тӀв-эв; ихтилат физвай ва я мукьув гвай затӀ къалурдай гаф. И гададикай пачагь хьана. Ф. Гьуьлуьн руш. И кардин делил, лукӀ ийиз зелил, рикӀни яз пехил, дугъри мез ава. Е. Э. Эй юлдашар, и азадвал - Ажайиб им гьат хьана чаз. С. С. Азадвал. И кардикай делил кьуна, СтӀал Сулейман ва Эффенди Капиев такӀандайбуру, гуя Сулейманан патахъай шиирар переводчикди кхьизва лугьудай бинесуз хабарар чукӀурна. Гь. А. Поэзиядин жавагьирар яратмишайди. Пехъивал им лап залан, садакай масадак акатдай азар я. И кардик гзафни-гзаф кицӀер, кацер, жанавурар, сикӀер, чакъалар, хуьруьн майишатдин гьайванар лагьайтӀа, икана, азарлу жеда. ЛГ, 1997, 19. XӀӀ. Виш йис хьанвай и къаридин, АтӀузвай рикӀи къаридин, АтӀузвай рикӀ гъарикӀ гъалди. Гьикьван чӀав тир и бейчара Ажузарна Зулжалалди. С. К. Виш йис хьанвай къари. Антоним: а.
* и барадай нар. рахазвайдан фикирдалди, рахазвайда лугьузвай фикирдай. Аялри тарсар чирзамач. И барадай завай себебар къалуриз жедач. Р. Синонимар: и жигьетдай, и патахъай.
* и жигьетдай нар., рахазвайдан фикирдалди, рахазвайда лугьузвай фикирдай. Синонимар: и барадай, и патахъай.
* и вахт хийир хьуй \[хьурай\] ! межд. юкъуз, сад-садал гьалтайла, салам гунин са жуьре. Квез и вахт хийир хьуй! -салам гана кьве стхадини. - Абат хийир, чан рухваяр! - агъсакъалар, мугьманрин гъилер кьаз, виликди фена. Гь. Къ. Четин бахт. Ваз и вахт хийир хьурай. Абат хийир, чан цуьк. А. Р., Я. Я. Хендедадин мехъер.
* и гъилди нар. и сеферда. И гъилди кар салди ( а ) ва вин. Е. Э. Гуьгьуьлдиз.
* и дуьнья сущ. инсан чан аламаз яшамиш жезвай гьакъикъат. И дуьньядини чӀулав дердер, Гьикьван ийин веревирдер ? Е. Э. Дуьньядикай кеф тахай кас. И Дуьньядин вуч я мурад ва мана? Е. Э. Тушни яр. Аллагьдин бурж ~ ам чи вири уьмуьр я – И дуьньяда, гьакӀни атӀа дуьньяд а.... А. Къ. Ярагъ Мегьамедан гъазават. И дуьньяда нез-хъваз кеф чугуна кӀанзавайди я. Кеф чӀугурдаз агъа дуьньядани гьуьрмет жеда. С. Муслимов. ЦицӀигъ -наме. Антоним: а \[агъа, атӀа\] дуьнья.
* и дуьньядиз атун гл., шиир дидедиз хьун. Акъатдач кьил и дуьньядиз атунин вуч ятӀа метлеб... Е. Э. Гьажимурад эфендидиз. Антоним: а дуьньядиз фин
* и дуьньядин гьисабар сущ. яшайишдин гьал-агьвалат, тӀалабунар. Фикир гайла, и Дуьньядин гьисабар заз хиял я. Е. Э. Гьажимурад эфендидиз.
* и кьил а кьил авачир прил. кьадардиз лап гзаф ва гегьенш. Кьунва чуьллер и кьил а кьил авачир, Гьакъикъат я им, са шакни алачир. X. Т. Вахт океан я, и кьил а кьил авачир. Ш. Ю. Гьуьл ва гими. И кьил, а кьил авачир и зурба дуьньяда къазах вуч затӀ я кьван. Къ. Къ. КӀири Буба. Синоним: тум-кьил авачир, гзаф.
* и патахъай нар., рахазвайдан фикирдалди, рахазвайда лугьузвай фикирдай. Синонимар: и барадай, и жигьетдай.