ƏBU BƏKR

(13/634 ildə vəfat etmişdir) – Məhəmməd peyğəmbərin ən yaxın dostu, görkəmli ictimai və siyasi xadim, İslamın birinci Raşidi xəlifəsidir. Məhəmməd peyğəmbər onu Abdulla, Ətiq və Sıddiq (Ona Bağlı Olan) adlandırmışdır. O, Təym qəbiləsinə məxsus idi. Atasının adı Əbu Hüləfə Osman, anasının adı isə Ummül-Xeyr Səlma olmuşdur. Əbu Bəkr İslamı ilk qəbul edənlərdən biri olub, bütün həyatını İslama həsr etmişdir. O, Fil ilinə (572-ci il) iki il qalmış dünyaya gəlmişdir. Geyim və parça ticarəti ilə məşğul olan Əbu Bəkr bu yolla çoxlu sərvət qazanmışdır. Əbu Bəkr Məhəmməd peyğəmbərin yaxın dostu olaraq peyğəmbərin ölümünə qədər ondan ayrılmamışdır. Məhəmməd peyğəmbər bir-çox əhəmiyyətli problemlərin həll olunmasında Əbu Bəkrlə məsləhətləşirdi. Ərəblər onu hətta “peyğəmbərin vəziri” belə adlandırmışlar. Onlar təxminən eyni yaşda idilər. Əbu Bəkr Məhəmmədin peyğəmbərliyi əsnasında onun hər bir sözünə inanmış və onun yanında yer almışdır. Məsələn, peyğəmbər bir gecə Məkkədən Qüdsə, buradan da göylərə yüksəlməsini (İsra və merac olayı) bəyan edəndə, Əbu Bəkr Məhəmməd peyğəmbərin sözlərinə ilk inanmış şəxs olduğundan peyğəmbər onu “Siddiq” (Sadiq olan) adlandırmışdır. Məkkədə olarkən Əbu Bəkr müsəlman icmasının inkişafı üçün böyük işlər görmüşdür. O, yoxsullara yardım edib bütpərəstlər tərəfindən işgəncələrə məruz qalan Bilal, Həbbab, Lübeynə, Əbu Fükeyhə, Əmir kimi kölələri pulla alıb azad etmişdir. Məkkədə müsəlmanlara qarşı təqiblər başlayanda Məhəmməd peyğəmbər Əbu Bəkri Həbəşistana hicrət edən bir qrup müsəlmanlarla o ölkəyə göndərmək istəmişdir. Əbu Bəkr getmək istəsə də, nüfuzlu qəbilə başçılarından biri İbn Dükunnə onu himayəsinə götürdüyünə görə o, bu fikrindən yayınmışdır. Məhəmmədin peyğəmbərliyindən 13 il keçdikdən sonra müsəlmanların Məkkədən Mədinəyə hicrəti başlanmışdır. Məkkəni sonuncu tərk edənlərdən biri də, Əbu Bəkr olmuşdur. O, Məhəmməd peyğəmbər ilə birlikdə Mədinəyə hicrət etmişdir. Onları izləyən bütpərəstlərdən qorunmaq üçün onlar yol üzərində yerləşən Saur mağarasına sığınmışlar (Quran, 9: 40). Məhəmməd peyğəmbər Mədinəyə hicrət etdikdən sonra Əbu Bəkrin qızı Aişə ilə evlənmiş və onunla qohum olmuşdur. Eyni zamanda o, başqa müsəlmanlarla birlikdə ilk İslam dövlətinin qurulmasında fəal iştirak etmişdir. O, Bədr, Uhud, Xəndək, Xeybər, Hüneyn və digər döyüşlərdə iştirak etmişdir. Məhəmməd peyğəmbərin həyatının sonlarında xəstələndiyinə görə, camaat namazına başçılıq etmə işini Əbu Bəkrə tapşırmışdır. Bu da, Əbu Bəkrin birinci Raşidi xəlifə seçilməsində həlledici rol oynamışdır. Müsəlmanların çoxu onun namazda öndərliyini, dünyəvi işlərdə də öndər olması kimi başa düşmüşdürlər. 