qadınlar

Qadın — yetkin dişi cinsiyyətindən olan insan. Digər əks cins kişi adlanır. Rəsmi sənədlərdə bu bioloji növ yaşından asılı olmayaraq qadın adlanır. İnsanlıq tarixində qadınların yerinin araşdırılması İngilis sözü olan History anlayışına oxşar olaraq Herstory deyə başa düşülən araşdırma sahəsi, tarix elminin və cinsiyyət araşdırmalarının bir qoludur. Qadın tarixi araşdırması feminist bir anlayış ola bilər, lakin bu məcburi deyildir. 2009-cu ilin yanvar ayından etibarən dünya əhalisinin sayı 6,8 milyard olmuşdur. Bunun 49,7%-ni qadınlar təşkil edir. Qadın əhali 3 milyarddan daha çoxdur. Dünyada qocaların çoxu qadınlardır. Səudiyyə Ərəbistanında qadınlara səsvermə hüququ 2011-ci ildə verilmişdir.

Macarıstan qadınları xüsusilə son 200 ildə Macar cəmiyyətinin formalaşmasında böyük rol oynadılar. Macarıstan qadının imicinin meydana gəlməsinə qatqılar din (Roma katolikizmi, lüteranlıq, kalvinizm və qismən pravoslav), tarixin (kommunist ideologiyasının) gedişi və Macarıstanın Avropaya inteqrasiyası yolu ilə edildi. Hal-hazırda Macarıstan gender bərabərsizliyi indeksi üzrə 42-ci yeri tutur; qadınlar Macarıstan parlamentində orta hesabla 10,1% yer tutur; 25 yaşı olan qadınların 93,2% -i orta təhsilli, 57,8% -i isə rəsmi olaraq işləyir. Qlobal Cins Gap Hesabatı sıralamasında Macarıstan 87'ci sırada qərarlaşıb. == I Dünya müharibəsindən əvvəl == 1817-ci ildə, Macarıstanda, ilk qadın təşkilatı olan Peshtera Qadın Xeyriyyə Cəmiyyəti yaradılmışdır. Əsrin sonuna qədər ölkədə bir neçə yüz belə təşkilat var idi ki, onların siyasi çəkisi formalaşmamışdı. XIX əsrin ortalarında qadınlar orta təhsil almaq hüququ əldə etmiş, 1895-ci ildə isə universitetlərdə fəlsəfə, səhiyyə və dərman preparatları öyrənməyə icazə verilmişdir. Hüquq müdafiəçiləri Avstriya-Macarıstanda qadınların hüquqlarını genişləndirdilər. 1904-cü ildə Rozika Schwimmer, Macarıstanda Feminist Birliyi quraraq, qadınlara seçmə hüquqlarının verilməsi üçün üç dəfə parlamentə uğursuz müraciət təqdim etdi. Qadınların səsvermə hüququ üçün, 1910-cu ildə kişilərin liqası, 1913-cü ildə isə Suffragemets Beynəlxalq Qadınlar İttifaqının VII qurultayı Budapeştdə keçirilmişdir.

Monteneqroda qadınlar — cəmiyyətin həyatında mühüm rol oynayırlar. Müasir cəmiyyətdə bir əsr əvvəlki vəziyyətlə müqayisədə qadınlara qarşı daha hörmətli bir münasibət var. Monteneqro cəmiyyətindəki qadınların rolunun ən erkən təsvirlərindən biri The New York Times tərəfindən 5 noyabr 1880-ci ildə verilmiş və istehza ilə qeyd etmişdir ki, qadınlar və kişilər bu sahədə işlərini bərabər bölüşsələr də, keçişlər zamanı qadın özü ilə ərinin gətirdiyi hər şeyi daşıyır. Üstəlik həmin qəzetin yazdığına görə qadınlar evi idarə edir, parça toxuyur və sap əyirirdilər. Hollandiyalı yazıçı Henri van der Mandere Monteneqro cəmiyyətindəki qadınların rolunu daha da tənqid edir: arvadın praktik olaraq gücsüz olduğunu və ərindən sonra yükü daşımaq məcburiyyətində olduğunu, qızının isə iradəsinə tabe olmaq məcburiyyətində qaldığını iddia edir. Kişilərlə bir masa arxasında oturmasına icazə verilməyən bir qadını kölə və yük heyvanına bənzədir. Monteneqrolu qızların gözəlliyi arvad olduqları zaman əriyirdi. Antropoloq Zorka Miliçə görə bir qadına münasibət onun neçə oğul və qız övladına sahib olmasından da asılı idi: çox oğlu olan qadınlara hörmət edilirdi. Yuqoslaviya Xalq Qurtuluş müharibəsindən sonra qadınlara orta və ali təhsil almaq, ictimai və siyasi həyatda iştirak etmək və s. hüquqlar verildikdən sonra vəziyyət dəyişir.

