7 18 23,2 27,1 30,2 30,2 24,9 18,1 10,7 5,8 17,4
Orta temperatur, °C 0,6 1,1 5,5 12,2 17,2 21,3 24,1 23,7 18,5 12,3 6,1 2,1 12,1
Minimum orta, °C −2,2 −2,3 1,8 7,6 12,2 16,4 18,7 18 13,3 7,9 2,8 −0,7 7,8
Mütləq minimum, °C 20,8 22,2 28,5 34,7 35,1 39,3 39,5 39,0 38,5 33,9 30,0 23,0 39,5
Yağıntı norması, mm 66 54 58 51 68 86 56 44 46 56 73 77 735
Mənbə: [20] Hava və iqlim


Əhalisi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1849-cu ilə olan məlumata əsasən şəhərdəki 1500-dən çox evdə 7,120 nəfər (3507 nəfəri kişilər, 3613 nəfəri qadınlar) əhali yaşayırdı.[21]

İqtisadiyyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəkilləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Minaxanım Təkləli. Türk kitabı. Unudulan tarix. Dəyişdirilən yer adları, Bakı, Nurlar, 2009.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 ОКТМО. 185/2016. Southern FD.
  2. ↑ Оценка численности населения Краснодарского края на 1 января 2024 г.. Rusiya Dövlət Federal Statistika Xidməti.
  3. ↑ Mehmet Rıhtım, Türk Kitabı, Bakı, "Nurlar" Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2009, səh 320
  4. ↑ Yandex xəritələr xidmətindən alınan məlumatlra əsasən
  5. ↑ "Krasnodardakı estonlar. Kubanın paytaxtı ilk dünya səviyyəli futbol matçına ev sahibliyi edir" (rus.). newizv.ru. 2004-11-17. 2016-03-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-31.
  6. ↑ "Neytral mənbələrdə termin istifadəsinin nümunəsi" (rus.). avtotransit.ru. 2011-11-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-31.
  7. ↑ "Formalaşmanın və Krasnodarın maliyyə orqanının inkişaf tarixi". bujet.ru. 2010-07-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-25.
  8. ↑ "Neytral mənbələrdə termin istifadəsinin nümunəsi" (rus). mosintour.ru. 2013-04-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-31.
  9. ↑ "Neytral mənbələrdə termin istifadəsinin nümunəsi". standartpark.ru. 2011-08-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-31.
  10. ↑ "Nümunəvi təsvir və "münaqişənin"qısa tarixi (Rostov sakinlərinin fikiri)". donnews.ru. 2010-08-10. 2012-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-19.
  11. ↑ Həmçinin "Rusiyanın Cənub paytaxtı"nı Rostov donu adlandırırlar. "Rostov-na-Donu: Turistlər və qonaqlar üçün məlumat". rostov-gorod.ru. 2012-10-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-08-28.
  12. ↑ "RBK reytinqi: Rusiyanın 25 ən tezböyüyən şəhəri". rbc.ru. 2016-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-07.
  13. ↑ Поспелов, 2002
  14. ↑ 1 2 3 4 Krasnodarın iqlimi, 1990
  15. ↑ 1 2 Krasnodar Şəhər Bələdiyyəsinin 26 yanvar 2012-ci il tarixli 25 nömrəli qərarı ilə təsdiqlənmiş Krasnodar şəhər bələdiyyəsinin baş planı. Cədvəl 17.4.1. İctimai məhkəmə iclasında ərazilərin kəsilməsi nəzərə alınmaqla Krasnodar şəhərinin proqnozlaşdırılan ərazisinin qalığı
  16. ↑ "Krasnodar vilayətinin relyef formaları". 2016-10-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-03-25.
  17. ↑ "Krasnodar administrasiyasının rəsmi_saytıı". 2011-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-11-12.
  18. ↑ "Krasnodar, Krasnodar diyarı, Rusiya. Artıq Krasnodarda saat neçədir?" (rus.). dateandtime.info. 2017-10-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-10-19.
  19. ↑ "Krasnodar, Russia Köppen Climate Classification (Weatherbase)". Weatherbase. 2020-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-11-25.
  20. ↑ Научно-прикладной справочник по климату СССР. 13 (560 nüs.). Ленинград: Гидрометеоиздат. 1990. 169–177.
  21. ↑ Тифлис, Канцелярии Наместника Кавказского. 1850. "Кавказский календарь на 1851 год", стр. 41

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]