11/632-ci ildə Məhəmməd peyğəmbərin vəfatından dərhal sonra Ənsarlar əslən məkkəli olan Səid oğullarının (Bəni Səid) yığıncaq yerində səqifədə yığışmışlar. Orada olanların çoxu xəzrəclilərdən olmuşdurlar. Onlar öz aralarında böyük nüfuza malik olan Səd ibn Übeydəni xəlifə seçmək istəsələr də, bütün bunlardan xəbər tutan Əbu Bəkr Siddiq, Ömər ibn Xəttab və Əbu Übeydə Əmir ibn Cərrah oraya gələrək müzakirələrdə iştirak etmişdirlər. Onlar xəlifənin qureyşlilərdən olmasının vacibliyini qeyd etmişdirlər. Onların səyi nəticəsində orada yığışan müsəlmanlar Səd ibn Übeydənin namizədliyini geri götürmüşdürlər. Onlar ən uyğun namizədin Əbu Bəkr olduğunu qeyd edərək onu xəlifə seçmişdirlər. Əli ibn Əbu Talib isə o zaman Məhəmməd peyğəmbərin dəfn edilməsi işləri ilə məşğul idi. Beləliklə Əbu Bəkr, 11-ci hicri ilinin 12 Rəbiül-əvvəl ayında ilk Raşidi xəlifə seçilmişdir. Seçildiyindən iki gün sonra Mədinə məscidində xalq onun xəlifəliyini tanımışdır. Əbu Bəkrin xəlifəliyi yalnız 2 il, 3 ay və 10 gün sürmüşdür. Bu müddətdə o, Xilafətinin möhkəmlənməsi üçün önəmli addımlar atmışdır. Əbu Bəkr xəlifə seçildikdən sonra Xilafətin dağılmasını istəyən güclər hərəkətə keçmişdirlər. Onlar Ərəbistanı İslamdan əvvəlki vəziyyətə qaytarmaq, qəbilə savaşlarını dirçəltmək niyyətində idilər. Bu qüvvələr xəlifəyə beyət etməmiş, ölkəyə zəkat verməkdən imtina etmişlər. Zəkat isə İslam inancına görə dinin əsaslarından biridir və mal varlığı olan hər bir müsəlman zəkat verməkdən məsul idi. Buna görə də bəzi ərəb qəbilələrinin vergilərdən yayınması RIDDT kimi dəyərləndirilmişdir. Bundan başqa Ərəbistanın müxtəlif bölgələrində Müseylimə, Tüleyhə, Əsvəd və Səccah kimi yalançı peyğəmbərlər ortaya çıxmışdır. Ölkədəki çətin siyasi duruma baxmayaraq, Əbu Bəkr xəlifəliyinin ilk günlərindən ona qarşı üsyan edənlərlə mübarizəyə başlamışdır. Onlara kiçik güzəştlərə belə getməmişdir. Onun qətiyyətli addımlarının nəticəsində bütün üsyançılar darmadağın edilmişdir. Üsyançılara qarşı aparılan uğurlu siyasətin nəticəsində, Xilafət yenə də xarici qüvvələrin hücumlarının qarşısını ala biləcək güclü ölkəyə çevrilmişdir. Düşmənlər üzərində əldə edilən zəfərlər Xilafətin güclənməsini istəməyən Ərəbistanda üsyançılara yardım edən İran və Bizans qoşunlarına qarşı İraq və Suriya ərazilərində savaşa başlamaq imkanını vermişdir. Bu tarixdən başlayaraq müsəlmanlar Xilafətin genişlənməsi uğrunda savaşlara başlamışdırlar. İslam ordusu İraqda iranlıları darmadağın etmişdirlər. Əbu Bəkrin xəlifəliyinin sonunda Xilafət ordusu Suriyada irəliləmiş, Yərmuk çayına yaxınlaşaraq burada Bizans imperiyasının orduları ilə böyük və həlledici savaşa başlamışdırlar. Yərmuk döyüşünün ən qızmar zamanında İslam ordusu Əbu Bəkrin ölümü xəbərini almışdır. O, Məhəmməd peyğəmbərin məzarının yanında torpağa tapşırılmışdır. Ölümündən əvvəl Əbu Bəkr ölkə başçılığını ikinci Raşidi xəlifə olmuş Ömər ibn Xəttaba vəsiyyət etmişdir. Rəvayətlərə görə Əbu Bəkr Quranın bir kitabda toplanması işinə də başlamışdır. O, bu işi görməyi Məhəmməd peyğəmbərin katiblərindən biri olmuş Zeyd ibn Sabitə tapşırmışdır. Yığılmış yazılı Quran səhifələri peyğəmbərin həyat yoldaşı Həfsəyə verilmiş və bu səhifələr uzun müddət onda qalmışdır. Xəlifə Osmanın dövründə bu səhifələrin üzərində işləyən Zeyd ibn Sabitin başçılıq etdiyi heyət, Quranın son variantının işlənib hazırlanmasında iştirak etmişdirlər. Bu fəaliyyətin nəticəsində Quran bizim günümüzə qədər gəlib çata bilmişdir.