Qadınlar — Amerikalı şair və nasir Çarlz Bukovskinin çoxsaylı cinsi macəralardan bəhs edən üçüncü romanıdır. Burada, 1 nömrəli fəsildə ilk qadın personaj görünür, Lidiya Vance. Qəhrəman dəqiq vaxtı xatırlaya bilmir, lakin iddia edir ki, onlar təxminən altı il əvvəl, rəvayətçi poçt şöbəsindəki işindən çıxanda tanış olublar. Lidiya ilə tanışlıq Los-Ancelesdəki kitab mağazasında keçirilən ilk şeir oxunuşlarında baş verdi və münasibətlər bir neçə gün davam etdi və sonra yazıçı Vancenin evinə dəvət edir. Henri və Lidiya romanının təsviri — fırtınalı, seks, qalmaqallar, çoxsaylı ayrılıqlar və görüşlərlə doludur, kitabın demək olar ki, üçdə birini (əvvəlindən otuz ikinci fəsil daxil olmaqla) tutur. Onların münasibətlərinin inkişafı zamanı isə baş qəhrəmanın cinsi fəaliyyəti təkcə bir Vansla məhdudlaşmır, onun yatağına daha altı qadın nümayəndə girir. Roman Henrinin Saraya zəngi ilə bitir.

Qadınlar bayramı (pyes) — Əbdürrəhimbəy Haqverdiyev pyesi 1928-ci ildə yazmışdır. "Qadınlar bayramı" və ya "8 Mart" teatr əsəri 1928-ci ildə Bakıda "Azərnəşr" tərəfindən nəşr edilmişdir. İki pərdədən ibarət olan pyesin bir digər adı isə "8 Mart" dır. Əsərdə, inqilab ruhunda böyüyən Cahan adlı bir qadının həyat mübarizəsi təsvir olunur. O, sovet dövrünün ilk illərindən təhsil alaraq özünü yetişdirsə də, ancaq köhnə fikirli insanlarla mübarizə aparır. Onun mübarizəsi nəticəsində ətrafında geniş qadın ordusu yaranır və dar düşüncəli insanlar üzərində qələbə çalırlar. Cahan və onun ətrafındakı qadın xarakterləri ilə birlikdə müəllif qadınların cəmiyyətdəki əhəmiyyətindən bəhs edir. Qadınların bir cəmiyyətin inkişafında mühüm rol oynadığını xatırladır. Əsərin qəhrəmanı Cahan kəndin yеniləşməsi yоlunda böyük işlər görür. Kəndə su çəkilir, məktəb, savadsızlığı ləğv еdən kurs açılır.

Balaca qadınlar — Luiza Mey Alkott tərəfindən yazılmış və 1868-1869-cu illərdə iki hissədə çap olunmuş romandır. Avtobioqrafik səciyyə daşıyan roman Alkott və onun üç bacısı Anna, Elizabet, və Abigeylin uşaqlıq və gəncliyindən bəhs edir. Burada dörd bacı: Meq, Co, Bet və Emi onların həyatı, başlarına gələn hadisələr təsvir olunub. Əsərin əsas qəhrəmanı Conun prototipi müəllifin özüdür. Romandakı hadisələr Alkottun sonralar yazdığı "Balaca kişilər" və "Conun oğlanları" adlı əsələrdə də davam etdirilir. Bu üç əsəri birlikdə "Març ailəsi haqqında trilogiya" da adlandırırlar. == Məzmun == Meq, Co, Bet, Emi Mister Marçın dörd qızıdır. Ataları hər şeyinin itirdikdən və vətəndaş müharibəsində köləliyə qarşı mübarizə aparmağa başladıqdan sonra qızlar analarının himayəsi altında yaşayırlar. Meq varlı bir ailənin dörd uşağının mürəbbisi olur. Co varlı və tündməcaz Març bibiyə kömək edir.

