Əsaslı Borc

Borc - bir tərəfin müvəqqəti olaraq pul, yaxud ölçü, çəki, say və s. ilə müəyyən edilən əşyaları digər tərəfin mülkiyyətinə verməsini və onların mütləq həmin ölçüdə geriyə qaytarılmasını bildirən müqavilə.

Borc kapitalı — borc şəklində alınan kapital. Kapitaldan fərqli olaraq, onun son tarixi var və qeyd-şərtsiz qaytarılır. Tipik olaraq, borc verənin xeyrinə dövri faiz tutulur. Borc kapitalı qısamüddətli (bir ilə qədər) və uzunmüddətli bölünür. Bir qayda olaraq, şirkətin inkişafı zamanı aşağıdakı borc kapitalı növləri ilə qarşılaşır (cəlb etmə qaydasında sadalanır): veksellər lizinq bank kreditləri sindikatlaşdırılmış kreditlər istiqrazlar kredit qeydləri sekuritləşdirilmiş aktivlər. "Borc kapitalının" mənbəsinin dəyəri bərabərdir 1 , 8 ∗ R ∗ ( 1 − T ) + ( I − 1 , 8 ) ∗ R {\displaystyle 1,8*R*(1-T)+(I-1,8)*R} , burada R {\displaystyle R} – Yenidən maliyyələşdirmə dərəcəsi, I {\displaystyle I} – kredit dərəcəsi, T {\displaystyle T} – gəlir vergisi dərəcəsi. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Алексей Герасименко. Финансовый менеджмент - это просто: Базовый курс для руководителей и начинающих специалистов. М.: Альпина Паблишер. 2013.

Çarburc və ya Çaharbürc (fars. چهاربرج-چاربورج‎)— İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Qoşaçay şəhristanının Mərhəmətabad bəxşində yerləşən bir şəhərdir. Marağa şəhristanının Miyandab bölgəsinin Mərhəmətabad kəndistanında, Miyandab qəsəbəsindən 21 km şimal-qərbdədir. 2006-cı ilin siyahıya alınması əsasında bu şəhər 7,940 nəfər və 1,937 ailədən ibarət idi.

Borc əmsalı (ing. debt ratio) — şirkətin borc vəsaitləri ilə təmin edilmiş aktivlərinin nisbəti. == Hesablama == Borc nisbəti şirkətin ümumi öhdəliklərinin onun ümumi aktivlərinə nisbəti kimi hesablanır (şirkətin imici daxil olmaqla, şirkətin cari və əsas vəsaitlərinin cəmi). Borc nisbəti = Ümumi öhdəliklər Ümumi aktivlər {\displaystyle {\mbox{Borc nisbəti}}={\frac {\mbox{Ümumi öhdəliklər}}{\mbox{Ümumi aktivlər}}}} Məsələn, 2 milyon dollar aktivi və 500.000 dollarlıq öhdəlikləri olan bir şirkətin borc nisbəti 25% olacaq. == Göstərici dəyəri == Bu nisbət şirkətin aktivlərinin borc vəsaitləri hesabına maliyyələşdirilən hissəsinin olduğunu göstərir. 0,5 və ya daha az nisbət şirkətin ilk növbədə özünü maliyyələşdirdiyini göstərir. Ümumi aktiv strukturunda borc vəsaitlərinin payı yüksək olan şirkətin yüksək levirici olduğu deyilir. Bu göstərici nə qədər yüksəkdirsə, şirkətin gələcək fəaliyyəti ilə bağlı risk bir o qədər yüksəkdir. Bundan əlavə, yüksək göstərici dəyəri həm də şirkətin borc əldə etmək qabiliyyətinin zəif olduğunu göstərə bilər ki, bu da şirkətin maliyyə çevikliyini poza bilər (zəruri vaxtlarda lazımi vəsait toplamaq imkanı). Digər maliyyə əmsalları kimi, şirkətin borc əmsalı həmişə onun sənaye ortalaması və ya rəqiblərinin orta göstəricisi ilə müqayisə edilməlidir.

