Maqnituda
Maqnituda — Müxtəlif təbii hadisələrin ölçülməsi üçün istifadə edilən kəmiyyət.
İlk dəfə "maqnituda" terminini K.F.Rixter zəlzələlərin ölcülərini müəyyən etmək üçün işlədib. Maqnituda - standart zəlzələ dalğaları ilə, baş verən zəlzələnin maksimal amplitudası arasında loqarifm kimi müəyyən edilir.
Sonradan bu kəmiyyətdən digər təbii fəlakətlərin ölçülməsində də istifadə etdilər. Belə ki, vulkan püskürmələrinin maqnitudası, püskürülən kütlənin həcmi ilə, sunamilərdə dalğaların orta hündürlüyü ilə, qar uçqunlarında isə yerini dəyişən qar kütlələrinin həcmi ilə müəyyənləşdirilir.
Bundan başqa, maqnituda astronomiyada görünən və mütləq parlaqlıq ölçüsü olaraq da istifadə olunur. Günəşin, ulduzların, planetlərin parlaqlığı ölçüsü maqnituda ilə ifadə olunur.
Moment maqnitud şkalası
Moment maqnitud şkalası (ing. Moment magnitude scale) — zəlzələ əsnasında yaranan enerjini ölçməyə yarayan sistem. Bu şkala 1979-cu ildə Thomas C. Hanks və Hiroo Kanamori tərəfindən yaradılıb və Rixter şkalasının yerini alıb . Moment maqnitud (
M
w
{\displaystyle M_{\mathrm {w} }}
) ölçüsüz bir rəqəmdir və riyazi formulu aşağıdakı kimidir:
M
w
=
2
3
(
log
10
M
0
N
⋅
m
−
9.1
)
=
2
3
(
log
10
M
0
d
y
n
⋅
c
m
−
16.1
)
{\displaystyle M_{\mathrm {w} }={2 \over 3}\left(\log _{10}{\frac {M_{0}}{\mathrm {N} \cdot \mathrm {m} }}-9.1\right)={2 \over 3}\left(\log _{10}{\frac {M_{0}}{\mathrm {dyn} \cdot \mathrm {cm} }}-16.1\right)}
Düsturdakı
M
0
{\displaystyle M_{0}}
seysmik momentdir və istinad moment olaraq nyuton metr ([N · m]) istifadə edilir. [mənbə göstərin]Loqarifm bir miqyas olan moment maqnitud şkalasında 1 vahid artım, alınan enerjinin 101.5 = 31.6 dəfə artmasına bərabərdir. Eynilə, 2 vahid artım, alınan enerjinin 103 = 1000 qat artması deməkdir.
Yuxarıda göstərilən düsturdakı sabitlər elə seçilmişdir ki moment maqnitud şkalasının Rixter şkalası (Richter), ML kimi digər şkalalarla yaxın dəyərlər verir.