Qaçqın qadınlar — müharibə, təbii fəlakət və başqa səbəblərə görə yaşadığı yeri tərk etmiş qadınlar. Onlar miqrasiya təcrübəsinin hər mərhələsində gündəlik həyatda genderlə bağlı problemlərlə üzləşirlər. Digər demoqrafik məlumatlardan asılı olmayaraq bütün qaçqın qadınlar üçün ümumi problemlər səhiyyə və fiziki zorakılığa çıxışdır və ayrı-seçkilik, cinsi zorakılıq və insan alveri halları ən çox rast gəlinən çətinliklərdir. Buna baxmayaraq, qadınlar bu cür hallarda zərərçəkən olmasalar belə, onlar tez-tez öz xüsusi ehtiyaclarına və təcrübələrindən sui-istifadə və etinasızlıqla üzləşirlər. Bu, demoralizasiya, damğalanma, əqli və fiziki sağlamlığın pozulması kimi mürəkkəb nəticələrə gətirib çıxarır. Beynəlxalq humanitar yardım təşkilatlarından müvafiq resurslara çıxışın olmaması dünyada üstünlük təşkil edən gender fərziyyələri ilə daha da ağırlaşır, baxmayaraq ki, gender meynstriminqində son dəyişikliklər bu ümumi cəhətlərlə mübarizə aparmaq məqsədi daşıyır. Qaçqın qadınların üzləşdiyi sağlamlıq problemləri susuz qalma və ishaldan tutmuş yüksək hərarət və malyariyaya qədərdir. Onlar həmçinin, gender əsaslı zorakılıq və ana sağlamlığı kimi daha geniş əhatəli hadisələri əhatə edir. Qaçqın qadınların ölümünün əsas səbəbləri arasında qida çatışmazlığı, ishal, respirator infeksiyalar və reproduktiv ağırlaşmalar var. Qaçqın qadınların sağlamlıq problemləri onların fiziki, əqli və sosial rifahı da daxil olmaqla müxtəlif amillərdən təsirlənir.

Çində qadınların həyatı, son Tzin sülasənin islahatları, Cümhuriyyət dövründəki dəyişikliklər, Çin Vətəndaş Müharibəsi və Çin Xalq Respublikasının yüksəlişi səbəbindən əhəmiyyətli dərəcədə dəyişildi. Qadınların azadlığına nail olmaq, ÇXR-nin başlanğıcından bəri Çin Kommunist Partiyasının gündəmindədir. Mao Zedong məşhur sitatda demişdir "Qadınlar səmanın yarısını tuturlar." 1995-ci ildə Çin Kommunist Partiyasının baş katibi Tsyan Tsemin gender bərabərliyini rəsmi dövlət siyasəti əsasında həyata keçirdi. Çin daha böyük gender bərabərliyini əldə etməkdə olduqca müvəffəq olsa da, qadınlar kişilərlə müqayisədə daha aşağı bir status almışdı. İnqilabdan əvvəl Çində ənənəvi evlilik fərdlər arasında deyil, ailələr arasında bir müqavilə idi. Gələcək bəy və gəlinin valideynləri, iki ailə arasındakı ittifaqa əsaslanaraq nikah qururdular. Həyat yoldaşı seçimi sevgi və cazibə deyil, ailə ehtiyaclarına və potensial həyat yoldaşının sosial-iqtisadi vəziyyətinə əsaslanırdı. Qadının rolu ərinin sosial vəziyyəti ilə bir qədər dəyişsə də, adətən onun əsas vəzifəsi soyadını davam etdirmək üçün bir oğul təmin etmək idi. Evlilik təşkili bir gəlin qiyməti, gəlinin ailəsinə veriləcək hədiyyələr və gəlinin ailəsindən yeni evində istifadə etmək üçün bəzən paltar, mebel və ya zinət əşyaları ilə danışıqları əhatə edirdi. Bir qadının evliliyi üçün pul təzminatı mübadiləsi, satın alma nikahlarında da istifadə edildi.

