1
I
сущ.
1. письмо, письменность (система графических знаков, принятых для писания). İdeoqrafik yazı идеографическое письмо, heroqlif yazısı иероглифическое письмо; Qafqaz xalqlarının yazısı письменность народов Кавказа, yazının yaranması зарождение письменности, yazının ümumiləşdirilməsi унификация письма
2. запись. Yazı texnikası техника записи, maqnitofon yazısı магнитофонная запись
3. надпись (короткий текст на обложке, на поверхности чего-л. и т.п. ). Kitab üzərində yazı надпись на книге, daşlar üzərində qədim yazılar древние надписи на камнях, məzar yazısı надгробная (намогильная) надпись, эпитафия
4. разг. статья, заметка. Yazı dərc etdirmək опубликовать статью, yazı çap etmək напечатать статью (заметку), yazının müəllifi автор статьи
5. писание. Yazı yazmaq:
1) заниматься писанием
2) выполнять письменную работу
6. разг. рок, судьба, предписание. Yazısı belə imiş видимо, судьба такая
II
прил. письменный. Yazı dili письменный язык, yazı ənənəsi письменная традиция, yazı işləri письменные работы, yazı ləvazimatı письменные принадлежности, yazı masası письменный стол
2. пишущий. Yazı makinası (maşını) пишущая машинка
3. писчий. Yazı kağızı писчая бумага, yazı qaydaları лингв. правописание, yazı taxtası классная доска
◊ yazıya pozu yoxdur что написано пером, не вырубишь топором
2
сущ. диал. равнина, долина, поле, степь
Mixi yazı
Mixi yazı — Eramızdan əvvəl III minilliyin ortalarında Şumerlərin istifadə etdikləri yazı mixi yazı adlanırdı. Mixi yazını gil lövhəciklər üzərində mıxla yazırdılar. Bu lövhəcikləri günəş şüaları altında qurudurdular. Gil lövhəcik üzərində yazmaq çətin idi, ona görə də ucu şiş çubuqla gili basıb onun üstündə kiçik cib şəklində cızıqlar çəkməyə başladılar.
Qədim yazi növlərindən biridir. Vətəni Şumerdir. Mixi yazinin mənbəyi ideoqrafik yazı olmuşdur. Eradan əvvəl 4-cü minilliyin sonundan etibarən şumerliler müəyyən anlayışları bildirmək üçün daş və ya çiy gil üzərində basma üsulla çəkilmiş mixabənzər xətlərin kombinasiyalı şəkillərindən istifadə etmişlər.
== Mixi yazılarının oxunması ==
Mixi yazi kitabələrinin oxunmasina ilk dəfə alman alimi Q. Qrotefend başlamiş (1802), sonralar İngilis alimi Q. Roulinson, İrland alimi E. Xinks, Fransiz alimləri J. J. Oppert, Ş. Virollo, Alman alimi X. Bauer və s. bu işi davam etdirmişlər.
Yazı
Yazı — səsli dilin norma ilə qavrayışını təmin edən işarələr qrupu. Yazı bəşəriyyətin ən böyük kəşflərdən biri hesab olunur.
== Yaranma tarixi ==
Yazı daşın, sümüyün, perqamentin, kağızın üstündə yaşayır. Yazının yaranmasının çox qədim tarixi var. Bəşəriyyətin ilk dövründə ünsiyyət yalnızca şifahi formada idi. İlk yazı nümunələri 7000 ilə yaxın tarixə malikdir və o vaxtdan bu günə uzun inkişaf yolu keçərək bugünkü formaya gəlib çatmışdır. Lap qədimdən insanlar ayrı-ayrı qəbilə şəklində yaşamışlar. Bu qruplar arasında əlaqələr zəif olmuşdur, lakin sonrakı dövrlərdə ictimai quruluş formalaşdıqca insan qrupları arasında siyasi, iqtisadi, və s. əlaqələr yarandı. Tayfalar müəyyən məqsədlər üçün əlaqə saxlamalı oldular.
Yazı düzü
Yazı düzü — Azərbaycanın Qubadlı rayonu ərazisində Bazarçay ilə Həkəri çayı arasında yerləşən düz. Ərazidə erməni işğalına qədər heyvandarlıq, buğda, tütün və üzüm əkinçiliyi geniş yayılmışdı.
== Haqqında ==
Yazı düzündə XIV əsrə aid Cavanşir türbəsi yerləşir.
=== Toponimikası ===
Yazı düzünün adı "çöl, geniş düzənlik" mənasını verən qədim türk sözü "yazı" və Azərbaycan dilindən olan "düz" sözünün birləşməsindən əmələ gəlib. Azərbaycan ərazisində "yazı" hissəcikli toponimlərə daha çox rast gəlinir. Məsələn: Ağyazı, Qarayazı, Ağcayazı və digərləri.
=== Coğrafiyası ===
Qarabağ yaylasının cənub-şərq qurtaracağı olan Yazı düzü ərazidə 450 m-dək enərək maili və dalğalı İncə düzünə keçir. Üçbucaq şəklindədir. Uzunluğu 30–35 km-dir. Üst Pliosenin vulkanogen–prolüvial çöküntülərindən təşkil olunmuşdur.
Yazı lövhəsi
1. Yazı lövhəsi (clipboard) – Microsoft Windows, Apple Macintosh və OS/2 əməliyyat sistemlərində nəzərdə tutulmuş xüsusi yaddaş resursu. "Yazı lövhəsi"ndə, ora sonuncu köçürülmüş informasiya hissəsinin nüsxəsi saxlanılır. Verilənlərin "yazı lövhəsi"ndən cari proqrama ötürülməsi yapışdırma (PASTE) əməliyyatı vasitəsilə aparılır. "Yazı lövhəsi"nin köməyilə informasiyanı bir proqramdan başqasına da ötürmək olar. "Yazı lövhəsi" vasitəsilə köçürülmüş verilənlər statik olur və sonrakı dəyişiklikləri özündə əks etdirmir. Tut: SCRAP; Bax: CUT AND PASTE, DYNAMIC DATA EXCHANGE.
