I
сущ. город:
1. крупный населённый пункт, административный, культурный и т.п. центр. Böyük şəhər большой город, qədim şəhər древний (старинный) город, cavan şəhər молодой город, sənaye şəhəri промышленный город, kurort şəhəri курортный город, şəhərin abadlaşdırılması благоустройство города, şəhərin gəzməli (diqqətəlayiq) yerləri достопримечательности города, şəhərdə yaşamaq жить в городе, şəhərə köçmək переехать в город, şəhər kənarına getmək (çıxmaq) выехать за город, şəhərlə tanışlıq знакомство с городом
2. о жителях подобного населенного пункта. Bütün şəhər yığışmışdı собрался весь город, şəhər yatırdı город спал
3. центральная часть этого населенного пункта. Şəhərə gedirsiniz? в город едете?
II
прил. городской. Şəhər əhalisi городское население, şəhər nəqliyyatı городской транспорт, şəhər orta məktəbi городская средняя школа, şəhər bazarı городской рынок, şəhər telefon stansiyası городская телефонная станция, şəhər telefon şəbəkəsi городской телефонный узел
◊ azad şəhər вольный город:
1. средневековый город, освободившийся от власти феодала, пользовавшийся правами самостоятельного государства
2. в соврем. международном праве: город, имеющий особый статус демилитаризованной и нейтрализованной политической единицы, устанавливаемый международной государственной организацией; Qara şəhər Черный город (часть города Баку, где сосредоточены промышленные предприятия, в основном нефтеперерабатывающие заводы и т.п. ). İçərişəhər Ичеришехер (Древний город, центральный прибрежный квартал г. Баку, изобилующий старинными памятниками; букв.: Внутренний город)
Heroonpol (şəhər)
Pifom (q.misir pr-jtm; ivr. פיתום; q.yun. Ἡρώων πόλις, Heroonpol) — Qədim Misirdə şəhər. Qədim yunan və Roma mənbələrində, həmçinin Yəhudi Bibliyasında bu şəhərə çoxlu istinadlar edilmişdir, lakin onun dəqiq yeri bir qədər qeyri-müəyyən olaraq qalmışdır. Bir sıra alimlər onu Təll Məsxutə arxeoloji ərazisi kimi müəyyən etmişdilər, digərləri onun Təll Rətabə arxeoloji ərazisi olduğunu irəli sürmüşdür. Şəhər Heroonpol nomunun inzibati mərkəzi olmuşdur.
== İstinadlar ==
== Əlavə ədəbiyyat ==
Пифом // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
Hida (şəhər)
Hida (飛騨市, Hida-shi) — Yaponiyanın Gifu prefekturasının şimalında yerləşən şəhər. Şəhər adının qədim Hida vilayətindən almışdır. Hida şəhəri Hida vilayətinin mərkəzi idi.
Şəhərin kandzi yazılışı 飛驒 şəklindədir və amma şəhər adının yazılışında qədim 騨 simvolundan istifadə olunur. 驒 simvolu rəsmi siyahıda göstərilmədiyindən, şəhərdən xaricdə 騨 simvolundan istifadə olunur.
2015-ci ilin məlumatına görə şəhərin əhalisi 24.774 nəfərdir, hər km² ərazidə 31 nəfər yaşayır. Şəhərin sahəsi 792,31 km²-dir.
== Tarix ==
Müasir Hida şəhəri 1 fevral 2004-cü ildə Furukava və Kamioka şəhərlərinin, Kavai və Miyaqava qəsəbələrinin (hamısı keçmiş Yosiki qəzasının tərkib hissəsi idilər) birləşdirilməsi nəticəsində yaradılmışdır.
== Coğrafiya ==
Hida şəhəri Hida yaylasının şimalında yerləşir. Şəhər coğrafi nəzərdən iki bölgəyə ayrılır: şərq və qərb.
Hüseyniyyə (şəhər)
Hüseyniyə— İranın Xuzistan ostanının Əndimeşk şəhristanının Əlvar Gərmsiri bəxşində şəhər və bu bəxşin mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 1,863 nəfər və 405 ailədən ibarət idi.
Həmədan (şəhər)
Həmədan — İranın Həmədan ostanında şəhər.Tarixi Azərbaycan şəhəri. Şəhər həm vilayətin, həm də eyni adlı şəhristanın və bəxşin inzibati mərkəzidir.
== Əhali ==
Rəsmi mənbələrə əsasən Həmədan şəhərinin əhalisi :
1929-cu il r.t. əsasən 60,000 nəfər
1937-ci il lokal s.a. əsasən 80,280 nəfər
1940-cı il lokal s.a. əsasən 103,874 nəfər
1956-cı il s.a. əsasən 99,909 nəfər
1966-cı il s.a. əsasən 124,167 nəfər
1976-cı il s.a. əsasən 165,785 nəfər
1986-cı il s.a. əsasən 272,499 nəfər
1990-cı il r.t.
Kabus şəhər
Kabus şəhər (ing. Ghost town) — əksəriyyəti müvəffəqiyyətsiz iqtisadi quruluşu, təbii insan resurslarının azlığı və ya müharibələr səbəbindən boşaldılan şəhərlərə verilən ümumi addır. Şəhərlərin boşalmasının digər önəmli səbəbləri kimi kütləvi xəstəlikləri misal göstərmək olar. Termin kimi əhalinin sayı kütləvi şəkildə azalan şəhərlərə də aid edilir. Əsil kabus şəhər yerli əhali tərəfindən tamamilə boşaldılmış şəhərlərdir. Buna misal olaraq, Kaliforniyadakı Bodie şəhərini, ya Montana ştatında yerləşən Banak və İtaliyadakı Craco şəhərini göstərmək olar. Müasir dövrdə kabus şəhərləri turistlərin ən çox ziyarət etdikləri yerlərdəndir. Ancaq bəzi şəhərlərə girmək təhlükəli, hətta qanunlara zidd hesab olunur. Bunlara misal olaraq Ukrayna ərazində yerləşən Çernobıl və ya Pripyat şəhərlərini göstərmək olar.
