Çayların təsnifatı
Çayların təsnifatı- sutoplayıcı hövzə, çay şəbəkəsi, çayın qida maddələri və s., kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinin qruplaşdırılmasıdır.
Bir sıra təqiqatçıların çaylar haqqında təsnifatı mövcuddur. Respublikamızdakı çayların bir sıra xassələrinə görə təsnifatı S. H. Rüstəmov tərəfindən hazırlanmışdır. S. H. Rüstəmov qida mənbəyi üstünlüyündən asılı olaraq Azərbaycan çaylarını 4 yerə bölür.
Azərbaycandakı çayların siyahısı
Azərbaycan çayları — Azərbaycan Respublikası ərazisindən axan çaylar.
Azərbaycan çaylarını aşağıdakı 3 əsas qrupa bölmək olar:
Azərbaycanın Kür hövzəsinə aid olan mərkəzi və qərb çayları;
Azərbaycanın bilavasitə orta Xəzərə axan şimali-şərq çayları;
Bilavasitə Xəzər dənizinin cənubuna axan cənubi-şərq çayları.
== Ümumi məlumat ==
Azərbaycan ərazisində irili-xırdalı 8550-dən artıq axar sudan ibarət çay sistemi vardır ki, onların bütövlükdə ümumi uzunluğu 33665 km. təşkil edir. Bütün bu çayların su toplayıcı sahəsi 85600 km² qəbul edilir. Çayların 7550-sinin uzunluğu 5 km-dən az olan çaylardır. Qalan 800 çaydan yalnız 65-nin uzunluğu 50 km-ə qədər, 735-nin uzunluğu isə 6 km ilə 50 km arasında dəyişir.
Azərbaycan ərazisindən axan ən iri çaylar Kür və Araz çaylar
== Dağ çayları ==
Dağ çayları öz mənbəyini dəniz səviyyəsindən 2000–3500 m. hündürlükdə olan dağlardan götürür, öz axarlarında çay pillələri və şəlalələr əmələ gətirir, dərin dərələrlə axır və düzənliklərə çıxdıqda güclü yarğanlar əmələ gətirərək çoxlu qollara ayrılırlar. Onlardan bəziləri tez-tez öz axarlarını dəyişir, digərləri isə yerin altı ilə sızaraq itir, yaxud kiçik bataqlıqlar əmələ gətirirlər.
Rusiyanın ən böyük çayların siyahısı
Uzunluğu azalan qaydada (1000 km-dən çox) Rusiyanın ən böyük çaylarının siyahısı.
Dizaynlarda uzunluğu (km) rəsmi və ya ən çox rast gəlinən çaylar qalın göstərilmişdir.
Kursiv uzunluğu (km) olan və ya qovluqlarda ümumi olmayan, lakin uzunluğu üzrə rəsmi (ən çox yayılmış) məlumatları, o cümlədən çayın mənbəyi-qaynaqlarında paylanmayan məlumatları olan çayları göstərir.
Açıq narıncı ilə vurğulanır — ilk beşlik (rəsmi olaraq paylanmış), açıq boz rənglə vurğulanmışdır — uzunluğu 1000 km-ə çatmayan, lakin digər cəhətdən böyük çaylardan üstün olan çaylar.