2. Planşet-bloknot – əsas giriş qurğusu işıq-qələm olan kompüter.
== Ədəbiyyat ==
İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
== Xarici keçidlər ==
EN Перевод на английский
How does the Clipboard work with SwiftKey Keyboard for Android?
Yazı makinası
== Çap maşını ==
Makina (Çap maşını) — mexaniki, elektromexaniki və elektron-mexaniki cihaz. Klaviaturaya barmaq basmaqla mürəkkəbli lent vasitəsilə kağıza mətnlər yazılır.Bu maşın 1871-ci ildə Xristofer Latham tərəfindən icad edilib.
== Daktilo yazısı ==
Müasir dövrdə bir sıra qrafika növləri olduğu kimi, yazı növləri də vardır. Qrafika bütöv yazı sistemini əhatə edir. Yazının növləri isə tamamilə başqadır. Buraya, görməyən adamların qalın kağız üzərində açdıqları deşiklərdən ibarət yazı, Morze əlifbası deyilən yazı sistemi (bundan rabitə sistemində geniş istifadə edilir) də aiddir. Yazı növlərindən biri də daktilo yazısıdır. Daktilos- yunanca barmaq deməkdir. Barmaqlar vasitəsilə fikrin ifadə edilməsi kar-lalların əsas ünsiyyət vasitəsidir. Daktilo necə yaranmışdır?
Yazı masası
Yazı masası — məktəbdə, ofisdə, evdə və ya oxşar, oxu, yazma və ya kompüter kimi avadanlıqlardan istifadə etmək kimi akademik, peşə və ya məişət fəaliyyəti üçün istifadə olunan düz bir masa tərzi iş səthinə malik bir mebel parçasıdır.
Yazı sistemi
Yazı sistemi bir dildə olan elementləri və identifikasiya olunan vəziyyətləri təmsil etmək üçün istifadə olunan simvollar sistemidir.
Yazı dəsti
Yazı dəsti (yaxud şrift ailəsi) — ölçü, qalınlıq (məsələn, incə-qalın), maililik (məsələn, maili), genişlik (məsələn, dar) və s.ə görə fərqliliklər ehtiva edən letterinq dizaynı nümunəsi. Bu fərqliliklərin hər biri bir şrift deməkdir.
Hal-hazırda minlərkə yazı dəsti mövcuddur və gün keçdikcə də yeniləri yaranmağa davam edir.
Yazı dəsti incəsənəti və dizaynlarının istehsalı yazı dizaynı, yazı dəsti dizaynerləri isə yazı dizaynerləri adlanır və dizaynerlər, adətən, hərftökən emalatxanalarda işləyirlər.
Hər bir yazı dəsti müxtəlif qliflər — hər biri ayrı-ayrılıqda bir hərf, rəqəm və yaxud digər işarə olan simvollar kolleksiyasıdır.
İeratik yazı
İeratik yazı (q.yun. ἱερατικά, hieratiká— keşişə aid olan) — qədim Misirdə istifadə edilən kursiv yazı sisteminə verilən ad. Bu, e.ə. III minillikdə baş tutan inkişafından e.ə. I minilliyin ortalarında demotik yazının yüksəlişinə qədər həmin dili yazmaq üçün istifadə olunan əsas yazı olmuşdur. İeratik yazı ilk növbədə papirus üzərində qamış qələmlə mürəkkəblə yazılmışdır.
== Etimologiyası ==
II əsrdə ieratik termini ilk dəfə yunan alimi İsgəndəriyyəli Klement tərəfindən bu qədim Misir yazı sistemini təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Termin yunan dilindən "kahin yazısı" deməkdir (Şablon:Lang-grc-koi). Buna səbəb yazı üslubunun həmin dövrdə, səkkiz yarım əsrdən çox müddət ərzində ieratik ənənəvi olaraq yalnız dini mətnlər və ədəbiyyat üçün istifadə olunurdu.
İeratik həm də "müqəddəs şəxslərin və ya idarələrin və ya onlarla əlaqəli" mənasını verən bir sifət kimi qəbul edilir.
Qara yazı (teleserial, 2019)
Qaya Yazı — Azərbaycanın çoxseriyalı televiziya serialıdır.
== Məzmun ==
Azadlığa qovuşandan sonra Gülsümün yalnız bir məqsədi var, həyatını alt-üst edənləri, onun oğlunu əlindən alanların cəzasını vermək.
Oraq, çəkic və yazı fırçası
Oraq, çəkic və yazı fırçası və ya oraq, çəkic və qələm — Şimali Koreyada hakim olan Koreya Fəhlə Partiyası bayrağında yer alan emblem və Çuçxe ideologiyasının simvolu.
Kommunizmin klassik simvolu olan, proletariatı və əkinçiləri təmsil edən oraq və çəkic simvolu ilə yanaşı, Koreya gözəl yazı sənəti aləti və ziyalı təbəqəsini təmsil edən yazı fırçası əlavə edilərək yaradılmışdır.
