KUBOK

Kubok— ilk dövrlərdə şərab içilməsi üçüm istifadə edilən qab. Metaldan hazırlanırdı, bəzən sümükdən, şüşədən də hazırlanırdı. Orta əsrlərdə cəngavər döyüşlərindən sonra qalib şəxsə kubok işərisində şərab verilirdi. XIX əsrin ortalarından isə idman yarışlarında hədiyyə kimi verilməyə başlandı.

Qitələrarası Kubok — Avropa və Cənubi Amerikanın ən güclü klublarının iştirak etdiyi yarış. 1960-cı ildə – Avropa Çempionları Kuboku turniri artıq ən populyar turnir olanda UEFA-nın baş katibi Avropanın və Cənubi Amerika (futbolda ən böyük inkişafı olan qitələr) nın ən güclü klubları arasında matç keçirmək ideyasını təklif edir. Məhz onun KONMEBOL-a (Cənubi Amerika Futbol Federasiyasına) məktubundan sonra Libertadores Kubokunun birinci turnirini də təşkil edirlər. Birinci turnirdə Montevideonun məşhur "Penyarol" klubu qalib gəlir. Həmin 1960-cı ildə daha iki matç keçirilir: Madridin məşhur "Real" klubu ilə "Penyarol" klubu arasında. İki görüşün nəticəsinə görə uruqvaylılara üstün gələn "Real" (5:1 öz meydanında və 0:0 rəqib meydanında) klublar arasında dünyanın birinci qeyri-rəsmi çempionu olur. Maraqlıdır ki, turnirin birinci qolunu elə birinci dəqiqədə Ferents Puşkaş (Macarıstan) vurmuşdur. Avropalıların birinci qələbəsində sonra amerikalılar cəsarətlə işə girişdilər və artıq bir neçə qələbədən sonra xeyli irəli çıxdılar. Ola bilsin ki, məhz buna görə 70-ci illərin sonuna yaxın Avropa klubları bu turnirə marağı itirdilər. Onda yaponlar, daha doğrusu, məşhur "Toyota" avtomobil konserninin nümayəndələri işə qarışdılar.

Dünya alimlər kuboku — 50-dən çox ölkədən iştirak edən tələbələrlə beynəlxalq bir sıra akademik proqramdır. Müsabiqə, DemiDec tərəfindən, xüsusilə DemiDec'in prezidenti Daniel Berdichevsky tərəfindən 2006-cı ildə təsis edilmişdir. Dünya Olimpia Kuboku "gələcək alim və liderlərin qlobal birliyi" adını çəkdi . Bu, müxtəlif mədəniyyətlərdən tələbələrə bu günə aid olan məsələləri və fikirləri müzakirə etmək üçün bir araya gətirir. == Yarışların formatı == Ümumdünya Olimpiya Kubokunun komandası ümumiyyətlə üç şagirddən ibarətdir, lakin xüsusi şəraitdə iki nəfər ola bilər. Komandalar adətən eyni məktəbdən gələn şagirdlərdən ibarətdir, lakin qarışıq qruplara icazə verilir. Şagirdlər digər məktəblərdən və ya hətta digər ölkələrdən olan tələbələrə daxil ola biləcək "müstəqil" komandalar yaratmağı seçirlər. Hər komanda dörd standart, dəyirmi tədbirdə iştirak edir. Komandalar hər hansı bir regional mərhələdə iştirak edə bilərlər. Əgər komandalar regional mərhələdə iştirak edə bilmirlərsə də, qlobal turnirdə iştirak etmək istəməyəcəklərsə, onlar bir joker meydançaya uyğun ola bilərlər.

The Football Association Challenge Cup və yaxud FA Kuboku. İngiltərə'də hər il İngiltərə Futbol Federasiyası tərəfindən təşkil olunan turnir. 1871-ci ildə yaradılan FA Kuboku dünyadakı ilk futbol turniridir. Kuboku ən çox hərəyə 12 dəfə Arsenal və Mançester Yunayted klubları qazanıblar. == Tarixi == 1871-ci ildə yaradılan turnir dünyanın ən yaşlı futbol turniridir. İngiltərə ilə yanaşı bəzi Uels klublarıda turnirin iştirakçılarındandırlar. I-ci Dünya Müharibəsi (1915–1919) və II-ci Dünya Müharibəsi (1939–1945) illərində fasilə verilən turnir, digər bütün illərdə təşkil olunmuşdur. 42 fərqli komandanın qazandıqı turnirin ilk qalibi Uonderers klubudur. Turnir finala kimi tək oyunluq ələmə sistemi ilə irəliləyir. Oyun bərabərə bitərsə qonaq komandanın meydançasında ikinci bir oyun təşkil olunur və 90 dəqiqənin sonunda qalib müəyyənləşməsə 15 dəqiqəlik iki əlavə hissə oynanılır.

