ŞUM²
сущ. цан, кьуьгъвер, цан цанвай (гьалнавай) ччил; payız şumu х.м. зулун цанар (кьуьгъвер); yaz şumu х.м. гатфарин цанар (кьуьгъвер); şum eləmək цан цун, кьуьгъвер къарагъарун, цун, гьалун (ччил); ** dondurma şumu кил. dondurma.
Frederik Şumba Hapunda
Frederik Şumba Hapunda — Zambiyanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri (2013-cü ildən)
Karolin Şumeyker
Karolin Cin Spellman Şumeyker (ing. Carolyn Jean Spellmann Shoemaker; 24 iyun 1929, Qallap[d], Nyu-Meksiko – 13 avqust 2021) — ABŞ astronomu.
Kiş (Şumer)
Kiş (şum. Kiš) — Mesopotamiyada Babildən 18 km şimal-şərqdə qədim şəhər. Şəhər e. ə. 4-cü minillikdə salınmışdır. Kişin icmasının tanrısı Zababa olmuşdur. E.ə. XXVIII əsrdə Şumer tayfalarının mərkəzinə çevrilmişdir.
XXVIII-XXVII əsrlərdə Kiş şəhər dövləti üstünlük təşkil etmişdir. Kiş sülaləsinin ilk hökmdarı əfsanəvi Etana idi.
Mihael Şumaher
Mixael Şumaxer (alm. Michael Schumacher; Almanca tələffüz: [ˈmɪçaʔeːl ˈʃuːmaxɐ] ( dinlə); 3 yanvar 1969[…]) — Almaniyalı Formula-1 pilotu. Formula-1 üzrə yeddi qat dünya çempionu. 1991-ci ildə Benetton komandasının heyətində Formula-1-ə gəlmiş, 1996-2006-cı illərdə Ferrari komandasında çıxış etmişdir.
O, bir çox formula rekordlarını hələ də öz əlində saxlayır. Ən çox çempionluq, qran-pri qələbəsi, poul pozişn, ən sürətli dövrə, ən yüksək xal və bir mövsümdə qazanılmış ən çox qələbə. 2002-ci ildə o, Formula-1 tarixində mövsümün bütün yarışlarını ilk üçlükdə tamamlayan yeganə pilot oldu.
2006-cı ildə da Formula-1-i tərk etməsinə baxmayaraq, 2010-cu ildən Mersedes GP komandası ilə yenidən yarışlara qayıtmışdır.
2013-cü ildə isə xizəkdə qəzaya uğrayaraq komaya düşmüşdür.
Mihael Şumaxer
Mixael Şumaxer (alm. Michael Schumacher; Almanca tələffüz: [ˈmɪçaʔeːl ˈʃuːmaxɐ] ( dinlə); 3 yanvar 1969[…]) — Almaniyalı Formula-1 pilotu. Formula-1 üzrə yeddi qat dünya çempionu. 1991-ci ildə Benetton komandasının heyətində Formula-1-ə gəlmiş, 1996-2006-cı illərdə Ferrari komandasında çıxış etmişdir.
O, bir çox formula rekordlarını hələ də öz əlində saxlayır. Ən çox çempionluq, qran-pri qələbəsi, poul pozişn, ən sürətli dövrə, ən yüksək xal və bir mövsümdə qazanılmış ən çox qələbə. 2002-ci ildə o, Formula-1 tarixində mövsümün bütün yarışlarını ilk üçlükdə tamamlayan yeganə pilot oldu.
2006-cı ildə da Formula-1-i tərk etməsinə baxmayaraq, 2010-cu ildən Mersedes GP komandası ilə yenidən yarışlara qayıtmışdır.
2013-cü ildə isə xizəkdə qəzaya uğrayaraq komaya düşmüşdür.
Mixael Şumaher
Mixael Şumaxer (alm. Michael Schumacher; Almanca tələffüz: [ˈmɪçaʔeːl ˈʃuːmaxɐ] ( dinlə); 3 yanvar 1969[…]) — Almaniyalı Formula-1 pilotu. Formula-1 üzrə yeddi qat dünya çempionu. 1991-ci ildə Benetton komandasının heyətində Formula-1-ə gəlmiş, 1996-2006-cı illərdə Ferrari komandasında çıxış etmişdir.