== Şəhərlərin boşalma səbəbləri ==
Şəhərlərin tərk edilməsinin əsas səbəbləri kimi azalan təbii qaynaqlar, su kimi əsas ehtiyacların təmin edilə bilməməsi, dəmiryolu və ya quru yolun yol dəyişikliyi və ya fəlakətləri (Çernobil) göstərmək olar.
Şəhər
Şəhər — əhali sayına görə böyük, mərkəzləşdirilmiş və ərazicə məhdud yaşayış məntəqəsi. Əhalisi kənd təsərrüfatından kənar fəaliyyətlə məşğuldur. Effektli özünüidarə, təchizat və nəqliyyat strukturuna malikdir. Şəhərlərin sakinləri etnik, dil, sosial, mədəni, dini və s. baxımdan müxtəlif ola bilər.
Şəhərlər elmi baxımdan mədəniyyətlərin yaxınlaşmasının ideal halı hesab edilir. Adambaşına düşən ərazi çox az olur. Bir qayda olaraq özünəməxsus mədəniyyətə və ciddi sosial təbəqələşməyə malikdir. Bu xüsusiyyətlər onları kəndlərdən və ya xüsusi məqsədlər üçün insanların cəmləşdiyi yaşayış məntəqələrindən ciddi fərqləndirir.
Yaşayış məntəqəsinin şəhər statusuna aid edilməsi hər ölkənin qanunları əsasında müəyyən edilir.
Kerkira (şəhər)
Kerkira (yun. Κέρκυρα) və ya Korfu (it. Corfù) — Yunanıstanın Kerkira adasında şəhər və liman, Kerkira nomunun inzibati mərkəzi. 30 mindən çox əhalisi var.
== Tarixi ==
Qədim binaların xarabalıqları, o cümlədən e.ə. VI əsrin əvvəllərinə aid Artemidanın Dorik məbədi burada yerləşir.
== İqtisadiyyat ==
İtaliyanın Brindizi şəhərindən bərə xidməti mövcuddur. Tekstil, qida sənayesi inkişaf etmişdir. Qış kurortu var.
Keson (şəhər)
Quezon — Filippində Metro Manila bölgəsinin ən böyük şəhəridir. Filippin 1948-ci ildə müstəqil olarkən ölkənin paytaxtı olmuşdur. (1976-cı ilə qədər) Şəhərin adı Flippinin keçmiş prezidenti Manuel L. Quezon adı ilə bağlıdır. Prezident şəhərin əsasını Manilanın əvəzinə yeni bir paytaxt yaratmaq üçün qoymuşdu.
Quezon günümüzdə də Filippinin ən məşhur şəhəri sayılır. Şəhər keçmişdə Aranetaların (Filippində bir çox böyük layihədə iştirak etmiş ailə) yaşadığı və biznes yeri olmuşdur. Quezondakı Araneta Ticaret Mərkəzini də məhz, həmin ailə qurmuşdur.
Keşişkənd (şəhər)
Yeğeqnadzor — Ermənistan Respublikasında, Başkənd çayı yaxınlığında şəhər, 1995-cil ildən Vayoc dzor mərzinin inzibati mərkəzi. Rəsmi olaraq 3 yanvar 1935-ci ilədək "Keşişkənd", 1935–1957-ci illərdə "Mikoyan", 1957-ci ildən (Ermənistan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 6 dekabr, 1957-ci il tarixli fərmanı ilə) isə "Yeğeqnadzor" (erm. Եղեգնաձոր; erməni dilində mənası: "Qamışlı dərə") adlanır. 7 noyabr 1995-ci il tarixində Ermənistan Respublikası Milli Məclisinin qəbul etdiyi və 4 dekabr 1995-ci ildə Ermənistan Respublikasının prezidenti Levon Ter-Petrosyanın təsdiq etdiyi "Ermənistan Respublikasının inzibati-ərazi bölgüsü haqqında Qanunu"na əsasən "Yeğeqnadzor bələdiyyəsi"ni təşkil edir. Bələdiyyənin ərazisi 2.642 hektar və ya 0.2642 km²-dir.
== Etimologiya ==
Dərələyəz mahalında heç kim bu qəsəbə adına Keşişkənd demirdi, hamı buna "Keşkənd" və ya "Keşkəndi" deyirdi. Toponim qədim türk dilində "keçid, bərə, körpü" mənasında işlənən keçiş (sözün birinci hecasındakı "ç" səsi, "ş" səsi ilə əvəzlənərək söz keşiş formasını alıb. Azərbaycan dilində ç→ş səs əvəzlənməsi qanunauyğun haldır) sözü ilə, türk dilində "şəhər", "yaşayış məntəqəsi" mənasında işlənən kənd sözünün birləşməsindən əmələ gəlmişdir. Relyef əsasında yaranan mürəkkəb quruluşlu toponimdir.
== Tarixi ==
"Keşişkənd" adı 1728-ci ildə tərtib edilmiş "İrəvan əyalətinin icmal dəftəri"ndə, Qafqazın 5 verstlik xəritəsində toponim kimi qeyd edilmişdir.