FİFA Dünya Kuboku — Futbol üzrə ən əhəmiyyətli turnir. 1930-cu ildən bəri hər dörd ildən bir təşkil olunur. (İkinci dünya müharibəsi ilə əlaqədar 1942 və 1946-cı illər istisna olmaqla.) == Tarixi == Dünyadakı ilk beynəlxalq futbol oyunu 20 noyabr 1872-ci ildə Qlazqo şəhərində Şotlandiya və İngiltərə arasında oynanıldı və 0–0 başa çatdı. İlk beynəlxalq turnir 1884-cü ildə başlayan British Home Championship-i idi. 20-ci əsrdə dünyada populyarlaşdıqdan sonra, futbol 1900 və 1904 Yay Olimpiya Oyunlarında medalsız şou idman növü kimi iştirak etdi (sonradan Beynəlxalq Olimpiya Komitəsi rəsmi bir yarış olaraq qəbul etdi). Dünyanın birinci kuboku və ya o vaxt rəsmi olaraq adlandırıldığı kimi, "Jül Rime mükafatı" uğrunda yarışlar 1930-cu ilin iyulunda Montevideoda keçirilmişdir. Lakin dünya birinciliyi yarışlarının prinsipi daha əvvəl, 1920-ci ilin aprelində FİFA-nın Antverpendəki konqresində razılaşdırılmışdı. Bu yarışın təşkilatçısı, onun ideyalarının müəllifi Fransa Futbol Federasiyasının prezidenti, eləcə də o zaman Antverpendə FİFA prezidenti seçilmiş Jül Rime idi. Turnirə onun adı verilmişdi. Futbol üzrə dünyanın birinci çempionatının keçirilməsi haqqında son qərar 1928-ci ildə FİFA-nın Amsterdamdakı konqresində qəbul edilmişdi.

Ziraat Türkiyə Kuboku — Türkiyə Futbol Federasiyası 1961-ci ildən başlayan UEFA Kuboklar Kubokunda Türkiyəni təmsil etmək məqsədilə 1962–1963 mövsümündə Türkiyə Çempionatının bütün dəstələrində yer alan 66 komandanın iştirakı ilə ilk Türkiyə Kubokunu təşkil etmişdir. Turnir 1980–1981 mövsümündən Federasiya Kuboku adı ilə təşkil edilmişdir. 1992–1993 mövsümündən etibarən isə Türkiyə Kuboku adı bərpa olunmuşdur. Qalatasaray 18 dəfə bu kuboku qazanaraq ən çox Türkiyə Kubokunun sahibi ünvanını qazanmışdır. 2009-cu ildən etibarən kubokun adı "Ziraat Türkiyə Kuboku" olmuşdur. == Bütün finallar == Qeyd: Altay oyuna çıxmadığı üçün Qalatasaray texniki qələbə qazandı. Püşk ilə Altay qələbə qazandı.

1990 FİFA Dünya Kuboku (ita. Campionato mondiale di calcio 1990) — iyunun 8-dən iyulun 8-nə qədər İtaliyada baş tutan sayca 14-cü futbol üzrə FİFA Dünya Çempionatı. 1988-ci ilin aprel ayından FİFA-ya üzv olan 116 yığma yarışın final mərhələsinə qatılmağ üçün mübarizə apardı. Nəticədə ev sahibi İtaliya və son Dünya çempionu Argentina yığmasıda daxil olmağla 22 yığma final mərhələsində mübarizə aparmaq hüququ qazandı. Yarışın qalibi finalda son Dünya çempionu Argentina yığmasını Andreas Brehmenin 85-ci dəqiqədə vurduğu penalti qolu ilə 1:0 məğlub edən və üçüncü dəfə Dünya çempionu olan Qərbi Almaniya yığması oldu. Ev sahibi İtaliya yığması üçüncü yeri, yarım-finalda qərbi almanlara uduzan İngiltərə futbolçuları isə dördüncü yeri tutdu. Bu mundial həm də çempion olan Qərbi Almaniya yığması üçün sonuncu yarış oldu; Bir müddət sonra, 1990-cı ildə Qərbi və Şərqi Almaniya dövlətləri vahid Almaniya adı altında birləşdi. BƏƏ, İrlandiya, Kosta-Rika yığmaları Dünya Çempionatlarında debüt etdi. Mundialın rəsmi topu "Adidas Etrusco Union" idi. 1990-cı ilin Dünya Çempionatı mundiallar tarixinin ən aşağı məhsuldarlığ qeydə alınan yarışı oldu.

