(ital. Arcipelaqo-ilkin olaraq Egey dənizinin adı, yun.-Aigaion pelagos-Egey) bir-birinə yaxın məsafədə yerləşmiş, çox vaxt ümumi əsası olan və vahid
üzərində adaların sualtı özülü yerləşən, arxipelaq əmələ gətirən, dibin qalxması. цоколь архипелага socle of archipelago
quru iqlim, buxarlanmanın miqdarı il ərzində düşən atmosfer çöküntülərinin miqdarından artıq olur; səmanın açıq, kondensasiya səviyyəsinin yüksək, tem
səhralarda, yarımsəhralarda və quru çöllərdə səhra aşınmasının, eol fəaliyyətinin, səthi yuyulmanın, müvəqqəti axımların eroziyası və b
tropik və ya subtropik qurşaqların zonal səhra tipi,passatlar zonasına məxsusdur. Çox cüzi miqdarda, bəzən bir neçə ildə bir dəfə düşən atmosfer çökün
arid iqlimli ərazilərdə relyef formalarının qanunauyğun ardıcıllıqla birbirini əvəz etməsi. Bax: Geomorfoloji sikl
(aridus-quru) buxarlanmanın düşən çöküntülərin miqdarından mühüm dərəcədə üstünlük təşkil etdiyi quru (arid) iqlimli ərazi
(latın söz. aridus-quru) quru iqlimli təbii zona (səhra və yarımsəhra zonası). aридная зона arid zone
yer qabığının artıq möhkəmlənmiş sahəsində yenidən törənmiş (canlanmış) dağ strukturları yaradan hərəkətlər (Pavlovski,1960)
(yun. arktikos-şimali) Kanadanın tundra düzənliklərinin şimal kənar hissəsi. aрктическая прерия arctic priarie
təzyiqli yeraltı su hövzəsi, çökmə süxurlarla doldurulmuş sineklizlərə, çökəkliklərə, muldalara, qrabenlərə və s
(sequens-ardınca gedən, hərəkət edən) lay-lay olmayan eyni tərkibli süxurlarda baş verən sürüşmələr. Bu cür sürüşmələr adətən gildən təşkil olunmuş ya
faylarla qismən dağılmış, parçalanmış və daha cavan dəniz çöküntüləri ilə örtülmüş, sualtı vulkanların qədim vulkanik qurğuları
dağ buzlaq tipi, dik yamacın yuxarı hissəsində relyefdə zəif görünən çökəklikdə yerləşir. Dik düşməsi ilə əlaqədar olaraq tez-tez uçqun baş verir
1) dibi əsas dərənin dibi ilə bir səviyyədə birləşməyib, ondan bir qədər yüksəkdə qurtaran, yan dərə; 2) dənizin sıldırımlı sahilində dəniz səviyyəsin
asılı dərələri dolduran buzlaqları. Dərə buzlağının növ müxtəlifliyi. ледники висячих долин glaciers of hanging valleys
suda, hissəcikləri kolloid hissəciklərindən böyük olan, mineral və ya üzvü maddələr. A. g. miqdarı dib gətirmələrinin miqdarından 10-15 dəfə çox olur
yeknəsək tərkibli çökmə, bərk süxurlarda əmələ gələn şaquli divar. Bunlara gilli və ya lyoss çöküntülərdə təsadüf edilir
qarşı-qarşıya duran yamacları müxtəlif diklikdə olması ilə səciyyələnir. Asimmetriklik müxtəlif səbəbdən yarana bilər: a) tektonik; b) iqlim; c) yamac
yamacları eyni olmayan çay dərəsi; yamacın biri dik və qısa, digəri maili və uzun və ya yamacın biri düz, digəri pilləli (terraslaşmış) olur
qanadları müxtəlif bucaq altında düşən qırışıq (yamacın biri maili, digəri dik olur). aсимметричная складка unsymmetrical fold
müxtəlif hipsometrik səviyyədə yerləşən çökəklikləri ayıran silsilə. aсимметричный хребет asymmetrical ridge
(asymmetria-tənasübsüzlük) geomorfologiyada iki bir-birinə bağlı yamacları müxtəlif diklikdə olan dərələrə, suayrıcılara, tirələrə, silsilələrə və b
çay yatağının dayaz daşlı və ya qayalı hissəsi. Bərk dağ süxurlarının səthə çıxması nəticəsində yaranır
(yun. asthenes-zəif və sphaira-kürə, şar) Yerin üst mantiyasında sərtliyi, möhkəmliyi və qatılığı zəif olan təbəqə