Konstantin (şəhər)
Konstantin (ərəb. قسنطينة Qusanṭīna Qüsəntinə) — Əlcəzairin Konstantin vilayətində yerləşən şəhər. Əhalisi 448.374 nəfərdir. Əlcəzair və Vəhran şəhərlərindən sonra Əlcəzairin ən böyük 3-cü şəhəridir.
== Coğrafiya ==
Şəhər dənizdən 80 km uzaqlıqda, 640 metr yüksəkliyindəki platformada qurulmudur. Dərin vadi ilə əhatə olunmuşdur. Vadinin üzərində bir çox körpü var və bu şəhərə drammatik və xoş gözəllik verir.
== Tarixi ==
Konstantin e.ə. 203-cü ildə yunan koloniyaçılar və numidiyalılar tərəfindən salınmışdır. Şəhər daha sonra Roma İmperiyasının əlinə keçmişdir.
Korfu (şəhər)
Kerkira (yun. Κέρκυρα) və ya Korfu (it. Corfù) — Yunanıstanın Kerkira adasında şəhər və liman, Kerkira nomunun inzibati mərkəzi. 30 mindən çox əhalisi var.
== Tarixi ==
Qədim binaların xarabalıqları, o cümlədən e.ə. VI əsrin əvvəllərinə aid Artemidanın Dorik məbədi burada yerləşir.
== İqtisadiyyat ==
İtaliyanın Brindizi şəhərindən bərə xidməti mövcuddur. Tekstil, qida sənayesi inkişaf etmişdir. Qış kurortu var.
Kvebek (şəhər)
Kvebek (fr. Québec) — Kvebekin paytaxtı olan eyniadlı şəhər. Əhalisi 717.000 olan bu şəhər 1985-ci ildə UNESCO Miras Siyahısına yerləşmişdir.
Kəvər (şəhər)
Kəvər və ya Gavar (erm. Գավառ) — Qərbi Azərbaycan Göyçə gölü sahilindən bir neçə km aralıda yerləşən şəhər. Göyçə mahalının mərkəzidir.
1938-ci ildən respublika tabeli şəhərdir. 1959-cu ildən inqlabçı Kamonun adını daşıyır.(əsl adı S. A. Ter-Petrosyan)
== Xarici keçidlər ==
Qərbi Azərbaycan: azərbaycanlılara qarşı genosid demoqrafik statistika güzgüsündə Arxivləşdirilib 2015-11-16 at the Wayback Machine
Qərbi Azərbaycanın türk mənşəlli toponimləri Arxivləşdirilib 2014-09-04 at the Wayback Machine
Vandalizm: tarixi adlara qarşı soyqırımı. Bakı, "Təhsil", 2006, 92 səh.
İndiki Ermənistan qədim türk yurdu idi
Qərbi Azərbaycan ərazilərində yer adlarının soyqırımı
== Həmçinin bax ==
Qərbi Azərbaycan
Azərbaycanlıların Qərbi Azərbaycandan deportasiyası
Erməni əhalisinin tarixi miqrasiyası
== İstinadlar ==
== Mənbə ==
Əziz Ələkbərli, "Qədim türk-oğuz yurdu "Ermənistan"", Bakı, "Sabah", 1994.
PDF versiyası. // Qərbi Azərbaycanın türk mənşəli toponimləri. Müəllifi: İ. M. Bayramov; Redaktorları: B. Ə. Budaqov, H. İ. Mirzəyev, S. A. Məmmədov.
Lan (şəhər)
Lan - Fransanın şimalında yerləşir. Ena departamentinin paytaxtıdır. Lillyanın cənubundan 155 km və Parisdən şimal-şərqdən 138 km aralı yerləşir. Şəhərin köhnə hissəsi 188 m hündürlükdə təpədə yerləşir.
== Tarixi ==
Burada Böyük Karlın anası burada anadan olmuşdur. Frank hökümətinin mərkəzi olubdu. Fransanın başçısı IV Lüdovik və onun oğlu Lotar III anadan olmuşdur.
== İqtisadiyyat ==
Kənd təsərrüfatı - 0,3%
Sənaye - 8,0%
Tikinti-4,2%
Nəqliyyat - 35,7%
Adam başına düşən 2013-cü ildə 16020 avrodur.
Larisa (şəhər)
Larisa (yun. Λάρισα) — Yunanıstanda yerləşən şəhər. Dəniz səviyyəsindən 70 metr hündürlükdə , Pinyos çayının sağ sahilində, Saloniki şəhərinin 120 km cənub-qərbində və Afina şəhərinin 217 km şimal-qərbdə yerləşir. Eyniadlı icmanın (dimosa) , eyniadlı periferiya vahidinin və Fessaliya periferiyanın inzibati mərkəzidir . Əhalisi 144.651 nəfərdir. Afina, Salonik, Patras və İraklion şəhərlərindən sonra 5-ci ən böyük şəhərdir.
== Tarixi ==
Şəhər əsasında dəqiq bir mənbə yoxdur. Bəzi məlumatlara görə, şəhər 4000 ildən çoxdur. Şəhərin pelasqalar tərəfindən qurulduğunu söyləyən qədim yunan miti də var. E.ə.
Liverpul (şəhər)
Liverpul — Böyük Britaniyada şəhər. Mersisayd qraflığının mərkəzi, Mersi çayının sağ sahilindədir. Mühüm nəql qovşağı. İlk dəfə mənbələrdə Liverpul adı təqribən 1191-ci ildə çəkilir. 1207-ci ildə şəhər hüququ almışdır.