XV Dünya Çempionatı

== Fransa – 1998 ==

2002-ci il futbol üzrə dünya çempionatı — futbol üzrə 17-ci dünya çempionatıdır. 2002-ci il 31 may - 30 iyun tarixlərində Cənubi Koreya və Yaponiyada keçirilib. Üçüncü yer uğrunda oyunda Hakan Şükürün Cənubi Korea komandasının qapısına vurduğu qol bütün çempionatların tarixində vurulmuş ən erkən qol oldu. Final oyunu isə braziliyalıların 2-0 hesablı qələbəsi ilə başa çatdı. == Stadionlar == === Cənubi Koreya === Big Bird Stadium, Suwon - 43,188 May 2001 Daegu World Cup Stadium, Daegu - 68,014 May 2001 Seoul Sangam Stadium, Seoul - 63,961 Dekabr 2001 Busan Asiad Stadium, Busan - 55,982 İyul 2001 Incheon Munhak Stadium, Incheon - 52,179 Dekabr 2001 Munsu Stadium, Ulsan - 43,550 May 2001 Gwangju World Cup Stadium, Gwangju - 42,880 Sentyabr 2001 (Dünya Kubokundan sonra adı dəyişildi.

2006 FİFA Dünya Kuboku — 2006-cı il 9 iyun-da Münhendə yerli Almaniyanın Kosta Rikaya qarşı oyunu ilə başlamış, 2006-cı il 9 iyul-da Berlindəki final matçı ilə sona yetən sayca XVIII Dünya Kuboku turniri. Almaniya turniri keçirmə haqqını 2000-ci ildə FİFA tərəfindən keçirilən səsvermədə İngiltərə, Cənubi Afrika Respublikası, Braziliya və Mərakeşi geridə qoyaraq qazanmışdır. Səsvermə Almaniya tərəfindən hiylə işlədildiyi iddiası ilə qalmaqallı bitmiş, nəticədə FİFA növbəti turnirin CAR-da keçirilməsinə qərar vermişdir. Səkkiz komanda çempionatda ilk dəfə olaraq iştirak etdi. Bu komandalar Anqola, Qana, Kot-d’İvuar, Serbiya və Monteneqro, Toqo, Trinidad və Tobaqo, Ukrayna, Çexiya milli komandaları idi. Dünya çempionatları tarixində ikinci dəfə oyunsonrası penaltilər təyin olundu. İtaliya komandası çempion adına layiq görüldü. == Stadionlar == == Komandalar == Dünya Kubokunun final mərhələsində iştirak edən komandalar aşağıdakılardır. Mötərizədə komandaların püşkatma üçün sıralamaları göstərilmişdir. Bu sıralama iki faktora görə müəyyən olunmuşdur: Komandaların son iki Dünya Kubokundakı nəticələri və; Son illərdə FİFA reytinq cədvəlindəki yeri.

FİFA Dünya Kuboku 2010 — sayca 19-cu FİFA Dünya Kuboku. Turnir Cənubi Afrikada keçirilmişdir. Dünyanın əsas futbol turniri ilk dəfə idi ki, Afrika qitəsində təşkil olunurdu. 2004-cü ilin may ayında seçim prosesində Mərakeşi və Misiri qabaqlayarag, 2010 FİFA Dünya Kubokunun sahibi oldu. Final qrup mərhələsi 11 iyunda başladı, hansında ki 32 komandaların ixtisas dərəcəsini təyin etmək nöqtələr üçün, hər qrup keçidində top iki komandaları ilə dörd komandanın kollektiv məktub qruplarında oynadı. Bu 16 komanda 26 iyunda başlayan pley-off mərhələsinə irəli getdi, hansında ki, oyunlar hamarlanır, normal vaxt əlavə vaxtdan istifadə etmək yoluna qoyulandan sonra qədər və ya Dünya Kuboku Finalı daxil olmaqla cəza atışması Yohannesburqda Futbol Şəhəri stadionunda 11 iyul ərzində nəzərdə tutdu. Bu turnirin final oyunu heç vaxt Dünya Kubokunu qazanmayan Niderland və İspaniya arasında olmuşdur ki, əvvəllər heç vaxt Avropadan kənarda keçirilən mundiallarda 2 UEFA təmsilçisi finalda iştirak etməmişdir. Final oyununda İspaniya millisi əlavə vaxtda Andres İniestanın vurduğu yeganə qol sayəsində Niderland millisini məğlub etdi. Bununla da bu komanda tarixində ilk dəfə futbol üzrə dünya çempionatının qalibi titulunu qazandı. == Görüş yerinin seçimi == Son futbol çempionatın sahibini seçməkdə kontinental fırlanma siyasətinə müvafiq olaraq, çempionat 2010-cu ildə Afrikanı saxlanmalı idi.