== Tarixi ==
oraq, çəkic və yazı fırçası, istifadə baxımından Çuçxe fəlsəfəsinin simvolu kimi də tanınır. Marksist-Leninist əsaslara söykənən Çuçxe fəlsəfəsinin azərbaycanca qarşılığı "Müstəqil mövqe" və "özünü təmin etmək"dir. Şimali Koreyanın qurucusu Kim İr Sen, Çuçxe ideyası ilə doqmatizmi məğlub etməyi qarşısına məqsəd qoymuş, ideoloji sahədə özünü təmin etmək üçün əsas yaratmaq istəmiş və nəticədə Çuçxe konsepsiyası həyatın bütün sahələrinə daxil olmuş və təsir etmişdir. Çuçxe fəlsəfəsinə görə, insan onu digər varlıqlardan fərqləndirən yaradıcılıq, zəka və müstəqillik xüsusiyyətləri sayəsində inkişaf edir, öyrənir və daim irəliləyir. insan instinktlərindən kənarda, yalnız təhsil, müzakirə və yaradıcılıq təcrübəsi vasitəsilə irəliləyə bilər.
Gürzəçöl yazıları (kitab)
Gürzəçöl yazıları — Vaqif Səmədoğlunun pritçalarından ibarət kitabı.
Azərbaycanın xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun ilk dəfə çap edilən pritçaları "ATV Kitab" seriyasının “Parlaq İmzalar”la birgə layihəsi çərçivəsində nəşr olunub. Bu kitab silsilənin 7-ci nəşridir. Kitabın tərtibçisi, redaktoru və ön sözün müəllifi şairin həyat yoldaşı Nüşabə Babayeva-Vəkilovadır. Nəşrin redaktoru Toğrul Musayev, bədii-texniki tərtibat İsmayıl Süleymanlıya aiddir.
== Məzmun ==
== Təqdimat ==
2016-cı ildə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində kitabın təqdimatı keçirilib. Təqdimat mərasimində iştirak edən şairin həyat yoldaşı, kitabın tərtibçisi və redaktoru Nüşabə Vəkilova, fakültənin dekanı Elçin Məmmədov, professor Tofiq Hüseynoğlu, şairin yaradıclığının tədqiqatçısı, ədəbiyyatşünas İradə Musayeva, “Azərbaycan” jurnalının baş redaktoru İntiqam Qasımzadə, fakültədə fəaliyyət göstərən “Söz” yaradıcılıq birliyinin rəhbəri, dosent Məti Osmanoğlu və tələbələr çıxış edib. Tədbirdə V. Səmədoğlunun şeirləri səsləndirilib, pritçaları və poeziyası haqqında fikirlər, mülahizələr söylənilib, şairlə bağlı xatirələr yad olunub.
== İstinadlar ==
== Həmçinin bax ==
ATV Kitab
== Xarici keçidlər ==
parlaqimzalar.az
"Vaqif Səmədoğlunun "Gürzəçöl yazıları"- "ATV Kitab" seriyasında "Parlaq imzalar"la" ( (az.)). ayb.az.
Hollivud yazısı
"Hollivud" yazısı (ing. Hollywood Sign və ya keçmiş adı ilə ing. Hollywoodland Sign) — ABŞ-nın Kaliforniya ştatında, Santa-Monika dağlarının Maunt-Li zirvəsinin ətəyindəki yazı. Amerikan mədəniyyətinin simvoludur.
== Tarixi ==
Maunt-Li dağının ətəyindəki bu yazı 1923-cü il iyulun 13-də peyda olmuşdur. Həmin vaxt belə yazılmışdır: "HOLLYWOODLAND". Əvvəlcə bu yazının kino ilə heç bir əlaqəsi yox idi. Belə ki, o yeni yaşayış rayonunun reklamı idi. Amma bu reklam dərhal turistləri özünə cəlb etməyə başladı.
Yazının ora yerləşdirilməsi sifarişçiyə, "Los-Anceles Tayms"ın naşiri Harri Çandlerə 21 min dollara başa gəlmişdir.
Hüseyn İbrahimov (yazıçı)
Hüseyn Məmmədəli oğlu İbrahimov (23 may 1919, Şahtaxtı, Naxçıvan qəzası – 10 aprel 2008, Naxçıvan) — Azərbaycan nasiri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü (1952), Azərbaycanın Xalq yazıçısı (1998).
== Həyatı ==
Hüseyn İbrahimov 1919-cu il mayın 23-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində anadan olmuşdur. Burada yeddiillik məktəbi bitirdikdən sonra o, Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunda oxumuşdur. Hüseyn İbrahimov 1953-cü ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (BDU) filologiya fakültəsinə daxil olmuş, 1958-ci ildə onun jurnalistika şöbəsini bitirmişdir.
== Fəaliyyəti ==
=== Əmək fəaliyyəti ===
Hüseyn İbrahimov əmək fəaliyyətinə 1940-cı ildə Şərur rayon Sədərək kənd orta məktəbində müəllim kimi başlamışdır. Sonra o, 1941–1943-cü illərdə Azərbaycan LKGİ Noraşen (indiki Şərur rayonu) rayon komitəsinin birinci katibi, 1943–1947-ci illərdə Azərbaycan LKGİ Naxçıvan Vilayət Komsomol komitəsinin katibi olmuşdur. H.İbrahimov 1947–1949-cu illərdə "Şərq qapısı" qəzetinin redaksiyasında redaktor müavini, 1949–1954-cü illərdə isə Naxçıvan Nazirlər Soveti yanında Radio Verilişləri Komitəsinin sədri vəzifəsində işləmişdir.
