Lüğətlərdə axtarış.

Təcnis — daha çox aşıq poeziyasında yayılmış şeir şəkillərindən biri. Məzmununa görə təcnislər əsasən lirik xarakterlidir. Aşıq poeziyası ilə bir sırada yazılı ədəbiyyatda da ara-sıra təcnis nümunələrinə təsadüf olunur. Təcnisin özünəməxsus xüsusiyyəti, adından göründüyü kimi, burada qafiyələrin cinas üzərində qurulması ilə bağlıdır. Qafiyələnmə sistemi qoşma və gəraylıda olduğu kimidir. XIX əsr el sənətkarlarından biri Şəmkirli Aşıq Hüseynin təcnislərindən biri: Azərbaycan aşıq poeziyasında təcnislərin meydana çıxmasında ilk pillə rolunu cinas bayatılar oynamışlar. Digər tərəfdən, Azərbaycan dilinin ifadə imkanlarının genişliyi, onun ahəngdarlığı və musiqililiyi təcnis poetik formasının digər türkdilli xalqların ədəbiyyatı ilə müqayisədə Azərbaycanda daha geniş yayılmasına təkan vermişdir. Əlbəttə, cinas sözlərin zəruriliyi təcnisdə müəyyən formalizm ünsürlərinin meydana çıxma təhlükəsini yaradır. Lakin ustad sənətkarların təcnislərində bu cəhət qətiyyən nəzərə çarpmır. Burada sözlə fikrin, məna ilə məzmunun üzvi qaynağı yaranır.

Tonik - qazlı alkoqolsuz içkidir. Tonik içinə xinin qatılmış sodaya verilən addır. Tonikdən kokteyllərdə çox istifadə edilir. İlk dəfə bu alkoqolsuz içkidən Hindistan və Afrikada malyariya xəstəliyi ilə mübarizə etmək üçün istifadə edilmişdir. Tibbdə tonik yalnız qaz və xinindən ibarət alkoqolsuz içkidir. Bir zamanlar Britaniya Ost-Hindistan şirkəti toniki alkoqol içki cin ilə qatışdırırlar ki, xinin dadı itsin. Bununla da populyar olan cin-tonik kokteyli meydana çıxır. Xinin hesabına Tonik güclü antibiotik kimi istifadə edilir.

Ayaqlı təcnis — aşıq poeziyasında forma etibarilə "təcnis müstəzad", "qoşma müstəzad" əsasında yaradılmış təcnis şeir formasının şəkillərindən biri. Əlamətlərinə görə ayaqlı qoşmanı xatırladır. Əsas fərq buradakı bəndlərin cinas qafiyədən qurulmasıdır. Ayaqlı təcnisin birinci bəndində 1-ci və 3-cü misralar sərbəst, 4-cü misranın yarımçıq hissəsi 2-ci misranın yerində işlənən hissə ilə həmqafiyə olur. Ayaqlı təcnis el aşıqları arasında "təcnis müstəzad" adı ilə də işlənilir. Çox çətin və eyni zamanda estetik baxımdan, poetik arxitektonikası etibarilə çox da maraqlı olan ayaqlı təcnis nadir təcnis şəklidir. Burada hər bəndin axırında 5-6 hecalı əlavə bir misra da işlənir. Təsadüfi deyildir ki, ustad Aşıq Ələsgərin yaradıcılığında yalnız bir ayaqlı təcnis nümunəsinə rast gəlinir. == İstinadlar == == Mənbə == Elçin. Seçilmiş əsərləri.