Qrafleks (ing."flexible graphite ") — çevik qrafit — və ya penoqrafitdir. Bu maddəni almaq üçün qrafit tozuna nitrat turşusu hopduraraq, onu reduksiyaedici mühitdə sürətlə qizdirirlar. Bu zaman nitrat turşusu parçalanır və alınan qazların təzyiqi altında layları bir-birindən ayrılaraq köpüklənir. Alınmış yüksək məsaməli, əyilə bilən materialı yaxıb, ştamplayırlar. Qrafleks korroziyaya uğramır və yüksək temperatur zonalarında rezin və metal istifadə etmək mümkün olmadıqda, doldurucu kimi istifadə olunur. Fenolformaldehid qatranını hava daxil olmadan 800oC-də pirolizə uğratdıqda şüşəkarbon alınır. Bu material turşu və əsaslara qarşı davamlıdır. Ondan hazırlanmış qablar bir çox xassələrinə görə platindən üstündür. Mühüm konstruksiya materiallarından biri də piriqrafitdir. Piroqrafit təbii qrafitin sıxılmasından alınan yüksəkdavamlı materialdır.

Ni-Co ərintiləri, maqnit xüsusiyyətlərinin, sərtliyinin, aşınmaya və korroziyaya davamlılığının yüksək olması səbəbindən geniş tətbiq olunurlar. Bu ərintilərin müstəsna maqnit xüsusiyyətləri onlardan mikroelektromexaniki sistemlərdə sərt maqnit daşıyıcısı kimi istifadə etməyə imkan verir. Bundan əlavə, ölkə iqtisadiyyatını ekoloji cəhətdən təmiz və davamlı hidrogen energetikası ilə təmin etmək məqsədilə, suyun elektrokimyəvi parçalanması prosesində qiymətli metallardan hazırlanan elektrodları əvəz etmək və hidrogenin istehsalı prosesinin maya dəyərinin azaldılması üçün yüksək elektrokatalitik aktivliyə malik yeni elektrodların hazırlanması vacibdir. Elektrokatalitik xüsusiyyətlərə, mikrosərtlik və aşınmaya davamlılığa malik nazik Co-Ni ərintilərinin elektrokimyəvi üsulla sintezi hidrogen istehsalının maya dəyərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaqdır. Ni-Co ərintiləri bir sıra davamlı, bərk məhlullar əmələ gətirdiyinə görə, müxtəlif tərkibi intervallarında onların elektrokatalitik xüsusiyyətlərini öyrənmək mümkündür. Müxtəlif ferromaqnit materialları arasında kobalt-nikel (CoNi) təkmilləşmiş maqnit və katalitik xüsusiyyətləri, eləcə də ayrıca Co nanoməftilləri ilə müqayisədə daha yaxşı mexaniki xüsusiyyətləri sayəsində əhəmiyyətli bir ərinti hesab olunur. Mükəmməl maqnit xüsusiyyətləri, sərtliyi, aşınmaya və korroziyaya davamlılığı sayəsində Ni-Co ərintiləri tədqiqatçılar üçün böyük maraq doğurur. Bu ərintilərin müstəsna maqnit xüsusiyyətləri onları mikroelektromexaniki sistemlərdə sərt maqnit daşıyıcısı kimi istifadə etməyə imkan verir. Nikel əsaslı ərintilər Ni-Co ərintiləri, maqnit xüsusiyyətlərinin, sərtliyinin, aşınmaya və korroziyaya davamlılığının yüksək olması səbəbindən geniş tətbiq olunurlar. Bu ərintilərin müstəsna maqnit xüsusiyyətləri onlardan mikroelektromexaniki sistemlərdə sərt maqnit daşıyıcısı kimi istifadə etməyə imkan verir.