O, bir çox formula rekordlarını hələ də öz əlində saxlayır. Ən çox çempionluq, qran-pri qələbəsi, poul pozişn, ən sürətli dövrə, ən yüksək xal və bir mövsümdə qazanılmış ən çox qələbə. 2002-ci ildə o, Formula-1 tarixində mövsümün bütün yarışlarını ilk üçlükdə tamamlayan yeganə pilot oldu.
2006-cı ildə da Formula-1-i tərk etməsinə baxmayaraq, 2010-cu ildən Mersedes GP komandası ilə yenidən yarışlara qayıtmışdır.
2013-cü ildə isə xizəkdə qəzaya uğrayaraq komaya düşmüşdür.
Mixael Şumaxer
Mixael Şumaxer (alm. Michael Schumacher; Almanca tələffüz: [ˈmɪçaʔeːl ˈʃuːmaxɐ] ( dinlə); 3 yanvar 1969[…]) — Almaniyalı Formula-1 pilotu. Formula-1 üzrə yeddi qat dünya çempionu. 1991-ci ildə Benetton komandasının heyətində Formula-1-ə gəlmiş, 1996-2006-cı illərdə Ferrari komandasında çıxış etmişdir.
O, bir çox formula rekordlarını hələ də öz əlində saxlayır. Ən çox çempionluq, qran-pri qələbəsi, poul pozişn, ən sürətli dövrə, ən yüksək xal və bir mövsümdə qazanılmış ən çox qələbə. 2002-ci ildə o, Formula-1 tarixində mövsümün bütün yarışlarını ilk üçlükdə tamamlayan yeganə pilot oldu.
2006-cı ildə da Formula-1-i tərk etməsinə baxmayaraq, 2010-cu ildən Mersedes GP komandası ilə yenidən yarışlara qayıtmışdır.
2013-cü ildə isə xizəkdə qəzaya uğrayaraq komaya düşmüşdür.
Robber Şuman
Robber Şuman (fr. Robert Schuman) — Fransanın xarici işlər naziri (1948-1952)
R.Şuman 1886-cı ilin 29 iyununda Lüksemburqda anadan olub. Onun ailəsi 1871-1918-ci illərdə Almaniya imperiyasının tərkibində olan Lüksemburq sərhədində yerləşən Lotaringiyanın Evranj şəhərindən idilər. R.Şumanın ana dili lüksemburq dili idi və fransız dilini yalnız məktəbdə öyrənmişdi. Onun alman təbəəliyi var idi və I Dünya Müharibəsi zamanı Almaniyada mülki xidmətdə idi. Səhhəti ilə əlaqədar olaraq o hərbi çağırışa cəlb olunmamışdı. 1918-ci ildə Lotaringiya Fransaya keçəndən sonra o, Fransa vətəndaşlığını qəbul etdi.
R.Şumanın siyasi karyerası Fransa Parlamentinə Mozeldən deputat seçildikdən sonra başlayıb.
1946-47-ci illərdə Bido və Ramadyenin hökumətlərində Maliyyə naziri postunu tutub. 1947-ci ilin noyabrından 1948-ci ilin iyuluna və 1948-ci ilin avqust-sentyabr aylarında baş-nazir vəzifəsində olub.
Robert Şuman
Robert Şuman (8 iyun 1810[…], Svikkau[d], Saksoniya – 29 iyul 1856[…]) — Alman bəstəkarı.
Dahi alman bəstəkarı Robert Şuman 1810-cu ildə anadan olub. Alman bəstəkarı və musiqi tənqidçisi Robert Şuman romantizm dövrünün ən böyük bəstəkarı kimi məşhurdur. "İşdən qayıdan şən kəndli", "binəva yetim", "sirli naməlum adam", "sürətlə çapan cəsur atlı". Bütün bunlar məşhur "Gənclər üçün albom"dan musiqili portretlərdir. Yenicə başlayan pianoçular artıq yüz ildən çoxdur bu albom ilə dostluq edirlər.
Robert Şumanın "musiqi ilə şəkil çəkmək" kimi qeyri-adi istedadı olub. Uşaq yaşlarında royalın dilləri ilə bu və ya digər tanışını təsvir edərək dostlarını şənləndirərmiş. Elə oxşadarmış ki, hətta musiqi duyumu zəif olan uşaqlar da dərhal çalınan melodiyada konkret insanın obrazını görərmişlər.