Cığalı təcnis – qoşma qəlibi üzərində yaradılan, lakin hər bəndin ikinci misrasından sonraya cığa kimi cinas bayatı əlavə olunan təcnis növü. Cığalı təcnis aşıq poeziyasının mürəkkəb və son dərəcə melodik şəkillərindən biridir. Təcnisin ilk iki misarasından sonra çığa gəlir. "Cığa" burada yaraşıq, bəzək mənasında işlədilir. Cığalı təcnisin uyğun bəndindəki ilk iki misra hansı cinasın üzərində qurulursa, oraya daxil edilən cığa-bayatı da həmin cinas üstündə olmalıdır. Cığa vəzifəsi yerinə yetirən cinas bayatı arasına daxil olduğu təcnis bəndinin məzmunu ilə yaxından səsləşməli, oradakı poetik qənaəti daha da qüvvətləndirməlidir. Cığa-bayatının qafiyələri də təcnisin qafiyələri kimi cinas olur. Əsas mətnlə cığa arasında qafiyə fərqi olsa da, məna, məzmun baxımından onlar bir-birini davam etdirir və tamamlayırlar. Bir sıra hallarda təcnislə cığanın qafiyələri də eyni olur. Məsələn: Azərbaycan aşıqları arasında cığalı təcnislərə daha çox Aşıq Alının, Aşıq Ələsgərin, Həsən Xəyallının, Sərraf Şiruyənin yaradıcılığında rast gəlinir.

Dodaqdəyməz (türk. Ləbdəyməz) — aşıq şeiri şəkli. Təcnisin əsas növlərindən biridir. Əsasən, qoşma formasında olur.Dodaqdəyməzin başlıca xüsusiyyəti şeirdə qoşa dodaq samitləri (m, b, p), bəzən isə diş və dodaq samitləri (z, v, f) olan sözlərin işlədilməməsidir. Belə şeirlərin qoşulması çətin olduğundan bu formaya az müraciət edilir. Dodaqdəyməzdə süni kəlmələrdən, təhrif olunmuş ifadələrdən istifadə edilməməlidir. Dodaqdəyməz yüksək sənətkarlıq nümunəsi hesab edilir. Aşıq Ələsgərin "A yağa-yağa", "Çata-çat", "Nə yaxşı-yaxşı", "Ay eylər qıj-qıj" və s. şeirləri dodaqdəyməzin ən gözəl nümunələrindəndir. == Ay eylər qıj-qıj == == İstinadlar == == Mənbə == ASE, III cild.

Lev Tornik (yun. Λέων Τορνίκιος) — XI əsr Bizans generalı və zadəganı. O, 1047-ci ildə əmisi, Bizans imperatoru IX Konstantin Monomaxa qarşı üsyan qaldırır. Lev Tornik Frakiyadakı ordusu ilə paytaxt Konstantinopol şəhərinə doğru yürüş etmiş və onu mühasirəyə almışdır. İki uğursuz hücum cəhdindən sonra geri çəkilən Tornikin ordusu fərarilik etmiş, özü isə imperatora sadiq qüvvələr tərəfindən əsir götürülmüşdür. O, 1047-ci ilin Milad bayramında kor edilmişdir. Onun sonrakı həyatı haqqında heç bir məlumat yoxdur. == Həyatı == Lev Tornik Adrianopol şəhərində anadan olmuşdur. O, erməni və ya gürcü əsilli tanınmış torniklər zadəgan ailəsinin üzvü idi. Onun həməsri Mixail Psell Lev Torniki "qısaboylu, hiyləgər, qürurlu və iddialı" bir insan kimi təsvir etmişdi.

Müstəzad (ayaqlı) təcnis- şəkli etibarilə müstəzad qoşmadır. Bu şeir şəkli də, adətən hərbə-zorba xarakterində olur. Aşıq Ələsgərin yalnız bir müstəzad təcnisi vardır:Bir xoş günü əvəz min ayə billəm, Boyun nəqqaş çəkib minayə billəm. Pirim dərsim verib, min ayə billəm, Bir sözünə min söz deyim dəsbədəs. Sən eylə həvəs.

Nəfəsçəkmə təcnis — aşıq poeziyasında təcnis şeir formasının şəkillərindən biri. Təcnisin ən çətin növlərindən biri də gedər-gəlməz və ya nəfəsçəkmə təcnisdir. Bu formalı şeir onu qoşan, düzən sənətkarın daha çox ifaçılıq səriştəsi, güclü səs diapozonu olması, mahir saz çalmaq məharəti ilə əlaqədardır.Nəfəsçəkmə təcnisdə "hüff" şəklində nəfəsin geri çəkilməsi ilə rədif yaradılır. Çox nadir hallarda yaranan nəfəsçəkmə təcnisin müsəddəs formalı bir nümunəsinə Aşıq Əsədin yaradıcılığında rast gəlinir: == İstinadlar == == Mənbə == Elçin. Seçilmiş əsərləri. 10 cilddə. IX cild. Bakı: ÇİNAR-ÇAP, 2005, 509 səh.