Qadınlar sultanlığı (osman. قادينلر سلطنتى) — Osmanlı imperiyasında, hasəki sultanların, ana sultanların və ya xanım sultanların ( Mihrimah Sultan, Fatma Sultan və ya Kösəm, Səfiyyə Sultan nümunələrində olduğu kimi Böyük Ana sultanların) dövlət idarəçiliyinə müdaxiləsi, Osmanlı imperiyasını şəxsən idarə etdikləri dövrə verilən addır. Dövr, Qanuni Sultan Süleyman dövründə başlamış və 1656-cı ildə Körpülü Mehmed Paşa baş vəzir olana qədər davam etmişdir. Qadın sultanlığı anlayışı ilk dəfə Osmanlı tarixçisi Əhməd Rəfiq Altınay tərəfindən 1916-cı ildə eyni adla nəşr olunan məşhur tarix kitabında istifadə edilmişdir. Lesli Pirs, ingiliscə versiyası 1993-cü ildə nəşr olunan Harem-i Hümayun: Suverenity and Women in Ottoman Empire adlı kitabında qadın sultanlığı anlayışını özündə əks etdirməklə, bu mövzuda xeyli anlaşılmazlıqların olduğuna diqqət çəkir. Bu anlaşılmazlıqlardan biri, qədim köklərə malik inanc, qadınların dövlət idarəçiliyinə cəlb edilməsinin Osmanlı imperiyasına zərəri fikridir. Lesli Pirs öz kitabında yazır ki, Hacı Mustafa Sunullah Əfəndi hələ 1599-cu ildə qadınların dövlət işlərinə qarışmasından şikayətlənmişdi. O zamandan sonra Osmanlı imperiyasının Qanuni Sultan Süleymandan sonra başlayan durğunluq və tənəzzülün qadınların dövlət işlərinə qarışmasından qaynaqlandığı fikri geniş vüsət almış, qadınların hökmranlıq dövrü ictimaiyyət və tarixçilər arasında mənfi qarşılanmağa başlanmışdır. Ancaq bu da həqiqətdir ki, qadınların səltənəti 1656-cı ildə başa çatsa da, Osmanlı imperiyasının süqutu səngimədi, əksinə, daha da sürətləndi. Əslində, Lesli Pirs və İlbər Ortaylı da daxil olmaqla bir çox Osmanlı tarixçisi Osmanlı imperiyasının əsl zəifləmə dövrünün 1683-cü il, Vyana döyüşündəki uğursuzluğundan sonra başladığına inanırlar və buna görə də yazılarında Osmanlı imperiyasının dağılmasında qadınların hökmranlığının məsuliyyət daşımadığına işarə edirlər.

