NORMAL
[lat. normalis-düzxətli] прил. нормал, нормальный (1. нормадив кьур, нормадилай къерехдиз акъат тавур, адетдин, тӀебии, ади (мес. температура); 2. нормал тир, руьгьдиз сагълам; normal adam нормал кас).
Normal (riyaziyyat)
Normal — düz səthə və bu səthdə kəsişən bütün düz xətlərə ortoqonal (perpendikulyar) olan vektor.
Bu nöqtə vektor normalı adlanır hansı ki,— vahid vektordur və bu nöqtəyə çəkilən düz xətt normalın istiqamətinə paraleldir. Hamar səthdə ixtiyari nöqtə üçün yalnız istiqaməti ilə fərqlənən iki vektor normalı tətbiq etmək olar. Əgər səthdə normal vektorların dövri sahəsini təyin etmək mümkündürsə, onda bu sahə səthin oriyentasiyasını təşkil edir (yəni tərəflərdən birini ayırır). Əks halda, səth oriyentasiya olunmamış adlanır.
Analoji olaraq, bu nöqtədəki əyri vektor normalı kimi təyin edilir.
Normal forma
Normal forma (normal form ) - relyasiyalı verilənlər bazasında: informasiyanın strukturlaşdırılması üsulunu müəyyənləşdirən, artıqlığın və uzlaşmamanın olmaması ilə xarakterizə olunan element; informasiyanın səmərəli işlənməsini, saxlanmasını və yenilənməsini təmin edir. Adətən, üç formada istifadə olunur: birinci normal forma (1NF), ikinci normal forma (2NF) və üçüncü normal forma (3NF).
Birinci normal forma (1NF)(ən az strukturlaşdırılmış), hər bir sahəsi (sütunu) unikal informasiyadan ibarət olan yazılar qrupudur (məsələn, işçilərin siyahısı). İkinci və üçüncü normal formalar birinciləri ayrı-ayrı cədvəllərə bölür və ardıcıl olaraq sahələr arasında daha incə qarşılıqlı ələqələr müəyyənləşdirir.
İkinci normal (2NF) formada ilkin açar sahəsi istisna olmaqla, başqa sahələrin altçoxluğu olan sahələr olmur.
Üçüncü normal (3NF)formada açar olmayan sahələr haqqında informasiyaların yerləşdiyi sahələr olmur. Daha mükəmməl normallaşmada Boys-Kodd normal forması (BCNF), dördüncü normal forma (4NF) və birləşmiş proyeksiya – beşinci normal forma (PJ/NF və ya SNF) olur.
Proqramlaşdırmada: normal forma, başqa dillərin sintaksisini təsvir etmək üçün istifadə olunan metadildir. Bəzən Bekus normal forması (Bekus-Naur forması) da adlanır.
Normal paylanma
Normal paylanma və ya Qauss paylanması – kəsilməz ehtimal paylanmasının vacib növü. Fiziki kəmiyyət bir çox təsadüfi amillərin təsirinə məruz qaldıqda o normal paylanmaya tabe olur. Məlumdur ki, belə hallar təbiətdə çox rast gəlinir. Onlardan normal paylanma geniş yayılmışdır, onun adı da buradan götürülmüşdür.
Normal paylanmanın mahiyyəti mərkəzi limit teoreminə əsaslanır. Burada deyilir ki, bir-birindən asılı olmayan, identik paylanmış təsadüfi dəyişənlərin sərhəd qiymətləri normal paylanır. Təsadüfi dəyişənlər o vaxt normal paylanırlar ki, onlar çoxlu sayda amillərin təsirlərinin cəmlənməsindən yaranır və hər bir amil ayrı-ayrılıqda heç bir əhəmiyyətli təsirə malik deyil.
Təsadüfi parametrlərin normal paylanmasından sürətlərin, ölçü xətalarının, nəzarət xətalarının təyini zamanı aparılan sınaqlar zamanı istifadə edilir.
Riyazi və statatistik qiymətləndirmələr zamanı qiymətləndirilən funksiya əmsallarının meyilli olub olmamasının təyin edilməsi üçün normal paylanmadan istifadə edilir.