Heç şübhəsiz, belə bir istedad sahibi mütləq musiqiçi olmalı idi və balaca Robertin də başqa bir arzusu yox idi.
Şumadiya
Şumadiya (serb. Шумадија) — Serbiyanın tarixi bölgəsi. Bu ərazi özündə Şumadiya vilayətini və bir neçə başqa əraziləri birləşdirir. Şumadiya vaxti ilə zəngin meşə örtüyünə malik olmuş və məhz o üzdən belə adlandırılmışdır(Şuma(Šuma) — meşə). Bölgənin və Şumadiya vilayətinin mərkəzi şəhəri Kraquevasdır.
XVII-XIX əsrlərdə Şumadı meşələri hayduklar üçün sığınacaq yeri idi. 1804-cü ildə Şumadi kəndi olan Oraşasda birinci serb üsyanı baş verdi. Üsyana Serbiyanın milli qəhrəmanı Karaqeorqi başçılıq edirdi. İkinci serb üsyanınına isə Miloş Obrenoviç rəhbərik edirdi. Rusiya imperiyasının dəstəyi ilə Belqrad paşalığı müstəqil Serb knyazlığı statusunu əldə etdi.
Şumadiya dairəsi
Şumadiya dairəsi (serb. Шумадијски управни округ) — Serbiyanın mərkəzi hissəsində dairə.
Arandjelovats
Topola
Raça
Batoçina
Kniç
Lapovo
Kraquevats
Aerodrom
Pivara
Stanovo
Stari-Grad
Stragari
Dairənin əhalisinin etnik tərkibi həmcinsliklə fərqlənir: burada 282 772 serb (96,4 %), 927 monteneqrolu (0,3 %), 2095 qaraçı (0,7 %) və digərləri (2011) yaşayır.
Şuman bəyannaməsi
Şuman bəyannaməsi və ya Şuman planı (fr. Jean-Baptiste Nicolas Robert Schuman) — Fransa Xarici İşlər Naziri Robber Şumanın Fransa və Qərbi Almaniyanın metallurgiya, dəmir filizi və kömür mədən sənayesini birləşdirmək təklifidir.
Bu təklifin həyata keçirilməsi, Avropa Birliyinin sələfi olan Avropa Kömür və Polad Birliyinin (AKPB) yaradılmasına səbəb oldu.
Robert Şumanın Fransa hökuməti adından təklifini açıqladığı 9 May, hər il Avropa Günü kimi qeyd olunur və Şuman özü də Avropa Birliyinin qurucularından biri sayılır.
Avropa Şurası
NATO
Шуман, Робер. Для Европы. Париж 1963
Джут, Тони. Große Illusion Europa. München: Hanser, 1994.
МакДугл, Уолтер.
Şumaqin adaları
Şumaqin adaları (ing. Shumagin Islands, aleut. Kagigun) — ABŞ-nin Alyaska ştatının Aleut silsiləsinin şərq hissəsində bir qrup ada.
Şumaqin adalarına: Unqa, Naqay, Popov, Korovin, Böyük Konyuji, Kiçik Konyuji, Semyonov və 14 kiçik adacıq daxildir. Ümumi sahəsi 1192.369 km²-dir.
Birinci Kamçatka Ekspedisiyası (1728) zamanı Vitus Berinq tərəfindən aşkar edilmiş və 29 avqust 1741-ci ildə İkinci Kamçatka Ekspedisiyası tərəfindən tədqiq edilmişdir. İsqa xəstəliyindən ölən və orada dəfn edilən Vitus Berinqin komandasından olan dənizçi Nikita Şumaqinin şərəfinə adlandırılmışdır.
Rusiya imzalanan Alyaskanın satışı haqqında müqaviləyə (1867) əsasən ABŞ-yə verilir.