O, 1954–1960-cı illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı Naxçıvan filialının sədri, 1960–1961-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Naxçıvan Vilayət Komitəsində mühazirəçilər qrupunun rəhbəri, 1961–1965-ci illərdə "Şərq qapısı" qəzetinin redaktoru vəzifəsini icra etmişdir. Hüseyn İbrahimov 1965–1970-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Naxçıvan Vilayət Komitəsində təbliğat və təşviqat şöbəsinin müdiri, 1970–1975-ci illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Mədəniyyət naziri, 1975–1980-ci illərdə "Şərq qapısı" qəzetində şöbə müdiri, 1977-ci ildən isə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı Naxçıvan şöbəsinin məsul katibi və Naxçıvan Yazıçılar Birliyinin sədri vəzifələrində çalışmışdır.
=== Ədəbi fəaliyyəti ===
Azərbaycan ədəbiyyatında tarixi və müasir mövzularda yazılmış bir sıra romanların müəllifi kimi tanınan Hüseyn İbrahimov ədəbi yaradıcılığa 1944-cü ildə "Ədəbiyyat qəzeti"ndə çap olunan "O, düşməndə qoymadı anasının qanının" adlı ilk şeiri ilə başlamışdır.
Khmer yazısı
Khmer yazısı və ya khmer əlifbası (khm. អក្សរខ្មែរ, [ʔakˈsɑː ˈkʰmae], aksa khmae) — Kambocanın rəsmi dili olan Khmer dilini yazmaq üçün istifadə olunan yazı.
== Samitlər ==
Khmer yazısında 35 samit var, onlardan yalnız 33-ü müasir khmer dilində istifadə olunur, ikisi isə köhnəlmişdir. Hər samitin özünəməxsus saiti var. Samit silsiləsi samitlərə aid edilən asılı saitlərin tələffüzünü müəyyən edir və bəzi mövqelərdə özünəməxsus sait səsi öz-özünə tələffüz olunur. Bu iki cərgə əvvəlcə səssiz və müvafiq olaraq səsli samitlər idi. Orta Khmer dövründə fonetik dəyişikliklər səssiz samitlərdən sonra saitlərə təsir etmiş və bu dəyişikliklər xarakterik səsin itirilməsinə baxmayaraq davam etmişdir.
Koreya yazısı
Hanqıl (kor. 한글 Hangeul, Cənubi Koreyada), (kor. 조선글 Chosŏn'gŭl, Şimali Koreyada)- Koreya əlifba sistemidir. Koreya əlifbası, loqoqrafik Çin simvolları olan Hancadan tamamilə ayrı əlifbadır. Koreya əlifbası XV əsrin ortalarında Coson krallığı zamanı yaradılmış və hazırda həm Şimali Koreya və həm Cənubi Koreyanın rəsmi əlifbadır.
== Koreya yazısı ==
Koreya dilində mətnlərin yazılışında istifadə olunan fonetik hərfi-hecalı yazı. Koreyada bir neçə yazı sistemindən istifadə olunmuşdur. 1444-cü ildə hökmdar Böyük Seconun təşəbbüsü ilə hazırlanmış və 1446-cı ildən dövlət əlifbası kimi (çon əlifbası adlandırılmışdır) təsdiqlənmişdir. Müasir Koreya əlifbası 40 qrafemdən ibarətdir.
Maarif Məmmədov (yazıçı)
Məmmədov Maarif Adil oğlu (28 sentyabr 1960, Mərdəkan – 26 may 2015) — Azərbaycanlı yazıçısı, ssenarist, dramaturq.
== Həyat ==
Maarif Məmmədov 28 sentyabr 1960-cı ildə Bakının Mərdəkan qəsəbəsində dünyaya gəlib. Orta təhsilini H. Z. Tağıyev adına 123 nömrəli tam orta məktəbdə alıb. 1978–1980-ci illərdə hərbi qulluqda olub. Hərbi xidməti bitirdikdən sonra M. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin teatrşünaslıq fakültəsinə qəbul olunub. Maarif Məmmədovun Universitetdə müəllimi Aydın Talıbzadə, teatrı sevdirən və həyat müəllimi isə Rəhman Əlizadə olub. 8 yaşından Nizami adına Mədəniyyət Mərkəzində "Mərdəkan" xalq teatrının tamaşalarında rol alan Maarif Məmmədov, sonradan Nizami adına Mədəniyyət Mərkəzinə direktor vəzifəsinə təyin olunub. 1992-ci ildən Azərbaycan Dövlət Televiziyasında böyük redaktor və rejissor vəzifələrində işləyib. Bir çox kiçik sujetlər və Tammetrajlı filmlər çəkib son illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının qızıl fondunda 3 filmi yer alıb.
Maarif Məmmədovun müəllifi olduğu filmlərə nümunə olaraq "Nə bilək vallah", "Qara pişik", "Sovqat", "Qaz", "Qeyri Adi Müştərilər", "Əsas Adam" və digərlərini, tamaşalara isə "Matəm marşı", "Sovqat", "Əcnəbi atası", "Yolunu azmış sərnişinlər", "Zorən dəli", Əziz Nesinin hekayəsi əsasında yazılmış "Ölmüş eşşəyin məktubları", "Adamı zorla dəli edərlər" və başqalarını göstərmək olar.
Mehdi Həsənov (yazıçı)
Həsənov Mehdi Rəhim oğlu (20 oktyabr 1935, Ağzıbir, Kəvər rayonu – 5 fevral 1971) – Azərbaycanlı nasir, publisist, Yazıçılar Birliyinin üzvü (1964), filologiya elmləri namizədi (1969).