Azərbaycanda qadınların rəsmi olaraq kişi ilə hüquqları bir olsa da, sosial diskriminasiya hələ də problemdir. Ölkənin kənd ərazilərində ənənəvi sosial normalar və iqtisadi inkişafın zəif olması, iqtisadiyyatda qadının rolunu məhdud olmasına səbəb olur və cinsi diskriminasiyaya görə qadınlar qanuni hüquqlarından istifadə etməkdə çətinlik çəkir. Azərbaycanda qadının statusu son bir neçə minillik ərzində çox böyük dəyişikliklərə məruz olmuşdur. Buna baxmayaraq, Azərbaycanda qadınlar ölkə tarixinin bütün dövrlərində xalqın taleyüklü məsələlərinin həll edilməsinə öz töhfələrini veriblər. 1918-ci ildə yaradılmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ölkə ərazisində yaşayan bütün xalqların və hər iki cinsin bərabər seçki hüququ qanunla təsbit edilirdi. Bununla da, Azərbaycan Şərqdə qadınlara seçki hüququ verən ilk ölkə oldu. == Statusu == Orta əsrlərdə Azərbaycan hökmdarlarından Qızıl Arslanın arvadı Qətibə xanım, Özbək xanım arvadı Mehrican xanım, Uzun Həsənin anası Sara xatun, Şah İsmayıl Xətainin qızı Məhinbanu Sultan, Şirvanşah Xəlilullanın arvadı Pəri xanım, Şah Abbasın anası Xeyransa bəyim, əfsanəvi Tuti Bikə və başqaları kimi görkəmli siyasi və dövlət xadimləri ölkənin tarixində böyük iz qoymuşdur. Azərbaycanda ilk qadın xeyriyyə cəmiyyəti 1908-ci ildə yaranıb və bu qadın təşkilatının yaradılmasının təşəbbüsçüşü Azərbaycanın ictimai xadimi Həsən bəy Zərdabinin xanımı Hənifə Məlikova olub. 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qəbul etdiyi İstiqlal Bəyannaməsi bərabərhüquqluluq prinsipini, seçmək və seçilmək hüququnu təsbit etdi. Bunun, nəticəsində Azərbaycan Şərqdə qadınlara seçmək və seçilmək hüququ verən ilk ölkə oldu.

Elmdə qadınların mövcudluğu elm tarixinin ən erkən dövrlərini əhatə edir, burada onlar mühüm töhfələr vermişlər. Gender və elmə maraq göstərən tarixçilər qadınların elmi səylərini və nailiyyətlərini, üzləşdikləri maneələri və işlərinin əsas elmi jurnallarda və digər nəşrlərdə nəzərdən keçirilməsi və qəbul edilməsi üçün həyata keçirilən strategiyaları araşdırmışlar. Bu məsələlərin tarixi, tənqidi və sosioloji tədqiqi özlüyündə akademik bir fənnə çevrilmişdir. Qadınların tibbə cəlb edilməsi bir neçə erkən qərb sivilizasiyasında baş verdi və qədim Yunanıstanda təbiət fəlsəfəsinin öyrənilməsi qadınlar üçün açıq idi. Eramızın birinci və ya ikinci əsrlərində qadınlar kimyagərlik elminə töhfə vermişdilər. Orta əsrlərdə dini monastırlar qadınlar üçün mühüm təhsil yeri idi və bu icmaların bəziləri qadınların elmi tədqiqatlara töhfə verməsi üçün imkanlar yaradırdı. XI əsrdə ilk universitetlərin meydana çıxmağa başladı və qadınlar əksər hallarda universitet təhsilindən kənarda qaldılar. Akademiyadan kənarda botanika erkən müasir dövrlərdə qadınların töhfələrindən ən çox faydalanan elm idi. İtaliyada qadınların tibb sahəsində təhsil almasına münasibət digər yerlərə nisbətən daha liberal görünürdü. Elmi tədqiqatlar sahəsində universitetdə vəzifə tutmuş ilk qadın XVIII əsr italyan alimi Laura Bassi idi.

Ermənistanda qadınlar — Birinci Ermənistan Respublikası yaranandan bəri bərabər hüquqlara, o cümlədən səsvermə hüququna malikdirlər. 21–23 iyun 1919-cu il tarixlərində Ermənistanda ümumi seçki hüququ ilə ilk birbaşa parlament seçkiləri keçirilmişdir. 20 yaşına çatmış hər bir şəxs cinsindən, etnik mənsubiyyətindən və dini inancından asılı olmayaraq səsvermə hüququna malik idi. Ermənistan dövlətinin əsasını qoymaqda məsuliyyət daşıyan 80 yerlik qanunverici orqanın tərkibində üç qadın deputat var idi. Onlar: Katarin Zalyan-Manukyan, Perçuhi Partizpanyan-Barseğyan və Varvara Saakyan. İndiki Ermənistan Respublikasının konstitusiyası 1991-ci ildə qəbul edilmişdir və gender bərabərliyinə rəsmi zəmanət verir. Bu, qadınların Ermənistanda həyatın bütün sahələrində fəal iştirakına şərait yaratmışdır. Erməni qadınları əyləncə, siyasət və digər sahələrdə böyük nüfuz qazanmışlar. == Əmək == 2023-cü ildə Ermənistan işçi qüvvəsində qadınların ən yüksək faizinə (52,76%) malik olduğuna görə dünyada 1-ci yerdə qərarlaşmışdır. 2018-ci ildə "Grant Thornton International" biznes sorğusuna əsasən, Ermənistanda qadınların yüksək vəzifələrdə tutduğu nisbət bir qədər artaraq 31%-dən 32%-ə yüksəlmişdir.