Şumava Milli Parkı
Şumava Milli Parkı (çex. Národní park Šumava, ˈʃʊmava dinlə) — Çexiyanın cənub-qərbində yerləşən və ətraf mühitin mühafizəsi üçün xüsusi rejim müddəalarının tətbiq olunduğu meşə massividir. Park statusu "Təbiətin və landşaftın qorunması" haqqında 114/1992 nömrəli qanun müddəası ilə tənzimlənir. Şumava Milli Parkı, Çex Respublikasındakı 4 MP-dan ən böyüyüdür (ümumi sahəsi 167.688 hektardır). Burada əsas müdafiə obyekti, sakit rejimdə unikal və nadir bioloji aləmin tədqiqi və təkmilləşdirilməsidir. Şam meşələri və meşə əkmələrindən başqa, burada ən önəmlisi adi bataqlıqların, torf bataqlıqlarının və kar mənşəli göllərin və relyeflərin mühafizəsidir. Şumava Milli Parkı təbiət-mühafizə zonasının bir hissəsidir. Milli Park ərazisində daha 24 dövlət təbiət qoruğu və digər xırda mühafizə olunan ərazilər elan olunub. Birlikdə onlar Mərkəzi Avropada ən iri və ən şaxələndirilmiş mühafizə olunan ərazilərin birini təşkil edirlər. Şumava qiymətli təbii mühit, eləcə də turizm üçün populyar məkan kimi özünü təqdim edir.
Şumer
Şumer – e.ə. VI minillikdən başlayaraq cənubi İkiçayarasında (Dəclə və Fərat) mövcud olmuş ən qədim insan sivilizasiyası. Bu sivilizasiyanın yaranması və çiçəklənməsində, əhalinin sosial-mənəvi həyatında və həyat tərzinin formalaşmasında təbiətin təsiri, əsas da Dəclə və Fərat çaylarının böyük təsiri vardır. Odur ki, bu sivilizasiyanı "çay sivilizasiyası" adlandırmaq olar.
Dəclə və Fərat çayları arasında yerləşən ərazi bəşəriyyətin ən qədim mədəniyyət ocaqlarından biri olmuşdur. Çayların və münbit torpaqların yaxınlığı əkinçiliyin, maldarlığın, ticarətin inkişafı üçün zəmin yaratmışdır. Burada Yaxın Şərqin bütün karvan yolları kəsişirdi. Alimlər hesab edirlər ki, bu ərazidə ilk insanlar hələ paleolit dövründən başlayaraq məskunlaşmışdırlar. Qədim yunanlar bu ərazini Mesopotamiya adlandırmışdılar. Coğrafi cəhətdən Mesopotamiyanın cənubu ovalıq, şimalı isə dağlıq ərazilərdə yerləşir.
Şumer dili
Şumer dili (𒅴𒂠 eme-ĝir), beynəlxalq qəbul olunmuş adı Sümer dili — e.ə. IV–III minilliklərdə Mesopotamiyanın cənubunda danışılmış və insan tarixində ilk dəfə sistemli yazıya alındığı hesab olunan dil. E.ə. XX əsrdə akkad dilləri tərəfindən sıxışdırılıb çıxarılsa da Əhəməni İmperiyasının Babilistan işğalınadək dini, elmi və yaradıcılıq dili kimi mövcud olmuşdur.
Sümer dilinin təsnifatlaşdırılması böyük elmi dartışmalara səbəb olub. Buna baxmayaraq, Sümer dili, tərəddüd edilməyən bir sıra fundamental xüsusiyyətlərinə görə Ural-Altay dil ailəsinə bənzəyir:
1. qrammatik cinsi yoxdur.
2. sözlər, kök və ona birləşən şəkilçilərin köməyilə yaradılır.
3.
Şumer mifologiyası
Şumer mifologiyası — Şumer xalqının tarixi kökləri, ilkin dünyagörüşü, ibtidai məişət tərzi, qədim adət-ənənələri, mənəvi həyatının başlanğıcını tərənnüm edir.
Qədim sivilizasiya. eyni zamanda, Şumer-akkad mədəniyyətini də əhatə edir. Bu mədəniyyət b.е.ə. IV minillikdə Dəclə və Fərat çaylarının arasında yerləşən Mesopotamiya (yunanca, "iki çayarası" deməkdir) adlanan ərazidə yaranmışdır. Bu ərazidə b.е.ə. III minillikdə şimal hissədə akkadlar, cənubda isə şumerlər öz dövlətlərini yaratmağa başlamışlar. Lakin bir müddətdən sonra bu səltənət əmmarilər tərəfindən dağıdılaraq, onun yerində yeni dövlət yara-dıldı və Babilistan bu dövlətin paytaxtı elan edildi. Beləliklə, şumerləri, akkadları, əmmariləri, elariləri və bu ərazidə yaşayan digər xalqları birləşdirən qədim Babilistan səltənəti yarandı. Hammurapinin hökmranlığı dövründə (е.ə.