== Həyatı ==
1935-ci il oktyabrın 20-də Ermənistanda Nor-Bayazet rayonunun Ağzıbir kəndində anadan olmuşdur. Qonşu Hacı Muxan kəndində orta məktəbi bitirmişdir (1950). İrəvan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun azərbaycanlı şöbəsinin dil-ədəbiyyat fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir (1950–1955). Əmək fəaliyyətinə Razdan və Axtala rayonlarında müəllim kimi başlamışdır (1955–1957). Razdan komsomol komitəsində işlədiyi dövrdə Qazaxıstana – xam torpaqlarda işləməyə göndərilən komsomol əmək dəstələrinə başçılıq etmişdir (1957–1964). Azərbaycan Dövlət Universitetinin aspiranturasına daxil olmuşdur (1964). "Müasir Azərbaycan dilində xitab" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir (1969). İrəvan Dövlət Pedaqoji İntitutunun azərbaycanlı şöbəsinin dil-ədəbiyyat fakültəsində baş müəllim, sonra dosent olmuşdur (1969-cu ildən). Bədii yaradıcılığa erkən başlamışdır, lakin ilk qələm təcrübəsi 1959-cu ildə "Sovet Ermənistanı" qəzetində çıxmışdır.
Melani Martines tərəfindən yazılmış mahnıların siyahısı
Melani Martines amerikalı müğənni-mahnı yazarıdır. Martines 2012-ci ildə ABŞ televiziya şousu The Voice istedad yarışmasına qatılmış və Adam komandasının üzvü olmuşdur. Yarışmanın beşinci həftəsində kənaraşdırıldıqdan sonra o, müstəqil şəkildə öz orijinal musiqisi üzərində işləməyə başlayıb. O, 2014-cü ildə "Dollhouse" mini-albomunu buraxıb. Mini-albomda yer alan "Carousel" treki "American Horror Story: Freak Show" serialının treylerində nümayiş edilib. Martines 2015-ci ildə buraxdığı ilk albomu olan "Cry Baby" ilə daha çox uğur qazanmışdır.
Milorad Paviç (yazıçı)
Milorad Paviç (serb. Милорад Павић; 15 oktyabr 1929[…], Belqrad – 30 noyabr 2009[…], Belqrad) — Yuqoslaviya və Serbiya yazıçısı, şairi, postmodernizm və sehrli realizm nümayəndəsi, tərcüməçi və XVII–XIX əsr serb ədəbiyyatının tarixçisi.
Mingəçevir yazıları
Mingəçevir yazıları — Mingəçevir kilsə kompleksində qazıntılar zamanı tapılmış, üzərində Qafqaz albanlarının dilində mətnlər olan kitabələr.
== Xaç daşı ==
Mingəçevir kilsə kompleksi ərazisində arxeoloji qazıntılar zamanı üzərində tovuzquşları və müqəddəs xaç təsviri olan alban yazılı daş aşkarlanmışdır. Daş bəzi araşdırmaşılara görə xaç altlığı, bəzilərinə görə isə qurbangah olmuşdur. Daşın üzərindəki mətni Jost Gippert deşifr etməyi bacarmışdır:
== Şamdanlar ==
=== Yoqun şamdanı ===
Qazıntılar zamanı tapılan bəzi şamdanlardan birinin üzərindəki yazıları Volfqanq Şulze 2003-cü ildə deşifr etməyə çalışmış, Jost Gippert isə daha dəqiq tərcümə təklif etmişdir: Mən Yoq, Tanrının günahkar qulu, bunu ürəyimin ləyaqətli təmsili kimi hazırladım. Jost Gippert bu şamdana "Yoqun şamdanı" adını verib.
=== Əlifba sıralı şamdan ===
Azərbaycan Tarix Muzeyinin inventarındakı bir başqa şamdanın üzərindəki yazılar tam oxunsa da müəyyən bir hərfi mənası olmadığı, əlifbanın 16 hərfinin müəyyən bir sırada düzüldüyü qənaətinə gəlinib.
=== Əl işi şamdan ===
Şamdanlardan birinin üzərindəki mətn Udi dili ilə oxunulmuşdur:
== Keramik məişət qabları ==
Mingəçevir kilsə kompleksində tapılmış yazılı əşyalardan biri də məişət qablarıdır. Bu məişət qablarından birinin üzərindəki yazı hələ 1967-ci ildə Georgi Klimov tərəfindən "Manas" kimi oxunmuşdur. Jost Gippert "Manas"ın Manasse adının qısaldılmış variantı olduğunu düşünür. Bir başqa məişət qabının isə əslində şamdan ayağı olduğu düşünülür.
Misir heroqlif yazısı
Misir heroqlif yazısı — dünyanın ən qədim yazı sistemlərindən biridir.
== Yaranması ==
Misirdə dövlət meydana gələndən sonra yazı qəti şəkildə yarandı. Əvvəlcə misirlilər demək istədikləri şeyin sadəcə şəklini çəkirdilər. Məsələn, içərisinə nöqtə qoyulmuş dairə "günəş", yay-oxlu insan isə "döyüşçü" demək idi. Buna piktoqrafiya deyilir. Yazının heroqriflərdən təşkil olunması Qədim Misirdəki səsli danışığın araşdırılmasını çətinləşdirir.
Sonralar hecaları və ayrı-ayrı səsləri də işarələrlə göstərməyə başladılar. Bu cür işarə şəkillərə heroqlif deyilir. Yazı yazmaq üçün Nil çayının dayaz yerlərində bitən papirus adlı qamışdan istifadə edirdilər. Papirusun gövdəsini nazik zolaqlar şəklində kəsir və bunları kağıza oxşayan vərəqlər şəklində bir-birinə yapışdırırdılar.
Misir yazısı
Misir heroqlif yazısı — dünyanın ən qədim yazı sistemlərindən biridir.