Klassisizm üslubunda Old-Blü-Kot qospitalı (1714–18) və ratuşa (1748–97), neoklassisizm üslubunda Sent-Corc-Holl şəhər zalı (1842–54) və ingilis bankı (1845–48), neoqotika üslubunda kilsə (1904–24). Katolik kilsəsi (1967) var.
Lənkəran (şəhər)
Lənkəran — Azərbaycan Respublikasının ən böyük və qədim şəhərlərindən biri, cənub bölgəsinin ən böyük şəhəridir. 28 iyul 1971-ci ildən respublika tabeli şəhərdir. Azərbaycanın qədim şəhərlərindən olan Lənkəran şəhəri 38 şimal, 40 şərq en dairəsinin kəsişdiyi, Xəzər dənizinin cənub-qərb sahilində, Lənkərançayın Xəzər dənizinə töküldüyü yerdə yerləşir. Rütubətli subtorpik iqlim, qışın sərt keçməməsi, quru və qızmar yay günləri, yağışlı payız fəsli bu regionun zəngin flora və faunasını şərtləndirmişdir. Lənkərançay, Veravul, Qumbaşı, Boladi, çayları yazda və payızda əsasən yağış suları hesabına daşır, yayda isə sakitləşir və nəzərə çarpacaq dərəcədə dayazlaşırlar. Buna görə də bu ərazidə kənd təsərrüfatı bitkilərinin suvarılması məqsədilə Xanbulançay su anbarı yaradılmışdır.
Ərazisinin sahəsi 21.435 hektar olan Hirkan qoruğu da bu rayonda yerləşir. 2004-cü ildə həmin qoruq Hirkan Milli Parkina çevrilmişdir. Milli park Astara və Lənkəran rayonlarının ərazisinin bir hissəsini tutur. Kiçik Qızılağac yasaqlığı (sahəsi 10,7 min hektar) 1978-ci ildə kiçik Qızılağac körfəzində qışlayan, köçəri su, bataqlıq və suətrafı sahədə yaşayan, o cümlədən nadir və məhv olmaq həddində olan quşların mühafizə edilməsi və onların baş sayının bərpa olunması məqsədilə yaradılmışdır.
Marneuli (şəhər)
Marneuli (gürc. მარნეული; azərb. Sarvan) — Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresində şəhər, Marneuli bələdiyyəsinin inzibati mərkəzi. 1929-cu ilədək Sarvan, Zaqafqaziyada ilk dəfə rayon inzibati-ərazi bölgüsü təsis edildikdən sonra isə 1947-ci ilə kimi Borçalı, 1947-ci ildən 1952-ci ilədək Sərvan, 1952-ci ildən sonra isə Marneuli adını daşımışdır.
== Etimologiya ==
Sarvan Azərbaycan dilində "dəvəçi" deməkdir. Fars dilindən alınan sözün əsli "sərban" (fars. ساربان) olub, "dəvələrin hamisi" deməkdir.
== Tarix ==
Marneuli 1964-cü ildə şəhər statusunu almışdır. İkinci dünya müharibəsinin başlanmasından az sonra 1941-ci ildə o vaxtlar kənd olan Marneuli yaxınlığında Sovet ordusunun hərbi Aerodromu tikilərək istifadəyə verilmişdir. Aerodromdakı təyyarələr Almaniya ordusuna qarşı bir sıra döyüşlərdə iştirak edirdi.
Maruqame (şəhər)
Meruqame (丸亀市, Marugame-shi) — Yaponiyanın Kaqava prefekturasında yerləşən şəhər.
2014-cü ilin məlumatına görə şəhərin əhalisi 110.466 nəfərdir, hər km² ərazidə 988,16 nəfər yaşayır. Şəhərin sahəsi 111,79 km²-dir. Maruqame şəhəri allüvial düzənliyin mərkəzində yerləşir.
== Tarix ==
Maruqame şəhəri Meydzi dövründə — 1899-cu ilin aprelində yaradılmışdır. Maruqame Yaponiyada şəhər kodu verilmiş 53-cü şəhər idi. 1940-cı illərdən 1950-ci illərə qədər (Söva dövrü) şəhərin şərqində yerləşən ərazi və bir neçə ada şəhərə birləşdirilmişdir. 1999-cu ildə (Heysey dövrünün 11-ci illiyi) Maruqame şəhəri 100 illik yubileyini qeyd etmişdir.
22 mart 2005-ci ildə Ayauta və Hanzan şəhərləri (keçmiş Ayauta rayonun tərkib hissəsi idilər) Maruqame şəhərinə birləşdirilmiş və müasir Maruqame şəhəri yaradılmışdır.
Keçmiş Ayauta şəhəri 1959-cu ildə (Söva dövrü) Kumatama və Okada qəsəbələrinin birləşdirilməsi ilə yaradılmışdır.
Masallı (şəhər)
Masallı — Azərbaycan Respublikasının Masallı rayonunun inzibati mərkəzi. 1960-cı ildə rayon tabeli şəhər statusu almışdır.