Şumerlər
Şumerlilər və ya şumerlər (özünüadlandırma: şum. sag-gig-ga — «qarabaşlılar») — Cənubi Mesopotamiyanın (indiki İraq ərazisi) qədim əhalisi. Şumer dilində danışırdılar və Şumer dövlətini yaratmışdılar. Sivilizasiyanın yaranması, yazının yaranması, qədim Mesopotamiyanın ilk şəhər və dövlətləri ənənəvi olaraq onlarla əlaqələndirilir.
Şumerlərin mənşəyi və dilinin qohumluğu müəyyən edilməmişdir. Hal-hazırda şumer dili heç bir məlum dil ailəsinə aid deyil. Şumerlərin Cənubi Mesopotamiyada olması, yazının icad edildiyi eramızdan əvvəl 4-3-cü minilliklərin başlanğıcından etibarlı şəkildə qeyd olunur. Bununla belə, onların daha əvvəl həmin ərazilərdə, o cümlədən Ubeyd icmaları arasında mövcudluğu ilə bağlı fərziyyələr var. Eyni zamanda, linqvistik məlumatlar göstərir ki, tarixin başlanğıcında şumerlilər müəyyən bir erkən əhali ilə təmasda idilər, onlardan mədəni terminləri, toponimləri, iqtisadi nailiyyətləri və bəzi dini inancları götürmüşdülər. Mesopotamiyada samimənşəli akkad dilinin dialektlərinin yayılması ilə şumer dili tədricən istifadədən çıxmışdır.
Şumilov şəlalələri
Şumilov şəlalələri — Başqırdıstan Respublikasının Tuymazı rayonunda, Buqulma-Belebey yüksəkliyi ərazisində yerləşən şəlalə.
Şəlalənin hündürlüyü 3, eni isə 10 metrdir. Yay ayları su sərfiyyatı azaldığından şəlalə demək olar ki yoxa çıxır.
Şumilov şəlalələri 2010-cu ildən təbiət qoruğu elan edilmişdir.
Vikianbarda Şumilov şəlalələri ilə əlaqəli mediafayllar var.
Şumpey İnoue
Şumpey İnoue — keçmiş Yaponiya futbolçusu.
Yaponiya milli komandasının heyətində 1 oyun keçirib.
Şumercə
Şumer dili (𒅴𒂠 eme-ĝir), beynəlxalq qəbul olunmuş adı Sümer dili — e.ə. IV–III minilliklərdə Mesopotamiyanın cənubunda danışılmış və insan tarixində ilk dəfə sistemli yazıya alındığı hesab olunan dil. E.ə. XX əsrdə akkad dilləri tərəfindən sıxışdırılıb çıxarılsa da Əhəməni İmperiyasının Babilistan işğalınadək dini, elmi və yaradıcılıq dili kimi mövcud olmuşdur.
Sümer dilinin təsnifatlaşdırılması böyük elmi dartışmalara səbəb olub. Buna baxmayaraq, Sümer dili, tərəddüd edilməyən bir sıra fundamental xüsusiyyətlərinə görə Ural-Altay dil ailəsinə bənzəyir:
1. qrammatik cinsi yoxdur.
2. sözlər, kök və ona birləşən şəkilçilərin köməyilə yaradılır.
3.
Şumerlilər
Şumerlilər və ya şumerlər (özünüadlandırma: şum. sag-gig-ga — «qarabaşlılar») — Cənubi Mesopotamiyanın (indiki İraq ərazisi) qədim əhalisi. Şumer dilində danışırdılar və Şumer dövlətini yaratmışdılar. Sivilizasiyanın yaranması, yazının yaranması, qədim Mesopotamiyanın ilk şəhər və dövlətləri ənənəvi olaraq onlarla əlaqələndirilir.