== Yaranması ==
Misirdə dövlət meydana gələndən sonra yazı qəti şəkildə yarandı. Əvvəlcə misirlilər demək istədikləri şeyin sadəcə şəklini çəkirdilər. Məsələn, içərisinə nöqtə qoyulmuş dairə "günəş", yay-oxlu insan isə "döyüşçü" demək idi. Buna piktoqrafiya deyilir. Yazının heroqriflərdən təşkil olunması Qədim Misirdəki səsli danışığın araşdırılmasını çətinləşdirir.
Sonralar hecaları və ayrı-ayrı səsləri də işarələrlə göstərməyə başladılar. Bu cür işarə şəkillərə heroqlif deyilir. Yazı yazmaq üçün Nil çayının dayaz yerlərində bitən papirus adlı qamışdan istifadə edirdilər. Papirusun gövdəsini nazik zolaqlar şəklində kəsir və bunları kağıza oxşayan vərəqlər şəklində bir-birinə yapışdırırdılar.
Misir yazıçıları siyahısı
== A ==
Taufik ad-Hakim (1898–1987).
Tatamkhulu Afrika (1920–2002).
Leila Ahmed (1940– ).
Salama Ahmed Salama (1932–2012)
Muhammad Aladdin (1979-)
Gamal Al-Ghitani (1945– ).
Edwar al-Kharrat (1926-2015).
Ahmad Al-Khamisi (1948- ).
Samir Amin (1931– ).
== B ==
Hussein Bassir (1973-).
== C ==
Andrée Chedid (1920–2011).
== E ==
Ibrahim Elfiky (1950-2012).
Misir yazıçılarının siyahısı
== A ==
Taufik ad-Hakim (1898–1987).
Tatamkhulu Afrika (1920–2002).
Leila Ahmed (1940– ).
Salama Ahmed Salama (1932–2012)
Muhammad Aladdin (1979-)
Gamal Al-Ghitani (1945– ).
Edwar al-Kharrat (1926-2015).
Ahmad Al-Khamisi (1948- ).
Samir Amin (1931– ).
== B ==
Hussein Bassir (1973-).
== C ==
Andrée Chedid (1920–2011).
== E ==
Ibrahim Elfiky (1950-2012).
Monqol yazısı
Monqol yazısı — XIII əsrin əvvələrində monqolların uyğurlardan əxz etdikləri yazı. Soğdi yazısı vasitəsilə Suriya arami əlifbalarının birindən götürülmüşdür. Monqolustanda "köhnə yazı" adlanır. Yuxarıdan aşağıya, sağdan sola yazılır. Hərflərin çoxu polifonik olub, 2 və ya 3 fonemi ifadə edir. 1945-ci ildə iki sait (ö, ü) əlavə edilməklə kiril əlifbası əsasında yeni əlifbaya keçilmişdir. Geniş yayılmamış "kvadrat yazı" (XVIII–XIV əsrlər, Tibet əlifbası əsasında) və "aydın yazı" (XVII əsrdən, təkmilləşdirilmiş köhnə monqol yazısı) adlanan yazılar da məlumdur.
== Yunikod ==
Monqol yazısının yunikod dərəcəsi U+1800–U+18AF arasıdır. Buna monqol yazısı üçün hərflər, rəqəmlər və durğu işarələri daxildir.
== Klaviatura ==
== Qeydlər ==
== İstinadlar ==
== Xarici keçidlər ==
İzah
University of Vienna: Grammar of Written Mongolian by Nicholas POPPE Index
CJVlang: Making Sense of the Traditional Mongolian Script
StudyMongolian: Written forms with audio pronunciation
The Silver Horde: Mongol Scripts
Lingua Mongolia: Uighur-script Mongolian Resources
Omniglot: Mongolian Alphabet (note: contains several table inaccuracies regarding glyphs and transliterations)
Lüğət
Bolor Dictionary
Mongol toli dictionary: state dictionary of Mongolia
Transliteration
University of Virginia: Transliteration Schemes For Mongolian Vertical Script
Online tool for Mongolian script transliteration
Automatic converter for Traditional Mongolian and Cyrillic Mongolian by the Computer College of Inner Mongolia University
Əlyazma
Mongolian Manuscripts from Olon Süme – Yokohama Museum of EurAsian Cultures
Digitised Mongolian manuscripts – The Royal Library, National Library of Denmark
Mongolian texts – Digitales Turfan-Archiv, the Berlin-Brandenburg Academy of Sciences and Humanities
Preservation of unique and historic newspapers printed in traditional Mongolian script between 1936–1945 – Endangered Archives Programme, British Library
Official Mongolian script version of the People's Daily Online
Office of the President of Mongolia website in Mongolian script
Didi Tang.
Möhsün Yazıçıoğlu
Möhsün Yazıçıoğlu (türk. Muhsin Yazıcıoğlu; 31 dekabr 1954, Sarqışla, Sivas ili – 25 mart 2009, Göksun[d], Qəhrəmanmaraş) — türk siyasətçisi. Böyük Birlik Partiyasının yaradıcısı.
== Həyatı ==
Möhsün Yazıçıoğlu 31 dekabr 1954-cü ildə Sivasın Sarkışla rayonunun Almalı kəndində anadan olub. İlk təhsilini kənd məktəbində alan Möhsün Yazıcıoğlu 1972-ci ildə Ankara Universitetinin baytarlıq fakültəsinə daxil olur. Gələcək partiya sədrinin siyasi fəaliyyətə başlaması da bu illərə təsadüf edir. Hələ məktəb illərində Sarkışla Gənc Ülkücülər Hərəkatına qoşulan Möhsün Yazıçıoğlu Ankaraya gəldikdən sonra Ülkü Ocaqları Genel Mərkəzində çalışmağa başlayıb. Türkiyənin ağır siyasi dövrlər yaşadığı 1977–1978-ci illərdə Ülkü Ocaqları Genel Başqanının müavini və Ülkü Ocaqları Genel Başqanı vəzifələrində çalışan Möhsün Yazıçıoğlu 1980-ci ilə kimi həmçinin MHP lideri Alparslan Türkeşin müşaviri də olub. Ülkücü hərəkatda önəmli bir yeri olan Möhsün Yazıçıoğlu Susurluq hadisəsinin baş qəhrəmanı olan Abdullah Çatlının köməkçisi olub. 1978-ci ildə Ülkücü Gənclik Dərnəyini yaradan Möhsün Yazıçıoğlu ölkəni sarsıdan bir sıra bəyanatları ilə yadda qalıb.