Sıfır əsaslı büdcələşdirmə (ing. zero-based budgeting, ZBB) — əvvəlki dövrlərin büdcələrinin faktiki dəyərlərinin nəzərə alınmadığı büdcə planlaşdırma metodu. Bu zaman büdcələrin əsasını satış proqnozları, texnoloji məsrəf standartları və iqtisadi hesablamalar təşkil edir. Ümumiyyətlə, metod ənənəvi yanaşma ilə müqayisədə daha dəqiq nəticə verir. İngilis professoru Kolin Druri sıfır əsaslı büdcələşdirməni planlaşdırılan xərclərin sıfırdan müəyyən edildiyi, yəni hər bir dövrün (ilin) ​​büdcəsinin cari xərclər proqramı yeni başlamış kimi tərtib edildiyi büdcə üsulu kimi müəyyən edir. Amerikalı iqtisadçı Je Şimin fikrincə, sıfır əsaslı büdcələşdirmə müəssisədə resursların bölüşdürülməsini təkmilləşdirmək üçün layihələrin və funksiyaların xərc-fayda təhlilindən istifadə edən planlaşdırma və büdcələşdirmə vasitəsidir. Ənənəvi büdcələşdirmə, əvvəlki ilin fəaliyyətlərinin əhəmiyyətli olduğunu və eyni tendensiya ilə davam etməli olduğunu nəzərə alaraq, əvvəlki ildən artan dəyişikliklərə diqqət yetirir. Sıfır əsaslı büdcələşdirmədə xərc və fayda smetaları sıfırdan, sıfırdan qurulur və əsaslandırılmalıdır. Hər bir menecer sıfır balansdan başlayaraq öz büdcə tələbini ətraflı əsaslandırmalıdır. Sıfır əsaslı büdcələşdirmə aşağıdakı üç addımı əhatə edir: qəbul edilmiş qərarların ümumi paketi çərçivəsində qərarların qəbul edildiyi hər bir fəaliyyət növünün təsviri; həllərin prioritetliyinə görə qiymətləndirilməsi və sıralanması; ayrılmış vəsaitlərin ümumi həcmi nəzərə alınmaqla prioritet əsasında resursların ayrılması.

Film Azərbaycan SSR Ali Soveti adına Bakı Ali Ümumqoşun Komandirləri Məktəbinin keçdiyi şərəfli yola, onun kursantlarının həyatına, təhsilinə və hərbi məşğələlərinə, məktəbin gənc müdavimlərinə həsr olunmuşdur. Filmdə məktəbin fəaliyyətindən, şöhrətli hərbi ənənələrindən, onun divarları arasında hərbi təhsil almış İkinci Dünya müharibəsinin qəhrəmanlarından bəhs edilir. 1) 1975-ci ildə Tbilisidə hərbi-vətənpərvərlik mövzusuna həsr edilmiş II Ümumittifaq kinofestivalı Film I Mükafata layiq görülmüşdür. Rejissor: Rauf Nağıyev Ssenari müəllifi: Cığatay Şıxzamanov, Rauf Nağıyev Operator: Fəraməz Məmmədov Səs operatoru: Şamil Kərimov Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 235-258.

Təminatlı borc öhdəlikləri (ing. Collateralized debt obligations, CDO) — adətən hüquqi şəxslərin borc öhdəlikləri ilə təmin edilmiş qiymətli kağızları. Bunlara açıq bazarda satılan korporativ istiqrazlar, institusional kreditorlar tərəfindən verilmiş kreditlər və sekuritizasiya əməliyyatlarının bir hissəsi kimi buraxılmış qiymətli kağızların tranşları daxildir. CDO-lara borcalanın kredit riskini daşıyan istənilən alətlər daxil ola bilər: kreditlər, istiqrazlar, kredit defolt svopları və s. CDO-ya daxil olan aktivlərin ya artıq reytinqi var, ya da reytinqə tabedir. Tipik olaraq, təminatlı borc öhdəlikləri tranşlarla buraxılır, onlar adətən yüksək səviyyəli (emissiyanın 70-80%-i, birinci ödənilməli olan, ən yüksək qiymətləndirilib), orta tranşlar (aşağı reytinq almış) və subordinasiyalı (adətən reytinqli deyil) kimi təsnif edilir. Girovlaşdırılmış borc öhdəlikləri portfelində defolt ehtimalını azaltmaq üçün o, bir-biri ilə zəif korrelyasiya olunmuş aktivləri əhatə edir. Diversifikasiya edilmiş portfel daha yüksək qiymətləndirilir və CDO borclanmasının dəyəri daha aşağıdır. Girovlu borc öhdəlikləri ən çox adlandırılanlardan birinə çevrildi. Böhran zamanı “toksik aktivlər”.