== Səbətlər ==

== I mərhələ ==

2014 FİFA Dünya Kuboku (ing. 2014 FIFA World Cup) — 2014-cü ildə Braziliyada kişilər arasında təşkil olunmuş sayca 20-ci FİFA Dünya Kuboku turniri. Turnirin Cənubi Amerikada təşkil olunmasına qərar verildikdən sonra, 30 oktyabr 2007-ci ildə Braziliyanın ev sahibliyi etməsi FİFA tərəfindən təsdiq edilmişdir. Bu, Braziliyada 1950-ci ildə keçirilmiş Dünya kuboku yarışmasından sonra sayca ikinci, 1978-ci ildən sonra isə Cənubi Amerikada təşkil edilmiş ilk mundial olmuşdur. 31 ölkənin milli komandaları Dünya Kubokuna vəsiqə qazanmaq üçün 2011-ci ilin iyun ayında başlayan təsnifat mərhələsində mübarizəyə qoşulmuşdular. 20 noyabr 2013-cü ildə isə seçmə qrupları tamamlanmış və qrup mərhələsinə qatılan ölkələr müəyyən olunmuşdur. Oyunlar yeni inşa edilmiş və yeniləşdirilmiş 12 fərqli şəhərdə olan 12 stadionda oynadılmışdır. Ev sahibi ölkə ilə yanaşı 1930-cu ildə keçirilən ilk Dünya Kubokundan bəri Dünya çempionu titulunu qazanmış bütün ölkələr (Uruqvay, İtaliya, Almaniya, İngiltərə, Argentina, Fransa və İspaniya) turnirdə mübarizə etmə hüququ qazanmışdılar. Dünya Kubokunun tarixində ilk dəfə "goal-line" texnologiyası tətbiq olunmuşdur. Həmin texnologiya mübahisəli məqamlarda topun qapı xəttini keçib-keçməməsini müəyyən edir.

2018 FİFA Dünya Kuboku — Futbol üzrə XXI Dünya Çempionatı. Turnirin ev sahibi 2 dekabr 2010-cu ildə keçirilən səsvermə nəticəsində qalib gələn Rusiyadır. Turnirdəki oyunlar 12 fərqli stadionda 14 iyun 2018 – 15 iyul 2018 tarixləri arasında keçirilmişdir. Bu mundial Rusiyanın ev sahibliyini etdiyi ilk Dünya Kuboku oldu. Rusiya Futbol Federasiyası tərəfindən təşkil olunmuş turnir, həm də Şərqi Avropada keçirilən ilk mundial olmaqla yanaşı , həm də sayca 11-ci dəfə Avropada keçirilən mundial oldu. İlk dəfədir ki, Dünya Çempionatı iki qitədə – Avropa və Asiyada keçirildi. Turnir üçün 14,2 milyard $ pul xərcləndi. Bununla da bu mundial indiyə qədər ən bahalı mundial olaraq tarixə keçdi. Bununla yanaşı, Dünya Çempionatları tarixində ilk dəfə məhz bu turnirdə Video köməkçi hakim sistemindən (VAR) istifadə olundu. Bu ilki mundialda da 32 komanda iştirak etmişdir.

2022 FIFA Dünya Kuboku 20 noyabr - 18 dekabr 2022-ci il tarixləri arasında Qətərdə keçirilən 22-ci FİFA Dünya Kuboku turniridir. 2 dekabr 2010-cu ildə keçirilən səsvermə nəticəsində FİFA bu turnirin Qətərdə təşkil edilmə qərarı aldı. Turnirdəki qarşılaşmalar 5 müxtəlif şəhər və 8 fərqli stadionda oynanılıb. Qətər Futbol Federasiyası tərəfindən təşkil olunan bu turnir müxtəlif ilklər və sonları əhatə edir. Bu, əsasən ərəb və müsəlman dünyasında keçirilən ilk dünya çempionatıdır. Bu, həmçinin 2002-ci ildə Cənubi Koreya və Yaponiyanın ev sahibliyi etdiyi FIFA Dünya Kubokundan sonra Yaxın Şərqdə ilk, Asiyada isə ikinci dünya çempionatıdır. Bu turnirin digər bir fərqi odur ki, 32 milli komandanın iştirak etdiyi sonuncu dünya çempionatıdır; çünki 2026-cı ildə etibarən komandaların sayının 48-ə çatdırılması qərara alınıb. Qətərdə yay aylarında kəskin istilər səbəbindən bu mundial noyabrın sonundan dekabrın ortalarına kimi keçirilib. Beləcə bu turnir may, iyun və ya iyul aylarında deyil, Şimal yarımkürəsində payız və qış aylarında keçirilən ilk turnirdir. Tədbir təxminən 29 gün müddətində, yəni digərlərindən bir qədər qısa müddətdə oynanıldı.

FİFA Bütün Zamanların Komandası xəyali heyəti 1994-cü ildə FİFA tərəfindən dərc edilmişdir. Buraya on bir futbolçu daxildir ki, bunlardan biri qapıçı, dördü müdafiəçi, üçü yarımmüdafiəçi, üçü isə hücumçudur.