Ehtimal paylanma sıxlığı
f
:
R
→
R
,
x
↦
f
(
x
)
{\displaystyle f:\mathbb {R} \to \mathbb {R} ,\ x\mapsto f(x)}
olan bir kəsilməz təsadüfi dəyişən üçün:
f
(
x
)
=
1
σ
2
π
exp
(
−
1
2
(
x
−
μ
σ
)
2
)
{\displaystyle f(x)={\frac {1}{\sigma {\sqrt {2\pi }}}}\exp \left(-{\frac {1}{2}}\left({\frac {x-\mu }{\sigma }}\right)^{2}\right)}
o vaxt
μ
{\displaystyle \mu }
-
σ
{\displaystyle \sigma }
-normal paylanır ki,
X
∼
N
(
μ
,
σ
2
)
{\displaystyle X\sim {\mathcal {N}}(\mu ,\sigma ^{2})}
və ya
(
μ
,
σ
2
)
{\displaystyle (\mu ,\sigma ^{2})}
-da normal paylansın, burada
μ
{\displaystyle \mu }
riyazi gözləməni (orta kəmiyyət) və
σ
{\displaystyle \sigma }
təsadüfi kəmiyyətin variyansıdır.
Normal atmosfer təzyiqi
Normal atmosfer təzyiqi – dəniz səviyyəsində 0°S temperaturda atmosfer təzyiqi. Normal təzyiq orta hesabla 760 mm hundurlukdə olan civə sutununun təzyiqinə deyilir. Hava yer səthinin hər bir 1 sm2-nə 1 kq (1033 q) təzyiq edir.
Normal atmosfer təzyiqi 45 dərəcə paraleldə, okean səviyyəsində, 0 dərəcə temperaturda 760 mm c.s.-na bərabərdir. Atmosfer təzyiqi 760 mm c.s.-dan çox olarsa yüksək təzyiq, az olarsa alçaq təzyiq hesab olunur. Coğrafi enliklər üzrə Günəşin istiliyi qeyri-bərabər paylanmışdır. Bu da Yer səthində müxtəlif təzyiq sahələrinin yaranmasına səbəb olur. Ekvatorial enliklərdə hava qızaraq yüngülləşir və troposferin yuxarı qatlarına qalxır. Havanın qalxan hərəkəti atmosfer təzyiqinin ekvatorda aşağı düşməsinə səbəb olur. Troposferin yuxarı qatlarından tropik enliklərə (30 dərəcə şimal və cənub enliyi) hərəkət edən hava axınları soyuyaraq Yer səthinə enir və yüksək təzyiq sahəsi yaradır.
Quanqsi Normal Universiteti
Quanqsi Normal Universiteti (çin. 广西师范大学; Pinyin:Guǎngxī shīfàn dàxué) — Çinin Quanqsi vilayətinin Quilin şəhərində yerləşir. 2180 nəfər kadrı var.
Paris Ali Normal Məktəbi
Paris Ali Normal Məktəbi (fr. École Normale Supérieure) — Fransa Respublikasının Paris şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi; ölkənin dövlət universitetləri çərçivəsində fəaliyyət göstərənən aparıcı ali təhsil ocaqlarından biridir. Fransa inqilabı dövründə yaradılıb və həmin vaxtdan bugünədək mühüm elit institut kimi fəaliyyət göstərir. Məktəbin tələbələri hökumət və akademik dairələrdə yüksək səviyyədə karyera əldə etmək üçün hazırlanır. Fransa elitasının əksər nümayəndələri bu məktəbin məzunlarıdır.