Şumerlərin mənşəyi və dilinin qohumluğu müəyyən edilməmişdir. Hal-hazırda şumer dili heç bir məlum dil ailəsinə aid deyil. Şumerlərin Cənubi Mesopotamiyada olması, yazının icad edildiyi eramızdan əvvəl 4-3-cü minilliklərin başlanğıcından etibarlı şəkildə qeyd olunur. Bununla belə, onların daha əvvəl həmin ərazilərdə, o cümlədən Ubeyd icmaları arasında mövcudluğu ilə bağlı fərziyyələr var. Eyni zamanda, linqvistik məlumatlar göstərir ki, tarixin başlanğıcında şumerlilər müəyyən bir erkən əhali ilə təmasda idilər, onlardan mədəni terminləri, toponimləri, iqtisadi nailiyyətləri və bəzi dini inancları götürmüşdülər. Mesopotamiyada samimənşəli akkad dilinin dialektlərinin yayılması ilə şumer dili tədricən istifadədən çıxmışdır.
Şumey Okava
Şumey Okava (大川 周明, Okava Şumey, 6 dekabr 1886, Sakata[d], Yamaqata prefekturası – 24 dekabr 1957, Tokio[d]) – Yaponiya milliyətçisi, aktivisti, panasiyanist yazıçısı. Yaponiyada bir sıra milliyətçi təşkilatlar yaratmışdır. O, müttəfiqlər tərəfindən "yapon Gebbels" adlandırılmışdır.
== İlk illəri ==
1886-cı ildə Yaponiyanın Yamaqata prefekturasında tanınmış həkim ailəsində doğulmuşdur. Kumamotoda yerləşən Beşinci liseydə təhsil almışdır. Lisey illəri zamanı xristianlıqla yaxından maraqlansa da, özü heç vaxt xristian olmamışdır.
Okava Tokio Universitetində Qərb dünyasının dinləri üzrə təhsil almışdır. Universitet illərində Seyiçi Hatano və Cunciro Takakusu kimi professorlardan dərslər almış, Fridrix Şleyermaxerin yazılarından təsirlənmiş, hind fəlsəfəsi ilə maraqlanmışdır. 1911-ci ildə universitetdən məzun olduqdan sonra Tokioda qalaraq ordu üçün tərcüməçi kimi işləməyə başlamışdır.
== Siyasi fəaliyyəti ==
Okava Henri Kottonun "Yeni Hindistan" (1885) əsəri ilə tanış olduqdan sonra siyasi fəaliyyətə başlamışdır.
Nastasya Şumskayanın qətli işi
Nastasya Şumskayanın qətli işi — 1825-ci ildə imperator kanserinin rəhbəri qraf Aleksey Arakçeyevin məşuqəsi, kəndli qadın Nastasya Şumskayanın (Minkina) öldürülməsi ilə bağlı cinayət işi. Qətl işi bu hekayənin Aleksandr Hertsenin "Keçmişim və düşüncələrim" əsərində təqdimatı sayəsində məşhurlaşmışdır.
Ağıllı və gözəl hesab edilən Nastasya Arakçeyevi özünə bağlamağı və onu həyat yoldaşından ayırmağı bacarmışdı. Onun qrafa təsiri o qədər böyük idi ki, yüksək vəzifəli məmurlar sadə kəndli qadına nifrət edirdilər. İmperator I Aleksandr özü çay içmək üçün onun otaqlarına gəlmişdir.
Qruzino mülkündə Şumskaya Arakçeyevin tez-tez yoxluğu zamanı bütün ev təsərrüfatına cavabdeh idi. O, diqqətəlayiq dəqiqlik və idarəçilik nümayiş etdirmişdir (lakin bu, onun mövqeyini dəyişməsinə və rüşvət almasına mane olmadı).
Kəndlilər Şumskayanı sehrbaz hesab edirdilər, çünki o, həmişə ən gizli niyyətlərini tanıyırdı, lakin bu, onun məharətlə təşkil edilmiş gizli müşahidələrinin və danlamalarının nəticəsi idi. Onun qəddarlığı (bəzən qulluqçuları intihara sürükləyirdi) hətta sərt cəzalara öyrəşmiş təhkimli əhalini qəzəbləndirirdi. Nəhayət, qrafı özünə bağlamaq istəyən Şumskaya hamiləliyini saxtalaşdırmış və oğlu kimi kəndli qadın Lukyanovadan yeni doğulmuş bir uşağı almışdı.