FİFA Dünya Kuboku 1930-cu ildən etibarən baş tutan beynəlxalq futbol yarışıdır. Dünya Çempionatına Beynəlxalq Futbol Federasiyasına (FIFA) üzv olan yığmalar qatılır. Dörd ildə bir dəfə baş tutan yarış, II Dünya müharibəsi səbəbi ilə 1942 və 1946-cı illərdə baş tutmayıb. Dünya Çempionatı sonuncu dəfə 2018-ci ildə Rusiyada baş tutub. Həmin çempionatın qalibi Xorvatiyanı 4:2 hesabı ilə məğlub edən Fransa yığmasını olub. Dünya Çempionatının final oyunu, yarışın sonuncu oyunu hesab olunur. Dünya Çempionatı final oyunu 90 dəqiqə davam edir. Əgər 90 dəqiqə heç-heç başa çatsa, oyun əlavə 30 dəqiqə davam edir. Əgər 30 dəqiqədə heç-heç başa çatsa, oyunsonrası penaltilər seriyası yerinə yetirilir. Final oyununda qalib gələn yığma, FIFA Dünya Çempionatının qalibi elan olunur.

2010 FİFA Dünya Kuboku finalı — 11 avqust 2010-cu ildə Cənubi Afrika Respublikasının Yohannesburq şəhərində yerləşən Sokker siti stadionunda qazanan komandanı təyin etmək üçün oynanılan matç. 0-0 olan hesab uzatma dəqiqələrinin 116-cı dəqiqəsində Andres İnyestanın vurduğu qolla dəyişdi. Hesab 1-0 oldu və İspaniya kubokun sahibi oldu. Niderlandın sarı kartlarının sayı və sərt oyunu tənqid olundu. 1950-ci ildə dördüncü yeri tutaraq FİFA Dünya Kubokunda ən böyük müvəffəqiyyətə imza atan İspaniya bu çempionatda ilk dəfə kuboku qazandı. 1974 və 1978-ci illərdə məğlub olduğu son matçlardan sonra Niderland, bu matçda da məğlub olaraq, bu sahədə rekorda imza atdı. Matçdan sonra ilk dəfə Avropa komandası, öz qitəsi xaricində təşkil edilən Dünya Kubokunu qazanmış oldu. Finalçı komanda olan Niderland və İspaniya daha əvvəl heç bir Dünya Kuboku və ya Avropa Çempionatında qarşılaşmamışdı. İlk dəfə 1920 Yay Olimpiya Oyunlarında qarşılaşan iki komanda arasında ümumi 9 matç oynandı. Hər iki komanda dörd oyun qazandı və bir matç bərabərliklə sona çatdı.

FİFA Dünya Kubokunun hər final turnirinin sonunda oyunun müxtəlif aspektlərində fərqlənən oyunçulara və komandalara bir neçə mükafat təqdim olunur. == Mükafatlar == Hazırda FIFA Texniki Tədqiqat Qrupunun turnirdən sonrakı beş mükafatı var: Ən yaxşı oyunçu üçün Qızıl Top (hazırda kommersiya adı ilə "adidas Qızıl Topu"), ilk dəfə 1982-ci ildə verilmişdir; Ən çox qol vuran oyunçu üçün ilk dəfə 1982-ci ildə verilən Qızıl Buts (hazırda kommersiya olaraq "adidas Qızıl Butsu" adlanır, əvvəllər 1982-2006-cı illərdə "adidas Qızıl Ayaqqabısı" kimi tanınırdı); Ən yaxşı qapıçı üçün ilk dəfə 1994-cü ildə verilən Qızıl Əlcək (hazırda kommersiya adı ilə "adidas Qızıl Əlcək", əvvəllər 1994-2006-cı illərdə " Lev Yaşin Mükafatı" kimi tanınırdı); Təqvim ilinin əvvəlində 21 yaşa qədər ən yaxşı oyunçu üçün ilk dəfə 2006-cı ildə verilən FİFA Gənc Oyunçu Mükafatı (əvvəllər 2006-2010-cu illərdə "Ən yaxşı gənc oyunçu mükafatı" kimi tanınırdı); Ən yaxşı ədalətli oyun rekordu ilə ikinci tura yüksələn komanda üçün FIFA Ədalətli Oyun Kuboku, ilk dəfə 1970 -ci ildə verilmişdir. Turnir zamanı azarkeşlər tərəfindən hazırda bir mükafat səslənir: İlk dəfə 2002 -ci ildə mükafatlandırılan turnirin hər matçında göstərdiyi üstün performansa görə Matçın Oyunçusu (hazırda kommersiya adı ilə " Budweiser Matçın Oyunçusu", əvvəllər 2002-2018-ci illərdə "Matçın Adamı" kimi tanınırdı). Hal-hazırda turnir başa çatdıqdan sonra azarkeşlər tərəfindən səsə qoyulan iki mükafat var: Turnirin qolu, (hazırda kommersiya olaraq " Hyundai Turnirin Qolu" adlandırılır) azarkeşlərin turnir zamanı vurulan ən yaxşı qolu üçün ilk dəfə 2006-cı ildə mükafatlandırılmışdır; Dünya Kuboku final turniri əsnasında xalqı ən çox əyləndirən komanda üçün Ən Əyləncəli Komanda, geniş ictimaiyyət arasında keçirilən sorğuya əsasən müəyyən edilmişdir. Digər bir mükafat 1994 və 2006 arasında verildi: FİFA Texniki Tədqiqat Qrupu tərəfindən seçilmiş turnirin ən yaxşı oyunçularından ibarət All-Star Komandası . 2010-cu ildən etibarən bütün Xəyal Komandaları və ya Statistik Komandalar FİFA-nın özünün bildirdiyi kimi qeyri-rəsmidir. == Qızıl top == “Qızıl top” mükafatı hər FİFA Dünya Kubokunun finalında ən yaxşı oyunçuya təqdim olunur, qısa siyahı FİFA-nın texniki komitəsi (Texniki Tədqiqat Qrupu) tərəfindən tərtib edilir və qalib media nümayəndələri tərəfindən səs verilir. Səsvermədə ikinci yeri tutanlar müvafiq olaraq turnirdə ikinci və üçüncü ən görkəmli oyunçu olaraq Gümüş Top və Bürünc Top mükafatlarını alırlar. Hazırkı mükafat Adidas və France Football-un sponsorluğu ilə 1982-ci ildə FİFA Dünya Çempionatında təqdim edilib. 2022 FİFA Dünya Kubokunda Lionel Messi iki dəfə Qızıl Top qazanan ilk oyunçu oldu.