Paris Ali Normal Məktəbi 30 noyabr 1794-cü ildə Fransa inqilabı dövründə Paris şəhərində Milli Konvent (Fransa inqilabı dövründə vəkillər şurası) tərəfindən yaradılıb. Məktəbdə ilk mühazirə 1795-ci ildə yanvarın 20-də Verniquet amfiteatrında oxunub. Məktəbin yaradılmasında məqsəd yenicə təşəkkül tapmış respublikanın dörd tərəfindən olan artıq savadlı vətəndaşlara hərtərəfli dünyagörüşünə malik alim və professorlar tərəfindən müəllimlik sənəti öyrətmək olub. Bunun üçün Monj, Vandermond, Dyubenton, Bertolle, Bernardin de Sen-Pyer, Volney kimi dahilər məktəbə dəvət olunur. Məktəb tez bir müddətdə mühüm tədqiqat mərkəzinə çevrilir.
Paris Normal Musiqi Məktəbi
École Normale de Musique de Paris – Alfred Cortot, həmçinin ENMP adlanır, 1919-cu ildə pianoçu və pedaqoq Alfred Korto və pianoçu və musiqi tənqidçisi Auguste Mangeot tərəfindən təsis edilmiş, Parisin 17-ci rayonunda yerləşən konsert ifaçıları və müəllimlər üçün özəl ali musiqi akademiyasıdır.
== Tarixi ==
1907- ci ildən Paris Konservatoriyasında beynəlxalq tanınmış konsert artisti və fortepiano müəllimi olan Alfred Kortot 1919-cu ildə "Le Monde musical" jurnalının tənqidçisi və direktoru olan pianoçu Auguste Mangeot tərəfindən birlikdə özəl musiqi məktəbi yaratmağı xahiş etmişdi. Aydın şəkildə elan edilmiş məqsəd Birinci Dünya Müharibəsindən sonra vətənpərvərlik ruhunda, Konservatoriyaya qəbulu çətin olan əcnəbi tələbələri qarşılamaqla fransız repertuarının yayılması yolu ilə musiqi almanizminin genişlənməsini məhdudlaşdırmaqdır.
Əvvəldən təhsil proqramı gələcək virtuozların yetişdirilməsi ilə yanaşı, Alfred Kortotun xüsusilə bağlı olduğu müəllimlərin təlimini təmin edirdi. Tam musiqiçilərin yetişməsinə imkan verən ikili kurs, konsert və ya tədrisə instrumental dərslərdən əlavə, kamera musiqisi və dirijorluq, bəstəkarlığın, təhlilin, nəzəriyyənin, musiqi tarixinin, həmçinin ümumi fənlərin və pedaqogikanın tədrisi daxildir. Altı illik təhsil alman ali musiqi məktəbləri (Musikhochschulen) tərəfindən verilən və Paris Konservatoriyası tərəfindən verilməyən lisenziyalar kimi ya konsert, ya da tədris lisenziyası ilə başa çatır.
Auguste Mangeot məktəbin və ilkin olaraq Konservatoriyadan, bədii istiqamətdən və müəllim heyətindən üç illik məzuniyyət əldə edən Kortotun rəhbərliyini qəbul etdi. Onun şöhrəti onu ən böyük adlarla əhatə etməyə imkan verir. Beləliklə, öz kvalifikasiyalarına görə seçilmiş altmışa yaxın tam professor tərəfindən verilən dərslərə əlavə olaraq, Diran Alexanian, Jules Boucherit, Nadia Boulanger, Pablo Casals, Lucien Capet, Claire Croiza, Paul Dukas, Marcel Dupre, Philippe Gaubert, Gabrielle-Latarseud Gira], Hélène Guillou, Reynaldo Hahn, Moris Hayot, André Hekking, Wanda Landowska, Lazare Levy, Marguerite Long, Isidore Philipp, Blanche Selva, Igor Stravinsky, Jacques Thiboud 1921-ci ildə məktəbin tələbələri, fransız və ya xarici konservatoriyaların məzunlar üçün ustad dərsi verməyə razılaşdılar.
1927-ci ildə məktəb, özəl təhsil müəssisəsi olaraq qalmasına baxmayaraq, Xalq Maarif və Təsviri İncəsənət və Xarici İşlər nazirliklərinin ikili, fəxri nəzarəti altında idi.
Elektroenergetika sistemlərındə zədələnmələr və qeyri-normal rejimlər
Elektroenergetika sistemlərində müxtəlif zədələnmələrin və qeyri-normal rejimlərinin əmələ gəlməsi baş verə bilər.
