f. məh. Ürkmək. Dəmirqaya əvvəl baxışda irkildi. H.Nəzərli
is. [ər.] Mənşə və bəzi irsi xüsusiyyətlərinə (saçlarının, dərilərinin rənginə, başlarının quruluşuna və s
is. bot. Qızılgül fəsiləsindən dağlıq və qayalıq yerlərdə bitən kol bitki. İrqa 2 metrə qədər hündürlükdə, qışda yarpağı tökülən koldur
is. İrqçilik tərəfdarı
is. “Yüksək” və “aşağı”, “kamil” və “qeyri-kamil” insan irqləri olması fikrinə əsaslanan ifrat mürtəce, elmə zidd nəzəriyyə və siyasət; irqlər (xalqla
sif. İrqə aid olan. İrqi əlamətlər. İrqi ayrı-seçkilik (müstəmləkəçilərin ağ irqə mənsub olmayan xalqların hüququnu tapdalaması)
is. İrlandiya əhalisindən olan, İrlandiya vətəndaşı
is. Çay. Onda ki ağ omuzlara töküldü saçlar; Əsdi yarpaq, coşdu irmaq, güllər oynadı. C.Cabbarlı. Qatıldım bu yerdə əyləncələrə; Anlamış hər irmaq, bi
f. Çatmaq, yetişmək, irişmək. Mən Cüməyəm, bir murada irmədim; Ha ki cəfa çəkdim, səfa sürmədim. Molla Cümə
is. Adətən mal-qaraya verilən iri və yaxşı əzilməyən buğda, arpa unu. // Narın kəpək
bax ürpə. □ İrpə getmək – ürpərmək. …Bir qoca qarı öz gəlini ilə bulaqda mənə rast gəldi, gəlin mən tərəfə baxmadı, baxmağı o yana dursun, hələ bədəni
sif. [lat.] 1. fəls. Fəlsəfədə: ağılla dərk edilə bilməyən, məntiqə uymayan, məntiqcə izah edilə bilməyən
[lat.] Fəlsəfədə: obyektiv varlığı irrasional hesab edən və elmi, məntiqi idrakı inkar edən cərəyan
is. Ağılla dərk edilə bilməmə, məntiqə uymama, məntiqcə izah edilə bilməmə
[lat.] k.t. Rütubəti az olan torpaqların məhsuldarlığını artırmaq üçün onların süni surətdə suvarılması
is. [ər.] 1. Sahibinin ölümündən sonra başqasının (övladın və ya yaxın qohumların) ixtiyarına keçən mal, mülk və s
is. [ər.] klas. Göndərmə, yollama. □ İrsal etmək (qılmaq) – göndərmək, yollamaq. Ənam edibən ona bəsi mal; Leyli tələbinə qıldı irsal
[ər.] köhn. Yazışma, məktublaşma, bir-birinə məktub göndərmə. □ İrsal-mərsul etmək, irsal-mərsula girmək – yazışmaq, məktublaşmaq, məktub göndərmək
zərf [ər.] İrsi olaraq, irs yolu ilə, ata-anadan keçərək. Lamarka görə, həyat şəraitinin təsiri ilə baş verən dəyişmələr irsən nəslə keçir
sif. [ər.] 1. Miras olaraq qalan, miras yolu ilə keçən. İrsi torpaq. İrsi mülk. 2. İrs olaraq ata-anadan keçən, nəslən keçən
is. İrs olma, irsdən gəlmə, irsi hal
is. [ər.] 1. Orqanizmin öz əcdadından almış olduğu təbii xüsusiyyətlərin məcmusu. 2. Canlı orqanizmin öz fiziki və psixi xüsusiyyətlərini nəslinə keçi
is. [ər.] klas. Doğru yol göstərmə, doğru yola çəkmə, qəflətdən oyatma. İrşadını bilmədim qənimət; Yüz vay ki, fövt olundu fürsət