Totnis funtu — İngiltərənin Devon qraflığının Totnis şəhərində dövriyyədə olan alternativ regional valyuta . Bu xüsusi inkişaf qrupunun şəhərin inkişafı üçün nəzərdə tutduğu konsepsiyanın bir hissəsidir. == Tarixi == Totnis funtu ideyası 2007-ci ilin mart ayında Totnisin iqtisadiyyat və yaşama imkanlarını müəyyənləşdirən qrup tərəfindən irəli sürülüb. Qrup bildirirdi ki, "iqtisadi lokalizasiya keçid dövrünün əsas aspektlərindədndir və həm yerli iqtisadiyyatı mıhkəmləndirir, həm də pulların kənara axmasının qarşısını alır". == Gözləntilər == Təşəbbüskarlar yerli funtun tətbiqindən aşağıdakı faydaları gözləyirlər : Dövriyyədə olan pul vasitəsi ilə yni münasibətlər yaranacaq İnsanlar pulu hara xərclədiklərini düşünəcəklər Yerli ticarət həvəsləndiriləcək Turistlər yerli müəssisələrdən istifadəyə həvəsli olacaqlar == İstifadəsi == 1 Totnis funtu 1 funt sterlinqə bərabərdir. 2008-ci ilin dekabrında Totnis funtu eBay sistemində £ 13,02 satılıb. 2008-ci ilin sentyabrına 70 yerli müəssisə Totnis funtu qəbul edib.. == Buraxılışı == Totnis funtu yerli Colourworks firmasında çap edilir.

Çorniy burnu (ukr. Чорний) — Krımın qərbində, Çornomorski rayonu ərazisində yerləşən burun. Qara dənizin Karkinit körfəzinin daxilinə uzanır. Mejbodnoe kəndindən qərbdə yerləşir. Sahillərində Yarılqaç buxtası vardır. Burunda 1939-cu ildə mayak və naviqasiya işarəsi quraşdırılmışdır.

Kenci Toçio (d. 26 may 1941) — keçmiş Yaponiya futbolçusu. == Milli komanda karyerası == Yaponiya milli komandasının heyətində 2 oyun keçirib.

Lauri Törni (28 may 1919, Vıborq – 18 oktyabr 1965) — müxtəlif vaxtlarda 3 ölkənin (Finlandiya, Almaniya, ABŞ) hərbi qulluqçusu olmuş fin hərbçi, Finlandiyanın ali hərbi ordeni sayılan Mannerheym nişanının sahibi. Lauri Törni Finlandiya SSRİ-nin hücumlarından müdafiə olunmaq üçün almanlar ilə ittifaq qurduqdan sonra, 7 həftəlik waffen-ss təlimləri keçmək üçün Avstriyanın Vyana şəhərinə getmişdir. İyul ayında həm fin zabiti, həm də Alman waffen-ss kiçik leytenantı kimi Finlandiyaya qayıtmışdır. 1941-1944-cü illərdəki Finlandiya Sovet müharibəsində hərbi etimadının böyük bir hissəsini qazandı. Qərb mənbələrində bu müharibəyə Davam müharibəsi deyilir. Öz birliyi ilə düşmən xətlərinin dərinliklərinə girərdi. Ruslara çoxlu itki verdirmişdir. Bu səbəbdəndə Sovetlər başına 3 milyon Fin markası (təxminən 650.000 dollar) mükafat təyin etmişdilər. Sovetlər və Finlandiya arasında imzalanan sülh sazişindən çox da məmnun qalmamış, sabotaj hazırlığı üçün Almaniyaya getmişdir. Müharibənin gedişatına görə təhsili yarımçıq qalmış və Finlandiyaya etibarlı şəkilə qayıda bilməmişdir.

Senecio tonii (lat. Senecio tonii) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xaçgülü cinsinə aid biki növü.

Tonni Marincci (10 iyun 1959 — 15 sentyabr 2019) — İndoneziyanı təmsil edən stolüstü tennisçi. == Karyerası == Tonni Marincci İndoneziyanı 1988-ci ildə Seul şəhərində baş tutan XXIV Yay Olimpiya Oyunlarında təmsil edib və fərdi turnirdə 49-cu pillənin sahibi olub.