Zədələnmələrinin əsas növlərindən biri qısa qapanmalar sayılır.
Qısaqapanma dedikdə normal iş rejiminin pozulması ilə nəticələnən üçfazalı elektrik qurğularında fazalar arası qapanma, neytralı bilavasitə və effektiv torpaqlanmış şəbəkələrdə fazanın yerlə qapanması və elektrik maşınlarında sarğılararası qapanma nəzərdə tutulur.
Qısaqapanma elektrik dövrələrində fazalar arası və yaxud da faza ilə yer arasında izolyasiyanın pozulması zamanı yaranır. İzolyasiyanın pozulması bir neçə səbəbdən ola birlər. Məsələn, izolyasiyanın köhnəlməsindən, elektrik veriliş xətlərində (EVX) fazaların kənardan tullanmış əşyalar vasitəsilə qapanması, xəttin qırılıb yerə düşməsi, yer qazan zaman kabel xətlərinin mexaniki zədələnməsi, elektrik veriliş xətlərinə ildırımın düşməsi və s.
Qısa qapanmalar cərəyanın kəskin artması, eyni zamanda gərginliyin azalması ilə müşayiət olunur. Cərəyanın artması elektrik avadanlıqlarının yolverilməz qızmasına və dinamiki zədələnmələrinə səbəb olur, bu da elektroenergetika sisteminin normal iş rejiminin pozulmasına gətirib çıxarır. Qısa qapanma zamanı cərəyanın artması şəbəkəyə daxil olan bütün elementlərin də gərginlik düşgülərinin artmasına gətirib çıxarır. Bunun nəticəsində şəbəkənin müxtəlif nöqtələrində gərginlik kəskin şəkildə aşağı düşür, qısa qapanma nöqtəsində isə hətta sıfır qiymətinə kimi azalır.
Callista normalis
Dendrobium fimbriatum (lat. Dendrobium fimbriatum) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin dendrobium cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Callista fimbriata (Hook.) Kuntze
=== Heterotipik sinonimləri ===
Callista normalis (Falc.) Kuntze
Callista oculata (Hook.) Kuntze
Dendrobium fimbriatum var. oculatum Hook.
Dendrobium normale Falc.
Dendrobium normale
Dendrobium fimbriatum (lat. Dendrobium fimbriatum) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin dendrobium cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Callista fimbriata (Hook.) Kuntze
=== Heterotipik sinonimləri ===
Callista normalis (Falc.) Kuntze
Callista oculata (Hook.) Kuntze
Dendrobium fimbriatum var. oculatum Hook.
Dendrobium normale Falc.
Hüquq normaları
Hüquq normaları — ümumi xarakter daşıyan, rəsmiləşdirilmiş, davranış qaydalarını müəyyən edən, dövlət tərəfindən qeydə alınmaqla tanınan, zəruri olduqda icrası dövlət məcburiyyət tədbirləri ilə təmin edilən, ictimai münasibətlərin iştirakçılarının hüquq və vəzifələrini müəyyən edən qaydalardır.
== Hüquq normalarının əlamətləri ==
Hüquq normalarının aşağıdakı əlamətləri var:
insanların davranışını tənzimləyir.
ümumi xarakter daşıyır.
dövlətlə əlaqəlidir, hüquq normalarını ya dövlət müəyyən edir, ya da dövlətin icazəsi olduqdan sonra tətbiq edilir.
rəsmi xarakter daşıyır. Dövlət orqanları tərəfindən aktlarda əks edilməklə rəsmiləşdirilir.
sistemlilik. Hüquq normaları bir biri ilə bağlıdır, ziddiyət təşkil etmirlər.
== Hüquq normalarının quruluşu ==
Bir qayda olaraq, hüquq norması üç hissədən ibarət olur:
Hipotez (əgər…) — hüquq normasının realizəsi, sanksiyanın tətbiqi müəyyən hərəkətinin edilməsi və ya edilməməsi ilə əlaqələndirilir. Məsələn, Cinayət Məcəlləsi normalarında xüsusi hissənin maddələrində əgər cinayət törədilirsə, ağırlaşdırıcı hallar olmaqla cinayət törədilirsə cəzanın tətbiq edilməsi.