Bu siyahıda FİFA Dünya Kubokunda avtoqola imza atmış futbolçular göstərilmişdir (Seçmə mərhələlərində qeydə alınan avtoqollar nəzərə alınmamışdır). == Avtoqolların siyahısı == Cədvəldəki məlumatlar avtoqolların qeydə alındığı tarixə əsasən ardıcıl sıralanmışdır. Əgər futbolçu öz milli yığması ilə birlikdə medal mükafatçısı olmuşdursa, onda, onun adı komandanın tutduğu yerdən asılı olaraq qızılı, gümüşü və ya bürünc fonda göstərilmişdir. === Futbol üzrə dünya çempionatlarında avtoqollar === Yalnız 4 mundialda heç bir avtoqol vurulmamışdır. Bunlar 1934, 1958, 1962 və 1990-cı illərdə keçirilmiş turnirlərdir. Ən çox avtoqol 1998-ci ildə keçirilən futbol üzrə dünya çempionatında vurulmuşdur. Fransada keçirilmiş həmin futbol üzrə dünya çempionatında 6 avtoqola imza atılmışdır. Orta hesabla dünya çempionatı ərzində 2,05 avtoqol qeydə alınır. Son beş turnirlərdə qeydə alınan avtoqolların sayı ikidən az olmamışdır. == Statistika == İlk Avtoqol: Manuel Rosas, Meksika - Çili, 1930.

Bu siyahıya FİFA Dünya Kuboku finalları tarixində bir futbol matçında üç və ya daha çox qol vuran oyunçular daxil edilmişdir. (Dünya Kuboku seçmə matçları daxil deyil.) Bir Dünya Kuboku matçında het-trik (üç və ya daha çox qol vurmaq) nisbi olaraq olduqca nadirdir. 18 dəfə təşkil edilən Dünya Kubokunda oynanan 700-dən çox matçda idmançılar yalnız 48 dəfə bu performansı həyata keçirə bilmişlər. Futbolun və Dünya Kubokunun rəhbərliyində olan FİFAnın bir oyunçunun üç və ya daha çox qol atdığını rəsmi olaraq təsdiqləməsi ilə oyunçunun performansı het-trik olaraq qəbul edilir. Dünya kubokunda ilk het-trik etmə müvəffəqiyyətini ABŞ milli futbol komandasından Bert Patenaude adlı oyunçu Paraqvay milli futbol komandasına qarşı FİFA Dünya Kuboku 1930da reallaşdırdı. Ən son olaraq da FİFA Dünya Kuboku 2014-də Almaniya milli futbol komandasından Tomas Müller Portuqaliya milli futbol komandasına qarşı oyunda həyata keçirmişdir. Bu performansın heç bir futbolçu tərəfindən bacara bilmədiyi tək turnir Almaniyada təşkil edilən FİFA Dünya Kuboku 2006 olmuşdur. Ən çox het-trik isə 8 dəfə ilə İsveçrədə təşkil edilən FİFA Dünya Kuboku 1954-də qeydə alınmışdır. == Maraqlı faktlar == ABŞ-lı Bert Patenaude 17 İyul 1930-cu ildə Paraqvay milli futbol komandasına üç qol vuraraq bir Dünya Kuboku matçında het-trik edən ilk futbolçu olaraq tarixə keçmişdir. Ancaq 2006-cı ilə qədər FİFA rəsmi olaraq bu oyunçunu deyil, bu matçdan iki gün sonra oynanan matçdakı Argentinalı Gillermo Stabileni qəbul edirdi.