== Ərazisi ==
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 mart 2013-cü il tarixli, 590-IVQ saylı Qərarı ilə Masallı rayonunun Ərkivan qəsəbə inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Ərkivan qəsəbəsinin ərazisindən 245,72 ha (bundan bələdiyyə mülkiyyətində olan 5,72 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 240,0 ha), Şərəfə kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Ağakişibəyli kəndinin ərazisindən bələdiyyə mülkiyyətində olan 14,62 ha və Şərəfə kəndinin ərazisindən 248,0 ha (bundan bələdiyyə mülkiyyətində olan 5,0 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 243,0 ha), Banbaşı kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Banbaşı kəndinin ərazisindən 44,20 ha (bundan bələdiyyə mülkiyyətində olan 1,0 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 43,20 ha), Sığdaş kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Babakücə kəndinin ərazisindən xüsusi mülkiyyətində olan 14,9 ha, Ninəlov kəndinin ərazisindən xüsusi mülkiyyətdə olan 9,2 ha və Sığdaş kəndinin ərazisindən 40,60 ha (bundan bələdiyyə mülkiyyətində olan 4,0 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 36,60 ha), Kalinovka (Viləş) kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Öncəqala kəndinin ərazisindən 29,49 ha (bundan dövlət mülkiyyətində olan 24,49 ha, bələdiyyə mülkiyyətində olan 3,0 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 2,0 ha), Qodman kənd inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Qodman kəndinin ərazisindən 41,33 ha (bundan bələdiyyə mülkiyyətində olan 1,0 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 40,33 ha) torpaq sahələri, habelə ləğv edilərək Azərbaycan Respublikasının ərazi vahidlərinin Dövlət reyestrindən çıxarılmış Dadva kəndinin 401,0 ha təşkil edən ərazisi, Digah kəndinin 438,0 ha təşkil edən ərazisi, İsgəndərli kəndinin 188,0 ha təşkil edən ərazisi, Seybətin kəndinin 312,0 ha təşkil edən ərazisi və Kosagül kəndinin 160,03 ha (bundan bələdiyyə mülkiyyətində olan 94,0 ha və xüsusi mülkiyyətdə olan 66,03 ha) təşkil edən ərazisi bütövlükdə Masallı şəhər inzibati ərazi dairəsi tərkibindəki Masallı şəhərinin inzibati ərazisinə birləşdirilmişdir.
== Toponimikası ==
Masallı adının mənşəyi haqqında bir neçə mülahizə var. Belə danışırlar ki, guya buranın camaatı söhbət əsnasında çox məsəl çəkərək danışdığına görə "məsəlli yer" adı verilib. Başqa bir fərziyyəyə görə, İraqın şimalındakı Mosul şəhərinin əhalisinin köç edərək, buraya yerləşməsindən sonra "mosullu" adlandırıblar. Masallı adına ilk dəfə orta əsr Azərbaycan əsərlərində rast gəlinir. XVII əsrin əvvəllərində Səfəvi şahının (Sultan Hüseyn) verdiyi fərmanda Şıxlar kəndi və Masallının adı çəkilir ("Əxbərnamə", Mirzə Əhməd Mirzə Xudaverdi oğlu, 1882). Əsərə əsasən, bu ərazi Masal bəy adlı şəxsə mənsub olub.
İran İslam Respublikasının Gilan ostanında hal-hazırda Masal adlı kiçik bir şəhər vardır.
Gənclik Şəhəri (1966)
== Məzmun ==
Film Xəzərin sahilində salınmış ən gənc şəhər — Sumqayıtın 15 illiyinə həsr olunmuşdur.
Gənclik şəhəri (film, 1966)
== Məzmun ==
Film Xəzərin sahilində salınmış ən gənc şəhər — Sumqayıtın 15 illiyinə həsr olunmuşdur.
Gəncə qalası (qədim şəhər yeri)
Qədim Gəncə — arxeoloji kompleks, orta əsrlər Gəncəsində məntəqə, təxminən XVII əsrdə burada şəhər mövcud olmuşdur. Qədim Gəncənin xarabalıqları hal-hazırda Azərbaycanın Gəncə şəhərinin 6–7 km şimal-şərqindədir.
Qalanın xarabalıqları Gəncə şəhərinin yaxınlığında yerləşir. Şəhər yerində müxtəlif dövrlərdə arxeoloji qazıntı işləri aparılsa da bu işlər tamamilə yekunlaşdırılmayıb. Qazıntılar zamanı qala divarlarının bir hissəsi, şəhərin müxtəlif ictimai binalarının qalıqları və çoxlu maddi mədəniyyət nümunələri aşkarlanıb. Arran memarlıq məktəbinə uyğun olaraq Gəncə qalasının divarları kərpicdən inşa edilib. Ümumiyyətlə qədim Gəncə şəhər yerinin erkən orta əsrlər dövründə inkişafa başladığı, Nizami Gəncəvi dövründə ən yüksək inkişaf mərhələsinə çatdığı, monqol yürüşləri zamanı dağıdılaraq tənəzzülə uğradığı bildirilir. Lakin sonradan şəhər yenidən bərpa edilərək böyük ticarət mərkəzinə çevrilmişdi.
== Yerləşməsi ==
Qədim Gəncə ilə Gəncənin arasında bir neçə dəqiqə fərq var. Bəzi orta əsr mənbələri indiki Gəncənin coğrafi mövqeyi haqqında məlumat verir.
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi — Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin əsasnaməsi və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında" dövlət başçısının 2001-ci il 30 iyun tarixli fərmanına dəyişiklik edilməsi barədə 25 iyun 2011-ci il tarixində imzaladığı fərmana əsasən Gəncə Şəhər Polis İdarəsi Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi adlandırılmışdır.
Gəncə Şəhər Duması
Gəncə Şəhər Duması — 1892-ci ildə yaradılan Gəncə şəhərinin yerli idarə oqranı.