Məhəmməd Həmdi Yazır
Elmalılı Məhəmməd Həmdi Yazır (1878, Elmalı, Antalya ili – 27 may 1942, İstanbul), pedaqoq, xəttat, musiqişünas, quran təfsirçisi
== Həyatı ==
Elmalılı Məhəmməd Həmdi Yazır 1877-ci ildə Antalyanın Elmalılı qəzasında dünyaya gəlmişdir. Atası Numan Əfəndi əslən Burdurun Gölhisar qəzasının Yazır kəndindən idi. Numan Əfəndi kiçik yaşlarında Yazır kəndindən Elmalıya gəlmiş, orda oxumuş və Şəriət məhkəməsində baş katibi vəzifəsində işləmişdir. Həmdinin anası Elmalı alimlərindən Mehmet Əfəndinin qızı Fatma xanım idi.
İbtidai məktəbi və bugünkü orta məktəblərə uyğun gələn Rüşdiyə mədrəsəsini Elmalıda bitirən Həmdi Əfəndi 1882-ci ildə dayısı Xoca Mustafa Sarılar ilə birlikdə İstanbula gəlmiş və dövrünün alimlərindən Kayserili Mahmud Həmdi Əfəndidən dərs almışdır. İstanbulun digər tanınmış müəllimlərinin dərslərində də iştirak etdikdən sonra 1906-cı ildə "Bəyazid ustadı (professoru)" diplomuna layiq görülmüşdür. Həmin ilki seçkilərdə Antalyadan millət vəkili seçilmiş və İkinci Konstitusiyanın I məclisində 1876-cı il "Qanun-i Əsasi" nin dəyişdirilməsində mühüm rol oynamışdır.
1909-cu ildə Mülkiyə məktəbində "Vəqf və ərazilərə dair ehkamlar" fənnindən dərs demiş və həmin illərdə Qazilər məktəbində Fiqh dərslərini vermişdir. Daha sonra "Dar əl-Hikmə əl-İsləmiyə" yə (Şeyxülislamla bağlı yüksək müşavirə heyəti) üzv, bir müddətdən sonra da həmin quruma sədr seçilmişdir. Birinci dünya müharibəsindən sonra Vəqflər Nazirliyində işləmiş və bu ərəfədə Əyanlar Məclisinin üzvü olmuşdur.
Məhərrəm Əlizadə (yazıçı)
Məhərrəm Fərəc oğlu Əlizadə (1909, Şuşa – 17 noyabr 1942, İndyuk[d], Krasnodar diyarı) — yazıçı, 1939-cu ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü.
== Həyatı və fəaliyyəti ==
Məhərrəm Fərəc oğlu Əlizadə 1909-cu ildə Şuşada anadan olmuşdur. İlk təhsilini Şuşa şəhər birdərəcəli məktəbində almış, 1923-1927 illərdə Şuşa pedaqoji məktəbində oxumuşdur. O, Ağdamın Keştazlı kəndində, Şuşada, 1930-cu ildə isə Bakıda pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olmuşdur.
Məhərrəm Əlizadə 1932-1936 illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitet) Dil və ədəbiyyat fakültəsində təhsil almış, oxuduğu təhsil ocağının aspiranturasında saxlanılmışdır. O, 1939-cu ildən 1941-ci ilə kimi Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda (indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitet)ədəbiyyat metodikası fənnindən dərs demişdir.
Məhərrəm Əlizadə 1934-cü ildən bədii yaradıcılıqla məşğul olmuşdur. Onun sağlığında "Dostlar" (1934), "Qonaq" (1941) adlı iki kitabı işıq üzü görmüşdür.
"Dostlar" və "Qonaq" kitablarındakı hekayələr 30-cu illər Azərbaycan həyatının bir çox cəhətlərinin əks etdirir. Bu hekayələrin mövzusu Azərbaycan qadınının ictimai həyatdakı fəaliyyətindən, müəllim-tələbə münasibətlərindən və başqa mövzulardan ibarətdir.
Nadir yazısı
Nadir yazısı — İranın Kəlat şəhərindəki Arğun şah qapısının girişində yerləşən, üzərində Nadir şah Əfşara həsr edilmiş mədhiyyə həkk olunan daş kitabədir. Mədhiyyə Nadir şahın saray şairi Gülbün Əfşar tərəfindən türk dilində yazılıb.
Nadir şah Əfşar: diplomatik yazışmalar (kitab)
Nadir şah Əfşar: diplomatik yazışmalar — AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan mənbələr əsasında Nadir şah Əfşarın diplomatik irsinin toplandığı kitab.