Luka Toni (it. Luca Toni ;26 may 1977[…]) — İtaliyalı keçmiş futbolçu. Hücumçu mövqeyində oynayıb. İtaliya milli komandası ilə 2006-cı ildə Dünya çempionu olub. Məhsuldar futbolçu olan Toni karyerası boyunca 300-dən çox qol vurub. Karyerasında vurduğu 322 qol ilə o, hal-hazırda bütün zamanların dördüncü ən çox qol vuran italyan futbolçudur. == Karyerası == Futbolçu karyerasına 1991-ci ildə "Modena" klubunda başlayıb. Klub səviyyəsində tez tez komanda dəyişdirən Toni karyerası boyunca on iki fərqli İtaliya komandasında oynayıb. Futbol ustalığını gec göstərən o, İtaliya futbolunun aşağı divizionlarında və A Seriyasının kiçik klubları olan "Viçentsa" və "Breşiya" klublarında bir neçə mövsüm keçirdi. Futbolçu 2003-cü ildə "Palermo" klubuna keçir və burada onun ulduzu parlayır.

Toni Bennet (ing. Tony Bennett, doğum adı Entoni Dominik Benedetto, ing. Anthony Dominick Benedetto; 3 avqust 1926[…], Kuins, Nyu-York ştatı, ABŞ – 21 iyul 2023, Nyu-York, Nyu-York ştatı, ABŞ) — ABŞ populyar musiqi və caz müğənnisi. Bennet Nyu-Yorkda böyümüş, gənc yaşlarından mahnı oxumağa başlamışdır. İkinci dünya müharibəsinin sonlarına yaxın Avropadakı döyüşlərdə iştirak etmişdir. Müharibədən sonra öz ifaçılıq texnikasını inkişaf etdirmiş, "Columbia Records" səsyazma studiyası ilə əməkdaşlığa başlamış və 1951-ci ildə özünün ilk bir nömrəli hiti olan "Because of You" mahnısını yazdırmışdır. "Rags to Riches" kimi bəzi məşhur mahnıları 1950-lərin əvvəllərinə təsadüf edir. Daha sonra o, caz stilində mahnıları da ifa etməyə başladı. 1950-lərin sonunda "The Beat of My Heart" və "Basie Swings, Bennett Sings" albomları ilə Toni Bennet öz sənət fəaliyyətinin zirvəsinə çatdı. 1962-ci ildə o, özünün ən məşhur mahnılarından olan "I Left My Heart in San Francisco" mahnısını yazdırdı.

Entoni Çarlz Linton Bleyr (ing. Tony Blair, tam adı Entoni Çarlz Linton Bleyr, ing. Anthony Charles Lynton Blair; 6 may 1953-cü il, Edinburq, Böyük Britaniya — Böyük Britaniya Leyborist Partiyasının keçmiş lideri, Böyük Britaniyanın (1997-ci ildən 2007-ci ilədək 73-cü Baş Naziri. Britaniya leyboristləri tarixində ən çox partiya liderliyində qalmış şəxs. XX əsrdə ancaq Bler və Marqaret Tetçer üç seçki nəticəsində hakimiyyətdə qalıblar.

Entoni Çarlz Linton Bleyr (ing. Tony Blair, tam adı Entoni Çarlz Linton Bleyr, ing. Anthony Charles Lynton Blair; 6 may 1953-cü il, Edinburq, Böyük Britaniya — Böyük Britaniya Leyborist Partiyasının keçmiş lideri, Böyük Britaniyanın (1997-ci ildən 2007-ci ilədək 73-cü Baş Naziri. Britaniya leyboristləri tarixində ən çox partiya liderliyində qalmış şəxs. XX əsrdə ancaq Bler və Marqaret Tetçer üç seçki nəticəsində hakimiyyətdə qalıblar.

Toni Brubeyker (ing. Tony Brubaker) - ABŞ aktyorudur. == Filmoqrafiya == == Maraqlı faktlar == Toni Brubeukerin boyu 1.93 m-dir.