== Haqqında ==
=== 1892–1917-ci illərdə ===
1892-ci ildə Gəncədə yerli idarə oqranı olan Şəhər Duması yaradıldı. Gəncə qubernatorunun göstərişi ilə duma üzvlərinin siyahısı hələ 1896-cı il martın 6-da elan edilmişdi. Mart ayının 8-də Gəncə Şəhər Duması deputatlarının təntənəli surətdə 1. iclası açıldı və iclasda şəhər özünüidarəsinin ştat vahidləri təsdiq edildi, onların vəzifələri müəyyənləşdirildi.
Gəncə şəhər Duması vergi və ödənclərin toplanılması, bazarın açılması, şəhərin sanitariyasına nəzarət, yanğına qarşı mübarizə, bəzi mədəni–kütləvi tədbirlər və s. məsələlərlə məşğul olmalı idi.
Dumanın 1900-cü il 20 mart tarixli iclasının qərarı ilə Gəncə qubernatoru, Qafqaz canişininin qarşısında şəhərin baş planına əsasən bəzi küçələrin və məhəllələrin genişləndirilməsi və abadlaşdırılması məsəlsini qoydu. Qafqaz canişini Gəncə şəhər Duması deputatlarının tələbini yerinə yetirməyə məcbur oldu və işin icrasına göstəriş verdi.
Gəncə Şəhər Dumasının 60 üzvündən 7 nəfərini Rəfibəylilər təşkil edirdi.
Gəncə Şəhər Polis İdarəsi
Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi — Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikası Daxili İşlər Nazirliyinin əsasnaməsi və strukturunun təsdiq edilməsi haqqında" dövlət başçısının 2001-ci il 30 iyun tarixli fərmanına dəyişiklik edilməsi barədə 25 iyun 2011-ci il tarixində imzaladığı fərmana əsasən Gəncə Şəhər Polis İdarəsi Gəncə Şəhər Baş Polis İdarəsi adlandırılmışdır.
Gəncə Şəhər Stadionu
40°42′22″ şm. e. 46°21′43″ ş. u.
Gəncə şəhər stadionu — Azərbaycanın Gəncə şəhərində stadion, tutumu 27 000 tamaşaçıdır. Gəncənin "Kəpəz" klubu ev oyunlarını burada keçirir. Bu stadion Azərbaycanın ən böyük klub stadionudur. Burada bir sıra məşhur oyunlar keçirilib. Azərbaycan çempionatinda qeydə alınmış ən yüksək azarkeş göstəricilərinin hamısı məhz bu stadionda qeydə alınıb.
== Tarixi ==
1959-1963-cü illərdə inşa edilən Gəncə şəhər stadionu 1964-cü ildə istismara verilib.
Gəncə Şəhər Özünüidarəsi
Gəncə Şəhər Duması — 1892-ci ildə yaradılan Gəncə şəhərinin yerli idarə oqranı.
== Haqqında ==
=== 1892–1917-ci illərdə ===
1892-ci ildə Gəncədə yerli idarə oqranı olan Şəhər Duması yaradıldı. Gəncə qubernatorunun göstərişi ilə duma üzvlərinin siyahısı hələ 1896-cı il martın 6-da elan edilmişdi. Mart ayının 8-də Gəncə Şəhər Duması deputatlarının təntənəli surətdə 1. iclası açıldı və iclasda şəhər özünüidarəsinin ştat vahidləri təsdiq edildi, onların vəzifələri müəyyənləşdirildi.
Gəncə şəhər Duması vergi və ödənclərin toplanılması, bazarın açılması, şəhərin sanitariyasına nəzarət, yanğına qarşı mübarizə, bəzi mədəni–kütləvi tədbirlər və s. məsələlərlə məşğul olmalı idi.
Dumanın 1900-cü il 20 mart tarixli iclasının qərarı ilə Gəncə qubernatoru, Qafqaz canişininin qarşısında şəhərin baş planına əsasən bəzi küçələrin və məhəllələrin genişləndirilməsi və abadlaşdırılması məsəlsini qoydu. Qafqaz canişini Gəncə şəhər Duması deputatlarının tələbini yerinə yetirməyə məcbur oldu və işin icrasına göstəriş verdi.
Gəncə Şəhər Dumasının 60 üzvündən 7 nəfərini Rəfibəylilər təşkil edirdi.
Gəncə şəhəri
Gəncə () — Azərbaycan Respublikasının əhalisinin sayına görə ikinci, sənaye məhsulları istehsalına görə Bakı və Sumqayıtdan sonra üçüncü şəhəridir. Gəncə şəhəri Kiçik Qafqazın şimal-şərq tərəfində, Gəncə-Qazax düzənliyində, Gəncəçayın hər iki sahilində yerləşir.
== Tarixi ==
=== Etimologiya ===
Müasir ərəb tarixşünasları "Gəncə" adının ərəb dilindəki farsca kökənli xəzinə anlamlı "Gānj" sözündən gəldiyini irəli sürürlər. Ərəb coğrafiyaşünası İbn Havqəl 977-ci ildə "Gəncə gözəl, varlı və qələbəlik şəhəridir. Buranın çoxsaylı əhalisi səxavətinə, mehribanlığına, elm adamlarına və mühacirlərə hörmətli münasibətlərinə görə fərqlənirlər" yazmışdır.
Fərrux Əhmədov Gəncə şəhərinin adının türk mənşəli olduğunu irəli sürür və ilkin forması hesab etdiyi "Qança" sözünün ilk komponenti "qan", "kan", "kaan", "xan" sözlərini türk dillərində hakim, sərkərdə, başçı, ikinci hissəsi olan –ca şəkilçisini isə məkan, yer, yurd kimi izah edir. Beləliklə, "Gəncə", "Qanca", "Kancə" sözləri "xan yeri", "xan məkanı","xan yurdu", "xanın, xaqanın oturduğu yer" anlamını verir. Müəllif bildirir ki, XX əsrin əvvəlinə kimi "Qanja" və "Xan yurt" adları yerli əhalinin dilində Gəncənin cənub hissəsindəki dağlıq yerlərdə saxlanmışdı".