Bu siyahıda FİFA Dünya Kubokunun və seçmə mərhələnin rekordları təqdim olunur. == Turnirin ümumi statistikası == == Komanda: Turnir sıralaması == === Bütün zamanlar === Ən çox çempion olan 5, Braziliya (1958, 1962, 1970, 1994, 2002) İlk ikilikdə ən çox yer alan 8, Almaniya (1954, 1966, 1974, 1982, 1986, 1990, 2002, 2014), Braziliya (1950, 1958, 1962, 1970, 1994, 1998, 2002) İlk üçlükdə ən çox yer alan 12, Almaniya (1934, 1954, 1966, 1970, 1974, 1982, 1986, 1990, 2002, 2006, 2010, 2014) İlk dördlükdə ən çox yer alan 13, Almaniya (1934, 1954, 1958, 1966, 1970, 1974, 1982, 1986, 1990, 2002, 2006, 2010, 2014) Daha çox ətraflı məlumat üçün baxın FİFA Dünya Kuboku nəticələri İlk səkkizlikdə ən çox yer alan 16, Almaniya (1930, 1938 və 1950 xaricində bütün turnirlər), Braziliya (1934, 1966 və 1990 xaricində bütün turnirlər) İlk on altılıqda ən çox yer alan 21, Braziliya (bütün turnirlər) Dünya Kubokunda ən çox iştirak edən 21, Braziliya (bütün turnirlər) Ətraflı məluamt üçün baxın Futbol üzrə dünya çempionatında çıxış etmiş milli komandalar Ən çox ikinci olan 4, Almaniya (1966, 1982, 1986, 2002) Ən çox üçüncü olan 4, Almaniya (1934, 1970, 2006, 2010) Ən çox dördüncü olan 3, Uruqvay (1954, 1970, 2010) Ən çox üçüncü və ya dördüncü olan 5, Almaniya (1934, 1958,1970, 2006, 2010) Ən çox "5.- 8." olan 8, İngiltərə (1950, 1954, 1962, 1970, 1982, 1986, 2002, 2006) Ən çox "9.-16." olan 13, Meksika (1930, 1950, 1954, 1958, 1962, 1966, 1978, 1994, 1998, 2002, 2006, 2010, 2014) Ən çox 17.-32. olan 6, Cənubi Koreya (1986, 1990, 1994, 1998, 2006, 2014) === Ard-arda === Ard-arda ən çox çempionluq 2, İtaliya (1934–1938) ve Braziliya (1958–1962). Ard-arda ilk ikilikdə ən çox yer alma 3, Qərbi Almaniya (1982–1990) ve Braziliya (1994–2002). Ard-arda ilk üçlükdə ən çox yer alma 3, Almaniya (1966–1974), (1982–1990), (2002–2010) və Braziliya (1994–2002) Ard-arda ilk dördlükdə ən çox yer alma 3, Almaniya (1966–1974), (1982–1990), (2002–2010) ve Braziliya (1970–1978), (1994–2002) Ard-arda ilk səkkizlikdə ən çox yer alma 15, Almaniya (1954–2010) Ard-arda ilk on altılıqda ən çox yer alma 19, Braziliya (1930–2010). Finallarda ard-arda ən çox yer alma 19, Braziliya (1930–2010). Ən çox ard-arda ikinci olma 2, Niderland (1974–1978) ve Almaniya (1982–1986). Ən çox ard-arda üçüncü olma 2, Almaniya (2006–2010) Ən çox ard-arda dördüncü olma Heç bir ölkə iki dəfə ard-arda dördüncü olmayıb. Ən çox ard-arda 3-cü və ya 4-cü olma 2, İsveç (1938–1950), Fransa (1982–1986), Almaniya (2006–2010) Ən çox ard-arda 5.-8. sırada olma 4, İsveçrə (1934–1954) Ən çox ard-arda 9.-16.

Bu siyahıya FİFA Dünya Kuboku finalları tarixində bir futbol matçında üç və ya daha çox qol vuran oyunçular daxil edilmişdir. (Dünya Kuboku seçmə matçları daxil deyil.) Bir Dünya Kuboku matçında het-trik (üç və ya daha çox qol vurmaq) nisbi olaraq olduqca nadirdir. 18 dəfə təşkil edilən Dünya Kubokunda oynanan 700-dən çox matçda idmançılar yalnız 48 dəfə bu performansı həyata keçirə bilmişlər. Futbolun və Dünya Kubokunun rəhbərliyində olan FİFAnın bir oyunçunun üç və ya daha çox qol atdığını rəsmi olaraq təsdiqləməsi ilə oyunçunun performansı het-trik olaraq qəbul edilir. Dünya kubokunda ilk het-trik etmə müvəffəqiyyətini ABŞ milli futbol komandasından Bert Patenaude adlı oyunçu Paraqvay milli futbol komandasına qarşı FİFA Dünya Kuboku 1930da reallaşdırdı. Ən son olaraq da FİFA Dünya Kuboku 2014-də Almaniya milli futbol komandasından Tomas Müller Portuqaliya milli futbol komandasına qarşı oyunda həyata keçirmişdir. Bu performansın heç bir futbolçu tərəfindən bacara bilmədiyi tək turnir Almaniyada təşkil edilən FİFA Dünya Kuboku 2006 olmuşdur. Ən çox het-trik isə 8 dəfə ilə İsveçrədə təşkil edilən FİFA Dünya Kuboku 1954-də qeydə alınmışdır. == Maraqlı faktlar == ABŞ-lı Bert Patenaude 17 İyul 1930-cu ildə Paraqvay milli futbol komandasına üç qol vuraraq bir Dünya Kuboku matçında het-trik edən ilk futbolçu olaraq tarixə keçmişdir. Ancaq 2006-cı ilə qədər FİFA rəsmi olaraq bu oyunçunu deyil, bu matçdan iki gün sonra oynanan matçdakı Argentinalı Gillermo Stabileni qəbul edirdi.