Toni Caa (ingiliscə:Tony Jaa, 5 fevral 1976) — Tayland döyüş sənətləri ustası, aktyoru, rejissoru və kaskadyorudur. == Həyatı == Toni Caa (əsl adı Panom Yeerum) 5 fevral 1976-cı ildə Taylandın Surin şəhərində doğulub. Kuy nəslindəndir və Tay, Şimali Xmer və Kuy dilində danışa bilir. 11–12 yaşı olanda atası evlərinə televizor alır, ancaq televizorda Brüs Li , Cet Li və Ceki Çanın filmlərinə baxır və bu aktyorlara olan simpatiyası ona döyüş üzrə aktyor olmağa həvəsləndirir. Onlar ona o qədər ilham vermişdi ki, ev işləri edərkən və ya dostları ilə oynayarkən, atasının düyü çəltikində məşq edərək gördüyü hərəkətləri təqlid edərdi. 2004-cü ildə verdiyi bir müsahibədə Caa belə demişdi: "Onların etdikləri (Ceki Çan, Brüs Li, Cet li) o qədər gözəl idi ki, mən belə etmək istədim. Gördüyüm hərəkətləri tam olaraq edənə qədər məşq etdim". 1986-cı ildə "Born to figh" (azərbaycanca:Döyüş üçün doğulmaq) filminə baxaraq daha da həvəslənir və öz qarşısına döyüş üzrə film kino ulduzu olmağı qoyur. Universitetdə oxuyarkən Taekvondo və Cüdo ilə məşğul olur. Bundan sonra Panom öz sənəti olan Muay Tay sənətini öyrənir.

Toni Fadel (ing. Anthony Michael "Tony" Fadell; d. 7 noyabr 1969, Detroyt, Miçiqan, ABŞ) — Livan əsilli amerikalı ixtiraçı; musiqi sənayesində inqilab kimi dəyərləndirilən əfsanəvi "iPod" pleyerinin yaradıcısı kimi məşhurlaşıb; həmçinin "ağıllı" termostatın istehsalçısı olaraq tanınır. == Həyatı == Toni Fadel 7 noyabr 1969-cu ildə ABŞ-nin Miçiqan ştatının Detroyt şəhərində anadan olmuşdur. Toni Fadel kompüter elmlərinə xüsusi maraq göstərib. Yeniyetmə vaxtı proqramlaşdırma üzrə məktəb kursunu bitirir və "Apple II" ilk kompüterini alır. O, müsahibələrinin birində öz həyatından danışaraq deyir: "Mən 1987-ci ildə Miçiqan Universitetinin kompüter texnikası fakültəsinə daxil oldum. Amma bu məşğuliyyət mənim kompüterə olan marağımı təmin etmirdi. Buna görə də mən maarifləndirici proqram təminatı və "Apple IIgs" kompüteri üçün prosessorların hazırlanması ilə məşğul olan şirkətin əsasını qoydum". Fadel sonra əlavə edir: "1991-ci ildə universitetdən ayrıldım, öz xəyallarımı gerçəkləşdirmək üçün Silikon Vadisinə yola düşdüm.

Enton Çarlz “Toni” Kosta (ing. Antone Charles "Tony" Costa; 2 avqust 1944, ABŞ, Massaçusets, Uolpol – 12 may 1974, ABŞ, Massaçusets, Kembric) – 1969-cu ildə Truro şəhərində və ətrafında silsilə qətllər törətməklə məşhurlaşan amerikalı bir dülgər. == 1969-cu ildəki cinayətləri == Rayon prokuroru Edmund Dinisin mediaya verdiyi şərhdə “Hər qızın ürəkləri bədənlərindən çıxarılıb və qəbirlərində deyildi...” iddiası beynəlxalq diqqəti cəlb etdi. Dinis, həmçinin bədənlərdə diş izlərinin tapıldığını iddia etdi. Bu iddialar yerli və beynəlxalq KİV-lərin Massaçusets ştatı, yerli Provinstauna axın etməsinə səbəb oldu.Kosta yeddi qadını öldürməkdə şübhəli bilinirdi: Bonni Vilyams, Barbarı Spoldinq, Sidni Monson, Suzen Perri, Patrisiya Uolş və Meri Enn Vısotski. Lakin yalnız iki nəfəri öldürməkdə ittiham olundu: Uolş və Vısoski. 8 fevral 1969-cu ildə Patrisiya Uolş və Meri Enn Vısotskinin cəsədlərini axtararkən polis Suzan Perrini tapır. Perri əvvəlki əmək günündən bəri itkin düşmüşdü.Perrinin cəsədi səkkiz hissəyə bölünmüşdü. Meri Enn Vısotskinin cəsədi tapılanda onun başı və bədəni ayrıca basdırıldı. Çox keçmədən Uolş və Vısotskinin cəsədinin qalan hissəsi Kostanın marixuana yetişdirmək üçün istifadə etdiyi meşə sahəsində tapıldı.