Sosial normalar
Sosial normalar — qrup üzvlərinin müəyyən bir kontekstdə necə davranacaqlarına inam. Sosioloqlar normaları yazılmayan və cəmiyyətin davranışını tənzimləyən bir anlayış kimi təyin edərkən, psixoloqlar daha ümumi bir tərifi qəbul edirlər. Sosiologiyada normalar yazılı və yazılmamış olaraq iki yerə bölünür. Yazılı normalar rəsmi normalar kimi də tanınır. Qanunlar, qaydalar, nizamnamələr, göstərişlər və fərmanlar yazılı normalara daxildir. Yazılı normalar əsasən dövlət qurumlarında və özəl sektorda istifadə olunur. Yazılı normaların icra gücü yüksəkdir. Yazılmamış normalar qeyri-rəsmi normalardır. Cəmiyyətdə qüvvədə olan qaydaların ümumi cəmi kimi də tanınırlar. Yazılmamış normaların əsas növləri bunlardır: adət, ayin, ənənə və əxlaq.
Stellaria media var. normalis
Orta cincilim (lat. Stellaria media) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin qərənfilkimilər fəsiləsinin cincilim cinsinə aid bitki növü.
Alsine apetala Kit. ex Nyman
Alsine avicularum Lam.
Alsine barbata Stokes
Alsine bipartita Gilib. [Invalid]
Alsine brachypetala Opiz
Alsine elongata Jord. & Fourr.
Alsine glabella Jord. & Fourr.
Alsine gussonii Jord.
İntim münasibətlər haqqında İslami normalar
İntim münasibətlər haqqında İslami normalar cinsi münasibətlər haqqında İslam qanunlarını izah edir. Kişi və qadınların evlilik münasibətlərindəki cinsi fəaliyyətlərinə qoyulan məhdudiyyətlər böyük ölçüdə Quran, hədis və fətvalara əsaslanır. Əksər ənənələr bütün cinslər arasında hər hansı bir əlaqə ilə bağlı ciddi iffət, təvazökarlıq, təşviq və subaylıqdan çəkindirir. İntim münasibətlər haqqında İslami normalar əsasən evlilik üçün nəzərdə tutulmuşdur. Nikahdankənar cinsi münasibətlərə və əlaqələrə qarşı bu həssaslıq, həmçinin də İslamda qadın və kişilərin geyimlərinin şərhi və cinsi ayrı-seçkiliyin dərəcələri kimi mövzular İslamın indiki əsas aspektlərində görünə bilər.
Nikahdankənar cinsi əlaqəyə qadağalar güclü olsa da, İslamda cinsi fəaliyyət tabu deyildir. Cinsi əlaqənin icazəli formaları Quran və hədislərdə açıqlanır. Evləndikdən sonra bəzi məhdudiyyətlər mövcuddur: Kişi arvadının heyz və menstruasiya dövründə cinsi əlaqəyə girməməlidir. Anal seks günah sayılır. Abort (tibbi baxımdan hamilə qadının səhhəti üçün risk istisna olmaqla) və homoseksuallıq qəti qadağandır; Kontrasepsiya dərmanlarından (doğum əleyhinə olan dərmanlar) istifadəyə yalnız doğuşun qarşısının alınması məqsədi ilə icazə verilir.
Etik normalar
Etika (yunanca: ἠθικόν, qədim dilində isəŞ ἦθος — əxlaq, ənənə mənalarını verir. Fəlsəfənin ən böyük hissələrindən biri olub insan mənəviyyatını əhatə edir. Çiçero (3 yanvar, b.e.ə. 106; † 7 dekabr b.e.ə. 43) ilk dəfə olaraq "etikanı" tərcümə edərək öz dövründə "fəlsəfə mənəviyyatı" anlayışını daxil etmişdir.