Müasir İran tarixşünasları "Gəncə" adının fars dilindəki "gənc" (azərb. xəzinə) sözündən törədiyini iddia edir.
Gəncə şəhərinin gerbi
Gəncə şəhərinin gerbi — Gəncə şəhərinin rəmzidir. Cavad xanın (1748-1804) hakimiyyəti dövründə Gəncə xanlığının (1747-1804) bayrağında əks olunmuş simvolların əksini tapdığı gerb 2004-cü ildə qəbul edilmişdir.
== Tarixi ==
Gəncə şəhərinin gerbi 2004-cü ildə Cavad xanın hakimiyyəti dövründə Gəncə xanlığının bayrağı olmuş qədim bayrağın simvolları əsasında bərpa olunmuşdur. Cavad xanın bayrağında əks olunmuş simvollar, xanın özünün də mənsub olduğu Ziyadoğlular nəslinin qədim dövrdən daşıdığı bayrağın simvolları idi. Ziyadoğlular nəsli Azərbaycanın ən nüfuzlu doqquz Qızılbaş tayfasından biri olan Qacarların bir qolu idi.
IX-X əsrlərdən etibarən Azərbaycanın siyasi hakimiyyətində müxtəlif vəzifələri tutmuş Ziyadoğlular 400 ilə yaxın Gəncə bəylərbəyliyini idarə etmişlər. Azərbaycanda mərkəzi hakimiyyətin parçalanması dövründə isə müstəqil Gəncə xanlığını qurmuşlar. Ziyadoğluların Gəncədə hakimiyyətdə olmuş son nümayəndəsi olan Cavad xanın 1804-cü ildə döyüşdə öldürülməsindən sonra bu sülalənin hakimiyyətinə də son qoyulmuş, onların rəsmi simvolları isə sıradan çıxarılmışdır.
== Simvolikası ==
Günəş – əbədi həyat simvoludur.
Ay – əbədi işıq rəmzi, paklıq, təmizlik, ağ rəngi əks etdiməklə azadlıq anlamını da daşıyır.
Haaqa şəhərində Xocalı abidəsi
Haaqa şəhərində Xocalı abidəsi — 24 fevral, 2008-ci ildə, Hollandiyanın Haaqa şəhərində ermənilərin Xocalıda törətdikləri soyqırıma etiraz əlaməti olaraq ucaldılan abidə.
== Körpəsini ermənilərdən qorumağa çalışan ana ==
Azərbaycandan kənarda ucaldılan ilk belə abidənin açılışında Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin nümayəndələri, diplomatik korpusun əməkdaşları, Azərbaycan və türk diasporlarının təmsilçiləri iştirak edib.
"Kamperfoeliestraat" parkında ucaldılan abidə Hollandiya-Azərbaycan-Türk Kültür Dərnəyinin ən böyük layihələrindən biridir. Abidədə körpəsini erməni qəsbkarlarından qorumaq üçün başının üzərinə qaldıran ana təsvir olunub. Abidənin hündürlüyü 2 metrə yaxındır. 30 illiyə kirayələnmiş ərazidə mərmərdən ucaldılan abidənin ətrafındakı böyük bir sahədə gül-çiçək bağı salınacaq.
2020-ci ildə çoxsaylı ziyarətçilərin eyni anda bu məkanda toplaşmasının qeyri-mümkün olduğu nəzərə alınaraq, abidə daha geniş əraziyə, insanların kütləvi hərəkət etdiyi yerə köçürülüb və ətrafı abadlaşdırılıb.
Hacıqabul şəhəri
Hacıqabul (əvvəlki adı Qazı-məmməd olub) — Azərbaycan Respublikasının Hacıqabul rayonunun inzibati mərkəzi.
== Tarixi ==
XX əsrin başlanğıcında Azərbaycanı işğal edən Rusiya kommunistləri bu yaşayış məntəqəsinin adını dəyişərək ona kommunist rəhbərlərdən olan Qazıməmməd Ağasıyevin adını veriblər. 1938-ci ildə bura rayon tabeli şəhər statusu verildi. Azərbaycan müstəqilliyini qazandıqdan sonra 2000-ci ildə şəhərin və tabe olduğu rayonun adı dəyişdirilərək ona əvvəlki adı qaytarılıb.
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Əsasən düzənlikdir, lakin Böyük Qafqaz dağlarının bəzi təpəlikləri rayonun ərazisində aydın görünür. Torpaqları şoran, bitki örtüyü zəifdir. Kür çayı sahili boyunca tuqay meşələri uzanır. Meşələrdə çaqqal, canavar, tülükü, vəhşi pişik, porsuq, kirpi, dovşan və gürzə kimi zəhərli ilanlar yaşayır.
İqlimi olduqca sərtdir, yayda çox isti, qışda çox soyuq.
== Əhalisi ==
== Dəmiryol ==
Hacıqabul, şərqdən qərbə doğru uzanan, Azərbaycanın paytaxtını Bakını ölkənin qalan hissəsi ilə birləşdirən Azərbaycanın əsas dəmir yolu xəttlərindən birində yerləşir.
Hürr Riyahi (şəhər)
Hürr Riyahi— İranın Xuzistan ostanının Şuş şəhristanının Mərkəzi bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 7,839 nəfər və 1,390 ailədən ibarət idi.