Toni Kroos (d. 4 yanvar 1990) — Almaniyalı yarımmüdafiəçi. Toni Kroos "Real Madrid FK"-da oynayır. Orada 8 nömrə ilə çıxış edir. Boyu 182 santimetrdir. == Klub karyerası == === Bayern münhen === Toni Kroos peşəkar karyerasına 31 yanvar 2009-cu ildə "Bayern Münhen"də başlayır. "Bayern Münhen"də ilk oynunu 18 aprel 2009-cu ildə "Volfsburq" ilə maçda vurur. "Bayern Münhen"lə ikinci oyunu "Borussiya Dortmund" ilə qarşılaşma oldu və bu oyunda o, bir məhsuldar öürmə ilə yadda qaldı. === Real Madrid === 17 iyul 2004-cü ildən başlayaraq o, La Liqada oynamağa başladı. Toni Kroos La Liqa kulublarından olan "Real Madrid"ə "Bayer Leverkuzendən 27 milyon dollara transfer olundu.

Toni Körtis (ing. Tony Curtis, əsl adı ing. Bernand Şvartz; 3 iyun 1925[…] – 29 sentyabr 2010[…], Las-Veqas, Nevada) — 1950-ci və 1960-cı illərin əvvəllərində populyarlığının zirvəsinə çatan, karyerası altı onillikləri əhatə edən amerikalı aktyor. O, 100-dən çox filmdə, yüngül komediyadan tutmuş ciddi dram janrlarına qədər geniş janrları əhatə edən rollarda çəkilib. Həyatının sonrakı illərində Kertis çoxsaylı televiziya çıxışları etdi. İlk kino rollarında əsasən gözəl görünüşündən istifadə etsə də, 1950-ci illərin ikinci yarısına qədər o, çoxsaylı dramatik və komediya rollarında sərtlik və dərinlik nümayiş etdirdi. İlk hissələrində o, bir sıra orta səviyyəli filmlərdə, o cümlədən qoçu, vesternlər, yüngül komediyalar, idman filmləri və musiqili filmlərdə rol alıb. Bununla belə, o, Hudini (1953) filmində həyat yoldaşı Canet Li ilə birlikdə rol aldığı zaman, bu "onun ilk açıq uğuru" idi, tənqidçi Devid Tomson qeyd edir ki, onun aktyorluğu hədsiz dərəcədə irəliləmişdi.

Toni Morrison (ing. Toni Morrison; doğum adı — Xloya Ardeliya Uofford, ing. Chloe Ardelia Wofford; 18 fevral 1931[…] – 5 avqust 2019[…], Bronks, Nyu-York ştatı) — ABŞ yazıçısı, Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı (1993), Azadlıq Prezident medalının sahibi. == Həyatı == Amerikan yazıçısı Toni Morrison Nobel mükafatı alan ilk qara dərili qadındır. Əsl adı və soyadı Kloi Entoni Uofforddur. Ohayo ştatında, zavod fəhləsi ailəsində doğulmuşdur. Ədəbiyyata kiçik yaşlarından maraq göstərmişdi. Sevimli yazıçıları Ceyn Ostin və Lev Tolstoy olmuşdu. Atasının amerikan zəncilərinin həyat haqqında danışdığı əhvalatlar da onda yazmağa maraq oyandırmışdı. Toni Morrison Hovard və Kornuell universitetlərini ingilis filologiyası üzrə müvafiq olaraq bakalavr və magistr dərəcəsi ilə bitirmişdi.