Qadınlar ölkəsində (ing. In the Land of Women) — ABŞ istehsalı olan bədii film. 2007-ci idə işıq üzü görüb. == Məzmun == Gənc qız Karter hazırkı ətraf aləmindən narazıdır. Bunları yoluna qoymaq üçün o nənəsinin yanına yaşamağa gəlir. Lakin heç yerdə rahat dayana bilmir. Həmişə nəsə yolunda getmir. İndi o bütün bunlarla mübarizə apararaq həyatını normal qaydaya salmağa çalışacaq.

Balaca qadınlar — Luiza Mey Alkott tərəfindən yazılmış və 1868-1869-cu illərdə iki hissədə çap olunmuş romandır. Avtobioqrafik səciyyə daşıyan roman Alkott və onun üç bacısı Anna, Elizabet, və Abigeylin uşaqlıq və gəncliyindən bəhs edir. Burada dörd bacı: Meq, Co, Bet və Emi onların həyatı, başlarına gələn hadisələr təsvir olunub. Əsərin əsas qəhrəmanı Conun prototipi müəllifin özüdür. Romandakı hadisələr Alkottun sonralar yazdığı "Balaca kişilər" və "Conun oğlanları" adlı əsələrdə də davam etdirilir. Bu üç əsəri birlikdə "Març ailəsi haqqında trilogiya" da adlandırırlar. == Məzmun == Meq, Co, Bet, Emi Mister Marçın dörd qızıdır. Ataları hər şeyinin itirdikdən və vətəndaş müharibəsində köləliyə qarşı mübarizə aparmağa başladıqdan sonra qızlar analarının himayəsi altında yaşayırlar. Meq varlı bir ailənin dörd uşağının mürəbbisi olur. Co varlı və tündməcaz Març bibiyə kömək edir.

Beynəlxalq Qadınlar Günü — Hər il 8 mart tarixində qeyd olunan Beynəlxalq Qadınlar Günü olaraq da tanınan qadınların iqtisadi, ictimai və siyasi mübarizəsini, habelə ümumi olaraq qadınlara qarşı nəzakət, sevgi və məhəbbəti tərənnümünü ənənəvi hala gətirmiş bayram. 8 mart postsovet respublikalarında, habelə Anqola, Burkina-Faso, Qvineya-Bisau, Kamboca, Çin, Konqo, Laos, Makedoniya Respublikası, Monqolustan, Nepal, Şimali Koreya və Uqandada qeyri-iş günü sayılır. BMT də 8 -martı beynəlxalq qadınlar günü kimi tanıyıb. == Tarixi == Qadınların kişilərlə bərabər hüquqlu olmaq uğrunda apardığı mübarizənin təmsili başlanğıcı olaraq, 8 mart 1857-ci ildə ABŞ-nin Nyu-York şəhərində geyim sektorunda çalışan yüzlərlə qadının aşağı maaşa, uzun çalışma saatlarına, eyni zamanda pis iş şəraitinə etiraz olaraq tətil etməsi qəbul edilir. Lakin polis aksiyanın uzun sürməsinə izin verməyərək nümayişi dağıtdı. 8 mart 1908-ci ildə Nyu York Sosial-Demokrat Qadın Təşkilatının çağırışilə 15 min qadın, daha qısa çalışma saatı, kişilərlə bərabər əmək haqqı və səsvermə hüququ üçün nümayiş keçirdi. Nümayişdə ayrıca ilk dəfə olaraq dekret icazəsi istəyən qadınların şüarı "Çörək və Gül" idi. Çörək həyat eşqini, qarın toxluğunu, gül isə daha rifah həyat tərzini ifadə edirdi. İlk Qadınlar Günü mərasimi 1909-cu ilin 28 fevralında Nyu Yorkda baş tutmuşdur; bu Amerika Sosialist partiyası tərəfindən Beynəlxalq Qadın Tikiş İşçiləri Birliyinin 1908-ci ilki tətilinin yada salınması münasibətilə təşkil olunmuşdu. 1909-cu ildə isə Avropadakı qadınlar, fevral ayının son bazar gününü, fevralın 28-ni ilk qadın günü olaraq keçirdi.