Hələbcə şəhərinə zəhərli qaz hücumu
Hələbcə qətliamı — İran-İraq müharibəsi zamanı İrana dəstək verən kürdləri cəzalandırmaq məqsədilə İraq lideri Səddam Hüseynin əmrilə İraqın şimalında kürdlərin yaşadığı Hələbcə şəhərinin əhalisinə qarşı 1988-ci il 16-17 mart tarixlərində həyata keçirilmiş kimyəvi silah hücumu. Hücum zamanı iprit, zarin, tabun və VX qazından istifadə edilmişdir. Ölənlər barədə müxtəlif məlumatlarda bir neçə yüz nəfərdən 7 minədək insanın öldüyü, həmçinin 20 minə yaxın insanın isə müxtəlif xəsarətlər aldığı bildirilir. Daha çox 5 000 nəfərin öldüyü və 11 000 nəfərin xəsarət aldığı barədə məlumata üstünlük verilir.
1 mart 2010-cu il tarixində İraq Ali Cinayət Məhkəməsi Hələbcə qətliamını soyqırım kimi tanımışdır.
Həmədan şəhəri
Həmədan — İranın Həmədan ostanında şəhər.Tarixi Azərbaycan şəhəri. Şəhər həm vilayətin, həm də eyni adlı şəhristanın və bəxşin inzibati mərkəzidir.
== Əhali ==
Rəsmi mənbələrə əsasən Həmədan şəhərinin əhalisi :
1929-cu il r.t. əsasən 60,000 nəfər
1937-ci il lokal s.a. əsasən 80,280 nəfər
1940-cı il lokal s.a. əsasən 103,874 nəfər
1956-cı il s.a. əsasən 99,909 nəfər
1966-cı il s.a. əsasən 124,167 nəfər
1976-cı il s.a. əsasən 165,785 nəfər
1986-cı il s.a. əsasən 272,499 nəfər
1990-cı il r.t.
Həməşəra şəhəri
Həməşəra şəhəri — Muğanın «paytaxtı» kimi tanınmış qədim Həməşara şəhəri Azərbaycanın o zamankı dövrdə ən böyük şəhərlərindən birinə çevrilmiş və sonralar monqollar tərəfindən dağıdılmışdır.
Tarixi mənbələrdə şəhərin 3 metr hündürlüyündə möhtəşəm qala ilə əhatə olunduğu göstərilir. Ərəblərin hücumundan sonra Həməşəra şəhəri dağılıb və sonrakı dövrlərdə Hasıllı şəhəri məşhurlaşıb. XIX əsrin 30-cu illərində rusların Azərbaycana köçürülməsi nəticəsində azərbaycanlılarla rusların birgə məskunlaşdığı Astarxanbazar şəhəri əyalətin mərkəzinə çevrilib.
Fəzlullah Rəşidəddinin «Came-ət-təvarix» kitabına istinad edərək, qeyd edir ki, «Qazan xan Biləsuvara gəldi, Həməşara şəhərinin yaxınlığındakı Talış diyarının ən yüksək zirvələrinin birinə qalxdı. O, orada meşələrə adam göndərir, müxtəlif heyvanları, ceyran, cüyür, dağ kəli və s. arata elətdirib zirvənin ətrafında düzəldilmiş pəyələrə saldırardı».
1848-ci ilin əvvəllərində qədim Həməşara şəhərinin xarabalıqlarında (Həməşəra 11 dəfə yerlə yeksan olub; 7 dəfə sel və zəlzələ, 8-ci dəfə xəzərlər, 9-cu dəfə ərəblər, 10-cu dəfə monqollar, 11-ci dəfə Nadir şah tərəfindən. S.N.) bir neçə rus kəndli ailələri məskən salmışlar. Bunlardan 57 ev Astarxan quberniyasının Astarxanka kəndindən, 21 evZoporojye vilayətinin Prişib kəndindən, 4 ev Stavropol quberniyasının Stepnoye kəndindən köçüb gəliblər.
Kabus şəhəri
Kabus şəhər (ing. Ghost town) — əksəriyyəti müvəffəqiyyətsiz iqtisadi quruluşu, təbii insan resurslarının azlığı və ya müharibələr səbəbindən boşaldılan şəhərlərə verilən ümumi addır. Şəhərlərin boşalmasının digər önəmli səbəbləri kimi kütləvi xəstəlikləri misal göstərmək olar. Termin kimi əhalinin sayı kütləvi şəkildə azalan şəhərlərə də aid edilir. Əsil kabus şəhər yerli əhali tərəfindən tamamilə boşaldılmış şəhərlərdir. Buna misal olaraq, Kaliforniyadakı Bodie şəhərini, ya Montana ştatında yerləşən Banak və İtaliyadakı Craco şəhərini göstərmək olar. Müasir dövrdə kabus şəhərləri turistlərin ən çox ziyarət etdikləri yerlərdəndir. Ancaq bəzi şəhərlərə girmək təhlükəli, hətta qanunlara zidd hesab olunur. Bunlara misal olaraq Ukrayna ərazində yerləşən Çernobıl və ya Pripyat şəhərlərini göstərmək olar.
== Şəhərlərin boşalma səbəbləri ==
Şəhərlərin tərk edilməsinin əsas səbəbləri kimi azalan təbii qaynaqlar, su kimi əsas ehtiyacların təmin edilə bilməməsi, dəmiryolu və ya quru yolun yol dəyişikliyi və ya fəlakətləri (Çernobil) göstərmək olar.