== Haqqında ==
2015-ci ildə AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan mənbələr əsasında hazırlanmış kitab. Kitabda Azərbaycanın və Yaxın Şərqin siyasi tarixində iz buraxmış, Qərb tarixçilərinin "Şərqin Napoleonu" adlandırdıqları Nadir şah Əfşarın diplomatik irsi toplanmışdır. Kitabın elmi redaktoru Akademik Ramiz Mehdiyev, redaktoru Paşa Kərimov, fars dilindən tərcümə edib, nəşrə hazırlayan, qeydlərin müəllifi Rauf Şeyxzamanlı və şərhlər və tarixi məlumatların müəllifi isə Eldar Əmirov və Taleh Hacıyevdir. Burada Nadir şahın Hindistanın fəth edilməsindən sonra Rum padşahı Sultan Mahmud xana, Hindistan şahı Məhəmmədə, Molla Məhəmməd Zəkiyə, Məşhədin mütəvəllisi Mirzə Məhəmməd Rzaya və Qəndəharın fəth olunması münasibətilə qardaşı İbrahim xana yazdığı məktublar toplanıb.
Naxçıvan Muxtar Respublikası Yazıçılar Birliyi
Naxçıvan Muxtar Respublikası Yazıçılar Birliyi — Naxçıvan Muxtar Respublikasında fəaliyyət göstərən şair, yazıçı və dramaturqların yaradıcı təşkilatı
== Tarixi ==
XX əsrin 20-ci illərində Naxçıvanda "Qızıl qələmlər" cəmiyyətinin Naxçıvan şöbəsi fəaliyyət göstərmişdir..
1928-ci ildə Azərbaycan Proletar Yazıçılar Cəmiyyətinin filialı kimi yaradılmışdır. 1958-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının Naxçıvan Şöbəsinə çevrilmişdir.
1958-ci ildə Naxçıvanda Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin səyyar plenumu keçirilmiş, həmin plenumun məqsədi Naxçıvan ədəbi mühitinin canlandırılması olmuşdur. O zaman bir sıra şair və yazıçılar (Hüseyn Razi, Əliyar Yusifli, Əhməd Mahmud, Kəmalə Ağayeva) yenidən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə (həmin dövrdə SSRİ Yazıçılar Birliyi adlanırdı) qəbul olunmuşdur. Beləliklə, Naxçıvanda ədəbi mühitin formalaşması üçün bir növü zəmin yaradılmışdır.
XX əsrin 70–80-ci illərində Naxçıvanda SSRİ Yazıçılar Birliyinin əvvəlcə 13, sonra isə 19 üzvü vardı. Azərbaycan yazıçılarının X qurultayında (1997) Naxçıvan Yazıçılar Birliyi statusu almışdır. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin tərkibindədir. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra, 1998-ci ildə Naxçıvan Yazıçılar Birliyi müstəqil bir təşkilata çevrilmişdir.
Naxçıvan Yazıçılar Birliyi
Naxçıvan Muxtar Respublikası Yazıçılar Birliyi — Naxçıvan Muxtar Respublikasında fəaliyyət göstərən şair, yazıçı və dramaturqların yaradıcı təşkilatı
== Tarixi ==
XX əsrin 20-ci illərində Naxçıvanda "Qızıl qələmlər" cəmiyyətinin Naxçıvan şöbəsi fəaliyyət göstərmişdir..
1928-ci ildə Azərbaycan Proletar Yazıçılar Cəmiyyətinin filialı kimi yaradılmışdır. 1958-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının Naxçıvan Şöbəsinə çevrilmişdir.
1958-ci ildə Naxçıvanda Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin səyyar plenumu keçirilmiş, həmin plenumun məqsədi Naxçıvan ədəbi mühitinin canlandırılması olmuşdur. O zaman bir sıra şair və yazıçılar (Hüseyn Razi, Əliyar Yusifli, Əhməd Mahmud, Kəmalə Ağayeva) yenidən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə (həmin dövrdə SSRİ Yazıçılar Birliyi adlanırdı) qəbul olunmuşdur. Beləliklə, Naxçıvanda ədəbi mühitin formalaşması üçün bir növü zəmin yaradılmışdır.
XX əsrin 70–80-ci illərində Naxçıvanda SSRİ Yazıçılar Birliyinin əvvəlcə 13, sonra isə 19 üzvü vardı. Azərbaycan yazıçılarının X qurultayında (1997) Naxçıvan Yazıçılar Birliyi statusu almışdır. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin tərkibindədir. Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra, 1998-ci ildə Naxçıvan Yazıçılar Birliyi müstəqil bir təşkilata çevrilmişdir.
Nazaret Gürcü yazıları
Nazaret Gürcü yazıları — 1955–1960-cı illərdə, arxeoloq Belarmino Baqatinin rəhbərlik etdiyi arxeoloji qazıntılar nəticəsində, Nazaretdə tapılan divar yazıları.
Yazılar Nazaret şəhərinin kilsəsi altında yerlaşən köhnə kilsənin qalıntılarında tapılıb. Arxeoloji üsulla təsdiqlənmişdir ki yazılar 427-ci ildən gec olmayaraq yazılmışdır, çünki 427-ci ildə çıxarılan fərman ilə köhnə kilsənin döşəmə rəsmində istifadə edilən xaçlar sonradan qadağan edilmişdir.
Tarixi mənbələrə görə, Gürcü yazıları Nazaret Kilsəsində 330–427 illər ərzində yazıla bilərdi. Nazaret kilsəsinin Gürcü yazıları Zaza Aleksidze tərəfindən araşdırılmışdır.
Bu gün Nazaret kilsəsinin yazıları divardan çıxarılmış və dünyanın müxtəlif muzeylərində saxlanılır.
== Ədəbiyyat ==
Gürcüstanın ənənəvi mədəniyyətinin tarixi, Tbilisi, 2017.
Z. Aleksidze, "Luvr, Sina dağı, Nazaret: Epiqrafik Etud", Tbilisi, 2000.
B. Bagatti, Excavations in Nazareth.