strukturla əlaqəsi olmayan (struktura uyğun gəlməyən) relyef. aструктурный рельеф astructural relief
Aşel (Fransada Sent-Aşel kəndindən), Paleolitin ikinci mədəni mərhələsi olub, əl alətlərinin daha düzgün olması və müasir işləmələri ilə əvvəlki Şel m
yer səthində temperaturun tərəddüdünün, atmosferin, suyun və orqanizmlərin kimyəvi və mexaniki təsiri altında dağ süxurlarının dağılması və kimyəvi də
fiziki aşınma proseslərinin təsiri altında dağ süxurlarında əmələ gələn çatlar. трещины выветривания weathering fissures, weathering fractures
kontinental törəmə, yer səthində süxurların aşınması nəticəsində əmələ gəlib, örtük şəkilində yatır. İlkin yatdığı yerdə qalmış aşınma məhsulları-qalı
müxtəlif maqmatik, metamorfik və çökmə süxurların fiziki, kimyəvi aşınması nəticəsində əmələ gəlmiş süxur və mineral qırıntıları, ikinci minerallar, k
qum daşlarının və bəzi başqa süxurların seçmə aşınma formaları (kiçik yarımkürəvi çuxurlar, arı pətəyinə bənzər-ləkə-ləkə olmuş qayalar və s
yer qabığının (qrunt sularının səviyyəsindən yuxarı və bir qədər aşağı) üst qatı. Bu zonada fiziki və kimyəvi aşınma fəal iştirak edir
dağ silsiləsində suayırıcının alçaq hissəsi. перевал mountain pass
Atlantidanın harada yerləşməsi barədə müxtəlif fikirlər vardır. Əfsanəyə görə A. Cəbəllütariq boğazından qərbdə Atlantik okeanında yerləşmiş bir ada o
nisbi yüksəkliyi 2000-3000 km, eni 200-400 km olub, parçalanmanın amplitudu silsilənin oxun (dərin rift dərəsinə) doğru artan intensiv parçalanmış sət
1) sahil xəttinin istiqaməti materikin sahil zonasında yerləşmiş sıra dağlardan asılı olmayıb, tektonik qırılmalara-faylara uyğun gələn, dəniz sahili
cavan dağ əmələgəlmə zonası ilə əmələ gəlməyib, əksinə onları və əksərən daha qədim strukturları kəsən, sahil boyu
(maldiv sözü atolldan) çoxda böyük olmayan (bəzən diametri 50 km-ə çatan) bütöv və ya qırıq-qırıq zəncir şəkilində, su hövzəsini-laqunu qapayan mərcan
atolla həlqəsi yaradan, ayrı-ayrı adalar. Adətən onların xüsusi laqunları olur, bəzən isə əsas laquna geniş kanalla açılan yarım dairə təşkil edir
(ital. atrioön, latın. atrium-daxili həyat) ikiqat vulkanlarda cavan vulkanla somma arasında həlqəvi dərə
deltanın sualtı hissəsi. aвандельта avandelta
selfin,700-1000 m və daha çox dərinə gömülmüş, okeana doğru irəli soxulmuş hissəsi. Şelfə oxşar olaraq, A
(yun. sözü aulax, aulakos-şırım və doğulan) uzun müddət inkişaf etmiş qırılmalarla əhatələnən, ensiz, dərin və yüzlərlə və minlərlə km uzanan çökəklik
Avropa və Asiyanı vahid materik kimi göstərmək üçün işlədilən termin. Евразия Eurasia
(yun. sözü autochthon-yerli, köklü) qırışıqlıq qurumun, tektonik pozulma zamanı alloxtonun əksinə olaraq yerində saxlanılmış hissəsi (bax: Tektonik ör
hövzəsi bütünlüklə bir fizikicoğrafi regionda yerləşən çay, öz rejimi ilə ancaq bu regiona xas olan xüsusiyyətləri əks etdirir
süxurların sıxılması və quruması ilə əlaqədar həcminin azalması, yenidən kristallaşması və yaxud kimyəvi tərkibinin dəyişməsi nəticəsində əmələ gələn
elliptik və yaxud uzunsov formalı platforma daxili çökəklik. A. h. ona söykənən qalxmada iştirak etmir
dənizdə üzən buz dağı, nəhəng buz parçası. Buzlağın kənarlarının qırılıb dənizə düşməsi nəticəsində əmələ gəlir /Antarktidanın şelf buzlaqları və Kana