is. [ər.] Rabitə, əlaqə, bağlılıq. …Bizim səadətimizlə yoldaşımızın səadəti arasında böyük bir irtibat vardır
is. hərb. Rabitəçi, rabitə əsgəri. …Arada bir irtibatçısından öyrəndi ki, … top da hələ yaxşı müqavimət göstərməkdədir
sif. Rabitəsiz, rabitəsi, əlaqəsi olmayan, bir-birinə uyğun gəlməyən, bir-biri ilə bağlı olmayan. [Gülzarın] sözləri irtibatsız və nizamsız olduğu üçü
is. [ər.] Dövrü keçmiş hakim siniflərin ictimai tərəqqiyə qarşı siyasi, iqtisadi və ideoloji müqaviməti; cəmiyyətin inkişafına mane olan keçmiş köhnə
is. Siyasi irtica tərəfdarı, mədəniyyət və tərəqqi düşməni
is. İrtica tərəfdarlığı, irtica siyasəti yeritmə, ictimai tərəqqiyə və mədəniyyətə düşmənlik
is. [ər.] Qabaqcadan düşünmədən sinədən şeir və ya söz söyləmə; bədahət
zərf [ər.] Qabaqcadan düşünmədən, sinədən; bədahətən. [Çopo:] İrticalən söylədiyi şeirdən [Milnirin] şair olduğu meydana çıxdı
[ər. irtica və fars. …pərəst] bax irticaçı
bax irticaçılıq
is. [ər.] köhn. 1. Yüksəlmə, yuxarı qalxma. 2. Tərəqqi etmə, inkişaf etmə. 3. Yüksəklik
is. [ər.] köhn. Günah iş görmə, günaha batma, pis və ya qadağan edilmiş bir iş görmə. □ İrtikab etmək – günah iş görmək, qadağan edilmiş pis bir iş gö
is. Heyvanların quyruqlarının dibindəki sümük və bunun buğumu. // Quyruq. At irtməyini əyri tutur. – Keşnişlə, yemliklə bəzənib təpə; Ağ irtmək ceyran
“İrtməkləmək”dən f.is
f. Heyvanın irtməyindən yapışmaq. Dananı irtməkləmək. Atı irtməkləmək
is. [ər.] Namus, ismət, iffət, şərəf (çox vaxt namus sözü ilə birgə işlənir). Xain olsaq əgər bu dünyadə; İrzü namusumuz gedər badə
sif. İrzi, namusu olmayan; abırsız. İrzsiz adam
is. Yaz, yay gecələrində həzin səslə oxuyan bir quş. Uzaqlarda isa-musa quşunun səsi eşidilirdi. Ə.Vəliyev
is. [ər.] 1. Hədəfə çatma, hədəfə dəymə, hədəfə yetişmə. □ İsabət etmək – dəymək, çatmaq. Tapança bir daha partlar, [güllə] Əşrəflə Musanın arasında d
is. [ər.] Sübut; əsaslandırma, sübut etmə. Ey Füzuli, mən qənaət mülkünün sultanıyam; Səltənət isbatı əynimdə pəlasifəqr bəs
sif. dan. 1. Sübutlu, sübut olunmuş, dəlilli. 2. Layiqli, görkəmli, yararlı. İsbatlı adam. İsbatlı paltar
sif. dan. Layiqsiz, görkəmsiz, yararsız. İsbatsız pay. İsbatsız geyim
is. Xırda sızaqlar şəklində səpgi. Ağız isbirəsi. Boğaz isbirəsi
sif. İsbirəsi olan
bağl. 1. Qarşılıq bildirən bağlayıcılardan olub, əksərən tabesiz mürəkkəb cümlə tərkibindəki cümlələri və bəzən həmcins üzvləri bağlayır
is. və sif. [ər.] köhn. İsa dininə mənsub adam; xristian, xaçpərəst. [Papas Şeyx Sənana:] Heç bu mümkünmü isəvi bir qız; Bir müsəlmanə varsın