Bizim qadınlar — rejissor Nazim Yüzbaşovun 1965-ci ildə çəkdiyi film. == Məzmun == Film Azərbaycanın tanınmış qadınlarına həsr olunmuşdur. Kinolent dörd novelladan ibarətdir: Texnika elmləri doktoru İzzət Oruczadə, rəssam Maral Rəhmanzadə, rəssamın əsərinin qəhrəmanlarından biri, kolxozçu Sürəyya Kərimova və kar oğluna tanınmış heykəltaraş olmaqda kömək edən ana Ceyran Mirqasımova.

== İstinadlar ==

Səfəvi imperiyasında (1501-1736) qadınlar — Səfəvi imperiyası zamanı cəmiyyətdə qadınların vəziyyəti nəzərdə tutulur. Səfəvi imperiyasında qadınlar aid olduqları sosial statusdan asılı olaraq geniş hüquqlar və azadlıqlardan yararlana bilirdilər. Yuxarı sinfə məxsus olan qadınlar həm təhsildə, həm də siyasi baxımdan imperiya ərazisində aktiv idilər. Digər sosial siniflərdən olan qadınlar hətta əri belə olmadan səyahət edə bilmə kimi azadlıqlardan yararlanmaqla birlikdə, öz ailələrinin maliyyə vəziyyətini də idarə edirdilər. Cəmiyyətin bütün sferalarında qadınlarla qarşılaşmaq mümkün idi. Lakin I Abbasın 1629-cu ildə ölümündən sonra qadınların cəmiyyətdəki rolu azalmağa başladı və onlar ictimai nəzərdən uzaqlaşmağa başladılar. II Abbasın hakimiyyəti dövründə qadınlara qarşı məhdudiyyətlər tədbiq edildi. Bu hakimiyyət dövrü Səfəvi imperiyasında qadınlar üçün çətin mərhələ kimi dəyərləndirilir. Yuxarı sinfə məxsus olan qadınlar imperiya daxilində həm ictimai, həm də idarəetmə məsələlərində mühüm rol oynayırdılar. Onlar bir çox sferalarda olduğu kimi, imperiyanın siyasi məsələləri üzərində də söz haqqına sahib idilər.

Viktoriya dövründə qadınlar və kişilər arasındakı sosial fərqlər heç bir dövrdə olmadığı qədər kəskinləşdi və qadının ailə və cəmiyyətdə bu gün də aktual qəbul edilən rolu müəyyənləşdi. Əsas iş yerlərinin əkin sahələrindən fabriklərə daşınması ilə illər boyu həyat yoldaşları ilə birgə çalışmış qadınlar üçün də evdarlıq dövrü başladı. 1840-cı illərə qədər qadınlar üçün nəzərdə tutulan məktəblər kiçik idi və daha çox qadınların ailədəki rolu ilə əlaqədar təlim keçirdilər. Müəllim olaraq çalışan qadınlar da eyni peşədə çalışan kişilərdən sayca çox idi, ancaq onlara kişilərdən daha az maaş verilirdi. Lydia Murdoch bu fərqləri belə izah edir: "Növündən asılı olmayaraq qadınlar iş yerlərində həmişə əngəllər ilə qarşılaşmalı olurdular. Maaş məbləğləri işdən asılı olaraq dəyişsə də, qadınlara bütün sahələrdə kişilərdən daha az maaş verilirdi. Məsəl üçün 1883-cü ildə London Məktəb Şurası qadın müəllimlər üçün maaşı eyni vəzifədəki kişilərin maaşının dörddə üçü olaraq müəyyənləşdirmişdi.1890-cı ildə kişi asisentlər illik 119 funt qadınlar isə 88 funt maaş alırdılar. Kişilərdən fərqli olaraq peşələrində ikinci dərəcəli statusla yanaşılan qadınlar, həm də Viktoriya dövrünün alışılmış "evdar qadın" anlayışını zədələdikləri üçün ətraf-mühitin qınağına da dözməli idilər." Orta təbəqədən olan qadınlar həm işləmək, həm də evlənmək hüququndan məhrum idilər, onlar ya evlənməli, ya da işləməli idilər. Kişilər üçün isə elə bir məcburiyyət yox idi. Universitetlər isə tamamilə kişilər tərəfindən idarə edilirdi.

