Asimmetriya
Asimmetriya — Çox vaxt vizual obyektlərə və təsviri sənətə münasibətdə istifadə olunur. Bədii yaradıcılıqda asimmetriya formalaşma və ya kompozisiyanın əsas vasitələrindən biri kimi çıxış edə bilər.
Luis Paster, bioloji molekulların asimmetrik olduğunu irəli sürmüşdür, onun dövründə və indi fiziki proseslərin simmetriyası vurğulansa da, zamanından başlayaraq fundamental fiziki asimmetriyalar mövcud olduğu məlumdur.
== Xarici keçidlər ==
Jan, Yuh-Nung; Yeh Jan, Lily. "Asymmetry across species". Nature Cell Biology. 1 (2). 1999: E42–E44. doi:10.1038/10036. PMID 10559895.
Tsiklik asimmetriya
Tsiklik asimmetriya (ing. Cyclical asymmetry) — iqtisadi və ya təbii proseslərin tsiklik (dövri) dəyişiklikləri zamanı müşahidə edilən asimmetrik davranışdır. Bu termin iqtisadiyyat, klimatologiya, biologiya və digər sahələrdə istifadə olunur və prosesin genişlənmə (bərpa) və azalma (tənəzzül) mərhələlərinin bir-birinə simmetrik olmadığı vəziyyətləri təsvir edir.
== Növləri ==
Tsiklik asimmetriyanın iki əsas növü var: fiskal və iqtisadi.
=== İqtisadiyyatda tsiklik asimmetriya ===
İqtisadi tsikllərdə genişlənmə və tənəzzül dövrlərinin fərqli xüsusiyyətləri ola bilər:
Müddət asimmetriyası — genişlənmə mərhələsi adətən tənəzzül mərhələsindən daha uzun çəkir.
Şiddət asimmetriyası — tənəzzül mərhələsində iqtisadi daralma çox vaxt sürətli və intensiv olur, genişlənmə isə daha yavaş və sabit ola bilər.
Qərar qəbulunun təsiri — tənəzzül mərhələsində hökumətlərin və mərkəzi bankların müdaxilələri (stimulyativ tədbirlər) genişlənmə mərhələsindən fərqli şəkildə tətbiq olunur, bu da asimmetriyaya səbəb ola bilər.
Məsələn, 2008-ci il qlobal maliyyə böhranında tənəzzül sürətli və dərin olmuşdu, lakin ondan sonrakı iqtisadi bərpa mərhələsi uzun müddət və nisbətən yavaş davam etmişdi.
=== Fiskal tsiklik asimmetriya ===
Fiskal tsiklik asimmetriya pul bazarlarına və ya valyuta birjalarına tsiklik müdaxilələr nəticəsində fiskal siyasətdə milli və ya beynəlxalq dəyişikliklərə əsaslanır. Sadə bir misal, dolların avro və yen kimi digər valyutalara qarşı çox yaxşı performans göstərdiyi zaman ABŞ Federal Ehtiyat Sisteminin faiz dərəcələrinin artırılmasına reaksiyasıdır.
Məlumatın asimmetriyası
Mikroiqtisadiyyatda məlumatın asimmetriyası (ing. asymmetric(al) information) — müqavilə tərəfləri arasında məlumatın qeyri-bərabər paylanması deməkdir. Məlumatın asimmetrik paylanması vəziyyətində tərəflərdən biri müqavilənin predmeti, onun bağlanma şərtləri və ya onun icrası prosesində davranışı haqqında digərindən daha çox bilir.
Məsələn, işçi öz peşəkar keyfiyyətlərini işəgötürəndən daha yaxşı bilir; borcalan öz maliyyə vəziyyəti haqqında kreditordan daha yaxşı məlumatlıdır; satıcı məhsulun gizli xüsusiyyətlərini alıcıdan daha yaxşı bilir; podratçı görülən işin keyfiyyətindən sifarişçidən daha yaxşı xəbərdardır; alıcı öz üstünlükləri haqqında satıcıdan daha yaxşı məlumatlıdır.
İnformasiya asimmetriyalarının mövcudluğu ilk dəfə Kennet Errou tərəfindən 1963-cü ildə American Economic Review jurnalında dərc edilmiş "Qeyri-müəyyənlik və səhiyyədə rifahın iqtisadiyyatı" məqaləsində qeyd edilmişdir.
== Asimmetriyanın mənbələri ==
Cəmiyyət daxilində informasiya asimmetriyası bir neçə yolla yarana və xüsusi olaraq qoruna bilər. Birincisi, media öz təşkilati quruluşuna, sahiblərinin siyasətinə və ya siyasi təsir gücünə görə bəzən ictimai məsələlərlə bağlı müəyyən nöqteyi-nəzərləri yaya bilmir, müəyyən təbliğat kampaniyalarında iştirak edə bilmir. Bundan əlavə, əhəmiyyətli təhsil haqlarına əsaslanan təhsil sistemi yoxsul və zəngin sosial mənşəli tələbələr arasında informasiya balanssızlığı yarada bilər. Bütün dünyada fəaliyyət göstərən eksklüziv informasiya şəbəkələri də informasiya asimmetriyasına kömək edir. Nəhayət, kütləvi nəzarət siyasi və sənaye liderlərinə adətən geniş ictimaiyyətlə paylaşılmayan böyük həcmdə məlumat toplamaqda kömək edir.