FİFA Dünya Kuboku (ing. FIFA World Cup Trophy) — dünya üzrə keçirilən və FİFA-nın üzvü olan ölkələrin milli komandalarının iştirak etdiyi futbol turniri olan FİFA Dünya Kubokunu qazanan komandaya verilən qızıl kubok. Turnirin başladığı 1930-cu ildən etibarən turnirin qalibi olan komandaya müvəqqəti olaraq Jül Rime kuboku təqdim olunurdu. Bu kubokun 1970-ci ildə əbədi olaraq Braziliyaya verilməsindən sonra yeni bir kubok hazırlandı və 1974-cü ildən etibarən FİFA Dünya Kuboku adı ilə verilməyə başlandı. Abel Laflyorun hazırladığı və "Qələbə" adını daşıyan ilk kuboka 1946-cı ildə FİFA-nın sabiq prezidenti Jül Rimenin adı verilib. Qədim yunan mifologiyasında qələbə ilahəsi sayılan Nikanı təsvir edən kubok, 925 əyarlı qızıl suyuna salınmış gümüşdən və lazuritdən hazırlanmışdır. Turniri qazanan komandaların müvəqqəti olaraq sahib olduğu kubok, turnirdə üç dəfə qalib gələn komandaya əbədi olaraq veriləcəkdi. Kubok, 1966-cı ildə İngiltərədə xalqa nümayiş olunması üçün təşkil olunmuş açıq sərgi zamanı oğurlansa da, bir həftə sonra tapılmışdır. 1970-ci ildə turnir tarixində üçüncü çempionluğunu əldə edən Braziliya kubokun əbədi sahibi oldu. Ancaq 1983-cü ildə Braziliyada kuboku oğurlayıblar, kubok bu günə qədər hələ də tapılmayıb.

1966-cı il çempionatının talismanı olan Aslan Villi belə böyük idman tədbirində ilk talismanlardan biri idi. Adətən, talisman qismində çempionatın keçirildiyi ölkəyə xas olan bəzi xarakterik detallar (kostyum, bitki, heyvan və s.) seçilir.

Qitələrarası kubok qazanan baş məşqçilərin siyahısı — 1960-2004-cü illərdə CONMEBOL və UEFA tərəfindən təşkil edilən və UEFA Çempionlar Liqası çempionu ilə Libertadores Kuboku çempionunun qarşılaşdığı Qitələrarası Kubokda çempion olan futbol komandalarının baş məşqçilərinin siyahısı. Qitələrarası kubok qazanan ilk komanda "Real Madrid", ilk baş məşqçi isə Miqel Munos olub. İlk 18 oyun cüt oyunlu sistemlə keçirilib. 1980-ci ildə baş məşqçisi Xuan Martin Muxika olan "Nasyonal" komandası, "Nottingem Forest" komandasını ilk tək oyunlu sistemlə keçirilən çempionatda məğlub edərək yeni sistemdəki ilk çempion oldu. Sonuncusu 2003-cü ildə keçirilən kubokun isə son çempionu olan "Porto" komandasının baş məşqçisi Viktor Fernandez idi. Argentinalı Karlos Byanki 1994-cü ildə "Veles Sarsfild" komandasının, 2000 və 2003-cü illərdə "Boka Xuniors" komandasının baş məşqçisi ikən kuboku başı üzərinə qaldırdı və turnirdə 3 çempionluq qazanan ilk və tək baş məşqçi oldu. Dörd baş məşqçi bu kuboku bir dəfədən artıq qazanmaq uğuru əldə etsə də, dördü də bu uğuru eyni komanda ilə iki il ardıcıl çempion olmaqla əldə etmişdi. "Santos" komandasının baş məşqçisi ikən 1962 və 1963-cü illərdə kuboku qazanan Luis Peres (ləqəbi — Lula) turnir tarixində həm iki dəfə çempion olan, həm də ardıcıl iki dəfə çempion olan ilk baş məşqçi olmuşdu. Elenio Errera "İnter Milan" komandasının baş məşqçisi ikən 1964 və 1965-ci illərdə komandasına çempionluq qazandırdı. Arriqo Sakki 1989 və 1990-cı illərdə "Milan" komandası ilə kuboku qazandı.