Etika – [yun. ethika, ethos – adət, xasiyyət]
İctimai şüur formalarından biri kimi əxlaq, tərbiyə və mənəviyyat haqqında fəlsəfi nəzəriyyə. Məsələn, materialist etika, Hegel etikası.
Hər hansı sinfin, cəmiyyətin, ictimai təşkilatın əxlaq qaydaları.
Etika və ondan yaranan fənlər (hüqüq, dövlət və sosial fəlsəfə) praktiki fəlsəfə qrupuna daxil edilirlər.
Etik normaları
Etika (yunanca: ἠθικόν, qədim dilində isəŞ ἦθος — əxlaq, ənənə mənalarını verir. Fəlsəfənin ən böyük hissələrindən biri olub insan mənəviyyatını əhatə edir. Çiçero (3 yanvar, b.e.ə. 106; † 7 dekabr b.e.ə. 43) ilk dəfə olaraq "etikanı" tərcümə edərək öz dövründə "fəlsəfə mənəviyyatı" anlayışını daxil etmişdir.
Etika – [yun. ethika, ethos – adət, xasiyyət]
İctimai şüur formalarından biri kimi əxlaq, tərbiyə və mənəviyyat haqqında fəlsəfi nəzəriyyə. Məsələn, materialist etika, Hegel etikası.
Hər hansı sinfin, cəmiyyətin, ictimai təşkilatın əxlaq qaydaları.
Etika və ondan yaranan fənlər (hüqüq, dövlət və sosial fəlsəfə) praktiki fəlsəfə qrupuna daxil edilirlər.
Etika normaları
Etika (yunanca: ἠθικόν, qədim dilində isəŞ ἦθος — əxlaq, ənənə mənalarını verir. Fəlsəfənin ən böyük hissələrindən biri olub insan mənəviyyatını əhatə edir. Çiçero (3 yanvar, b.e.ə. 106; † 7 dekabr b.e.ə. 43) ilk dəfə olaraq "etikanı" tərcümə edərək öz dövründə "fəlsəfə mənəviyyatı" anlayışını daxil etmişdir.
Etika – [yun. ethika, ethos – adət, xasiyyət]
İctimai şüur formalarından biri kimi əxlaq, tərbiyə və mənəviyyat haqqında fəlsəfi nəzəriyyə. Məsələn, materialist etika, Hegel etikası.
Hər hansı sinfin, cəmiyyətin, ictimai təşkilatın əxlaq qaydaları.
Etika və ondan yaranan fənlər (hüqüq, dövlət və sosial fəlsəfə) praktiki fəlsəfə qrupuna daxil edilirlər.
Etiket normaları
Etika (yunanca: ἠθικόν, qədim dilində isəŞ ἦθος — əxlaq, ənənə mənalarını verir. Fəlsəfənin ən böyük hissələrindən biri olub insan mənəviyyatını əhatə edir. Çiçero (3 yanvar, b.e.ə. 106; † 7 dekabr b.e.ə. 43) ilk dəfə olaraq "etikanı" tərcümə edərək öz dövründə "fəlsəfə mənəviyyatı" anlayışını daxil etmişdir.
Etika – [yun. ethika, ethos – adət, xasiyyət]
İctimai şüur formalarından biri kimi əxlaq, tərbiyə və mənəviyyat haqqında fəlsəfi nəzəriyyə. Məsələn, materialist etika, Hegel etikası.
Hər hansı sinfin, cəmiyyətin, ictimai təşkilatın əxlaq qaydaları.
Etika və ondan yaranan fənlər (hüqüq, dövlət və sosial fəlsəfə) praktiki fəlsəfə qrupuna daxil edilirlər.
Salix reticulata var. normalis
Salix reticulata (lat. Salix reticulata) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin söyüdkimilər fəsiləsinin söyüd cinsinə aid bitki növü.
Chamitea reticulata (L.) Kern
Nectusion reticulata (L.) Raf.
Oisodix reticulata (L.) Raf.
Salix reticulata var. normalis Andersson
Salix reticulata f. typica Kimura ex Tatew.