Lüğətlərdə axtarış.

Paleontologiya (rus. палеонтология, ing. palaeontology) — yerin tarixinin tədqiqi ilə əlaqədar, orqanizm qalıqları və onların fəaliyyətinin izləri əsasında geoloji keçmişin canlı aləmini və onun inkişaf qanunauyğunluqlarını öyrənən elm. P. bioloji elmlər sırasına aiddir və iki hissəyə bölünür: paleozoologiya və paleobotanika. P. Geoxronologiyanın və stratiqrafik tədqiqatların əsasını təşkil edir. (q.yun. παλαιοντολογία) — tapılmış bitki və heyvan qalıqları əsasında onların xarici görünüşünün bərpa olunması, bioloji xüsusiyyətlərini, qidalanma tərzini, çoxalmasını, bu məlumatlar əsasında bioloji təkamülün gedişatını və s. öyrənən elm sahəsidir. Yunan dilində palaios (qədim), onto (varlıq) və logos (elm) sözlərindən meydana gəlmişdir. Qədim canlıları araşdıran bir elm sahəsi olan paleontologiya və ya "fosil" stratiqrafiya, sedimentologiya, tarixi geologiya, biologiya, ekologiya, coğrafiya, klimatologiya ilə əlaqəlidir.

Paleontologiya tarixi canlı orqanizmlərin qalıqları əsasında Yer kürəsində həyatın yaranması şəraitini və onun inkişaf mərhələlərini öyrənir. Paleontologiya elminin əsas vəzifələrindən biri canlı orqanizmlərin inkişaf tarixinin öyrənilməsi ilə bağlı olduğundan onu biologiya elminin bir hissəsi hesab etmək olar, lakin Yer kürəsinin özünün tarixini tədqiq etdiyinə görə paleontologiya, həm də geologiya elmi ilə sıx əlaqədardır. Qədim dövrlərdə yunan mütəfəkkiri Ksenofan (e.ə.570-480) vaxtilə quruda yaşamış, sonralar su altında qalmış ərazilərdə aşkar edilmiş dəniz canlılarının (molyuskların) qalıqlarından yazmışdır. Yunan filosofu Aristotel (e.ə. 384-322) hesab edirdi ki, daşlaşmış canlı orqanizm qalıqları nəm və ilıq lildən əmələ gəlmişdir. O formanı isə onlara təbiətin plastik və forma əmələ gətirən qüvvələri vermişdir. Aristotelin nəzəriyyəsinə görə, həmin qalıqlar canlı və qeyri-canlı təbiət arasında keçid formalarıdır. Orta əsrlərdə görkəmli mütəfəkkir İbn Sina özünün "Şəfa kitabı" əsərində (1027) daşlaşmış canlı orqanizmlərdən danışarkən, bu qalıqların müxtəlif dərinliklərdə yerləşən və atmosferdə havanın temperaturundan yüksək temperatura malik olan flyuidlərin meydana gəlməsində mühüm rol oynaması barədə nəzəriyyə irəli sürmüşdür. XIV əsrdə Saksoniyalı Albert bu ideyanı daha da təkmilləşdirmişdi.. XVI əsrdə bir çox naturalistlər Saksoniyalı Albertin nəzəriyyəsinə əsaslanan tədqiqatlar aparmışlar..

Moskva Paleontologiya Muzeyi (rus. Палеонтологический музей им. Ю. А. Орлова) — Moskva muzeyi, dünyanın ən iri təbii-tarixi muzeylərindən biridir. Muzeydə 120 mindən artıq müxtəlif qazıntı nümunəsi saxlanılır. 1937-ci ildə qurulmuş, 1966-cı ildən zooloq və paleontoloq Yuri Orlovun adını daşıyır. Muzey Borisyak Paleontologiya İnstitutunun bir hissəsidir. Altı otaqdan ibarət muzeyin dörd sərgi sahəsi yer üzündəki üzvi dünyanın inkişafına həsr olunmuşdur. Orlov adına Paleontologiya Muzeyi 1937-ci ildə Elmlər Akademiyasının Paleontologiya İnstitutu tərəfindən Beynəlxalq Geoloji Konqresinin XVII sessiyasında təsis edilmişdir. Muzeyin tarixi buz dövrünə aid məməlilərin sümükləri və dişləri yeni tikilmiş Kunstkameraya daxil olduğu andan - 1716-cı ildən Sankt-Peterburqda başlayır. Toplanan bu kolleksiya Fersman Mineralogiya Muzeyinə çevrilən Elmlər Akademiyasının Mineral Kabinetində saxlanılıb.

Paleopatologiya - keçmişdə yaşamış insan və heyvan orqanizmlərinə təsir göstərən xəstəlikləri fosillərin, mumiyalanmış toxumaların, skelet qalıqlarının tədqiqi və təhlili yolu ilə öyrənən bir elm sahəsidir. Qədim insan xəstəliklərinin öyrənilməsində xüsusi mənbələrə erkən sənədlər, ilk kitablardan illüstrasiyalar, keçmişdən rəsm və heykəltəraşlıq daxildir. Bütün bu obyektlər xəstəliklərin təkamülü, eləcə də keçmiş sivilizasiyaların xəstəlikləri necə müalicə etdiyi haqqında məlumat verir. Tədqiqatlar tarixən insanlar üzərində cəmlənmişdir, baxmayaraq ki, insanların hər hansı digər heyvandan daha çox patologiyalara meylli olduğuna dair heç bir sübut yoxdur. Paleopatologiya sözü qədim yunanca palaios (παλαιός) "köhnə", "təcrübə" və ya "əzab" mənasını verən pathos (πάθος) və -logia (-λογία), "öyrənmək" köklərindən götürülüb. Paleopatologiya fənlərarası elmdir, yəni o, "klinik patologiya, insan osteologiyası, epidemiologiya, sosial antropologiya və arxeologiya" daxil olmaqla (lakin bununla məhdudlaşmayaraq) bir çox sektorlardan biliyi əhatə edir. Çətin ki, bir nəfər bütün zəruri elmləri mükəmməl bilsin. Buna görə də hər birində təlim keçmək vacibdir və kollektiv bir araşdırma təşkil olunmalıdır. Antropologiya və arxeologiya sahəsində təlim, şübhəsiz ki, ən vacibdir, çünki insan qalıqlarının və qədim artefaktların təhlili xəstəliyin erkən aşkarlanması üçün çox vacibdir. Tarixi sübutlar göstərir ki, sağlamlıq problemləri çoxdan insanlar üçün maraq doğurur.