Blokçeyn əsaslı verilənlər bazası (ing. Blockchain-based database) — mərkəzləşdirilməmiş və paylanmış blokçeyn texnologiyasına əsaslanan bir verilənlər bazasıdır. Blokçeyn, məlumatların təhlükəsiz, şəffaf və dəyişdirilməz şəkildə saxlanmasını təmin edir. Ənənəvi verilənlər bazalarından fərqli olaraq, blokçeyn texnologiyası məlumatları müxtəlif kompüterlər (ing. node) arasında paylayır və hər bir iştirakçı məlumatın bir nüsxəsini saxlayır. == Əsas xüsusiyyətləri == === Paylanmış struktur === Blokçeyn, mərkəzləşdirilməmiş bir şəbəkə vasitəsilə məlumatları saxlayır. Verilənlər bir neçə node arasında paylaşılır və heç bir mərkəzi idarəedici orqan yoxdur. Struktur, məlumatların tək bir nöqtədə dəyişdirilməsini və ya pozulmasını qeyri-mümkün edir. === Dəyişdirilməzlik === Blokçeyndə məlumatlar bloklar şəklində əlavə olunur və bir blok bir dəfə yazıldıqdan sonra dəyişdirilə bilməz. Hər bir blok əvvəlki blokla kriptografi əlaqəsi ilə bağlıdır, bu da məlumatların sonradan dəyişdirilməsinin qarşısını alır.

Argentina Xarici Borc Muzeyi (ing. Museum of Foreign Debt, isp. Museo de la Deuda Externa) — Buenos-Ayres Universitetinin tərkibində olan qurumlardan biri. == Tarixi == 28 aprel 2005-ci il tarixində Argentinanın paytaxtı Buenos-Ayresdə, Buenos-Ayres Universitetinin İqtisadiyyat fakültəsində fəaliyyətə başlamışdır. == Məqsədi == Muzey xarici borc təhlükələrinə diqqət çəkmək məqsədiylə yaradılmışdır. Belə ki, 2001-ci ildə Argentinada yaşanan iqtisadi böhran nəticəsində üsyanlar çıxmış, bir çox mağaza və market talan edilmişdir. Bu dövrdə Argentinanın xarici borcu tarixin ən yüksək səviyyəsinə qalxaraq 100 milyard dollardan çox olmuşdur. Muzeydə Argentinanın 1810-cu ildə müstəqilliyi qazanmasından sonra xarici borcun necə böyüdüyü və bu borcun böyüməsində məsuliyyəti olan partiyalara diqqət yönəldilir. == Fəaliyyəti == Muzeyə giriş pulsuzdur.

Borc-Bu-Arreric vilayəti — == Ərazisi == Borc-Bu-Arreric vilayətinin ərazisi 4 115 Km2-dır. Borc-Bu-Arreric vilayətinə 10 rayon daxilidir. == Əhalisi == 2008-ci ilə olan məlumatlara əsasən Borc-Bu-Arreric vilayətinin əhalisi 628 475 nəfərdir. Əhalinin mütləqi ərəblərdən ibarətdir.

Borc-i Süfla (fars. برج سفلي‎) və ya Aşağı Borc — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Həştrud şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 249 nəfər yaşayır (48 ailə).

Borc-i Ülya (fars. برج عليا‎) və ya Yuxarı Borc — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Həştrud şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 94 nəfər yaşayır (15 ailə).

Film Azərbaycan SSR Ali Soveti adına Bakı Ali Ümumqoşun Komandirləri Məktəbinin keçdiyi şərəfli yola, onun kursantlarının həyatına, təhsilinə və hərbi məşğələlərinə, məktəbin gənc müdavimlərinə həsr olunmuşdur. Filmdə məktəbin fəaliyyətindən, şöhrətli hərbi ənənələrindən, onun divarları arasında hərbi təhsil almış İkinci Dünya müharibəsinin qəhrəmanlarından bəhs edilir. 1) 1975-ci ildə Tbilisidə hərbi-vətənpərvərlik mövzusuna həsr edilmiş II Ümumittifaq kinofestivalı Film I Mükafata layiq görülmüşdür. Rejissor: Rauf Nağıyev Ssenari müəllifi: Cığatay Şıxzamanov, Rauf Nağıyev Operator: Fəraməz Məmmədov Səs operatoru: Şamil Kərimov Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 235-258.

Borc yığan 2 (ing. Debt Collectors) — rejissor Cessi Conson tərəfindən çəkilmiş döyüş filmidir. Film 2018-ci ildə çəkilmiş olan Borc yığan filminin davamıdır. Filmdə baş rolları Skot Edkins, Luis Mendilor və Vladimir Kuliç canlandırmışdırlar. Filmin dünya üzrə premyerası 29 may 2020-ci ildə baş tutmuşdur. == Rollarda == == Süjet xətti == Çarəsiz partnyorların macəralarının davamı olan bu filmdə, bu dəfə şəriklər təkcə yumruq gücünə həll edilə bilməyəcəkləri daha təhlükəli bir işlə məşğul olacaqlar.

Aşağıda ümumi xarici borc üzrə ölkələrin siyahısı göstərilir. Xarici borc, bir ölkənin borcunun kommersiya bankları, hökumətlər və ya beynəlxalq maliyyə qurumları da daxil olmaqla xarici borc verənlərdən borc aldığı hissəsidir. Faiz daxil olmaqla, bu borclar ümumiyyətlə borcun verildiyi valyuta ilə ödənilməlidir. Lazımi valyutanı qazanmaq üçün borc alan ölkə borc verən ölkəyə mal sata və ixrac edə bilər. Qeyd edək ki, qeyri-rezidentlərin bu ölkənin rezidentləri qarşısında öhdəlikləri cədvəldə təqdim olunan xarici borcun məbləğindən çıxılmayıb.

Azərbaycanın bank sistemi — "Banklar haqqında" qanunla tənzimlənir. Qanunvericiliyə əsasən ölkənin bank sistemi ikipilləlidir – Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankından və kredit təşkilatlarından ibarətdir. Əsas pilləni təmsil edən Mərkəzi Bank dövlətin mərkəzi bankıdır və onun fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, "Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında" Qanun, Mülki Məcəllə və digər normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. Qanunvericiliyə uyğun olaraq Mərkəzi Bank – bank fəaliyyətini lisenziyalaşdırır və tənzimləyir, qanunla müəyyən edilmiş qaydada bank fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirir. Bank sisteminin ikinci pilləsini kredit təşkilatları təşkil edir. Kredit təşkilatlarının fəaliyyəti Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, "Banklar haqqında" qanun, Mülki Məcəlləsi, "Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı haqqında", "Bank olmayan kredit təşkilatları haqqında" və "Kredit İttifaqları haqqında" qanunlar və s. normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir. Bank sektorunun inkişafı səviyyəsini cəmi aktivlərin ÜDM-ə nisbəti ilə də ölçmək olar. Ekspertlərin hesablamalarına görə, iqtisadi cəhətdən zəif inkişaf etmiş ölkələrdə bank sektorunun cəmi aktivlərinin ÜDM-də payı 5%-i ötmür. Azərbaycanda bank sektorunun cəmi aktivlərinin ÜDM-də payı təxminən 32%-ə bərabərdir.