Müasir dövrdə Türkiyədəki qadınlar milli siyasətdə fəal iştirak edirlər və Türkiyə Böyük Millət Məclisində qadınların sayı son seçkilərdə daim artmaqdadır. Birinci Dünya müharibəsi qurtardıqdan sonra Osmanlı İmperiyasının süqut etdikdən sonra 29 oktyabr 1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyəti yaradıldı. Yeni yaradılan hökumət ilk dəfə olaraq qadınlara bir çox siyasi haqqlar verir. Osmanlı imperiyası dövründə şahzadələrin analarının, sultanların həyat yoldaşlarının düşüncələrinə xüsusi fikir verilirdi. Həmçinin onlar böyük nüfuza malik idilər, amma buna baxmayaraq onların qanuni olaraq mövqeləri təsdiqlənməmişdir. Yəni onların siyasi haqqı yox idi. Başqa sözlə desək xalqdan və ya hər hansı mövqeyə malik olan qadınlarda belə siyasətə qarışma haqqı mövcud deyildi. Qadınların siyasətdəki seçmə və seçilmə hüququ yenə də Osmanlı imperiyasının son dövrlərində verilməyə başladı. Nezihe Muhittin adlı bir qadın 1923-cü ildə iyun ayında Türkiyənin ilk qadın partiyasını qurdu. Həmin dövrdə Cumhuriyyət hələ tam elan edilməmiş, bu səbəbdən də onun heç bir hüquq və ya qanuni dayağı olmamışdır.

Azərbaycan siyasətində qadın == Tarixi == == Şəxslər == === Dövlət və hökumət başçıları === ==== Azərbaycan SSR ==== Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət başçısı funksiyalarını yerinə yetirmiş ilk və tək qadın 9 sentyabr — 20 noyabr 1920-ci illərdə Azərbaycan Kommunist Partiyası Rəyasət Heyətinin sədri olmuş Yelena Stasova olmuşdur. Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının hökumət başçısı funksiyalarını yerinə yetirmiş qadın olmamışdır. ==== Azərbaycan ==== İndiyədək Azərbaycan Respublikasının qadın dövlət və hökumət başçısı olmamışdır. === Hökumətlərdə === ==== Azərbaycan SSR ==== ==== Azərbaycan ==== Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ilk qadın naziri Mütəllibov hökumətində 5 fevral 1991 – 10 dekabr 1992-ci illərdə sosial təminat naziri vəzifəsini tutmuş Lidiya Rəsulova olmuşdur. O, 2 sentyabr 1993 – 13 sentyabr 1997-ci illərdə təhsil naziri vəzifəsini tutmuş və bu vəzifəni tutan ilk qadın olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının ilk qadın ədliyyə naziri 10 yanvar 1998-ci il tarixindən 18 aprel 2000-ci ilədək bu vəzifəni tutmuş Südabə Həsənova olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi yarandığı gündən bütün rəhbərləri qadınlar olmuşdur. Quruma 1998–2006-cı illərdə Zəhra Quliyeva, 2006–2020-ci illərdə Hicran Hüseynova, 2020-ci ildən isə Bahar Muradova rəhbərlik etmişdir. Azərbaycan Respublikasının ilk və son qadın dövlət katibi Heydər Əliyevin ilk hökumətində bu vəzifənu tutmuş Lalə Şövkət olmuşdur. O, 7 iyul 1993-cü ildən 11 dekabr 1994-cü illərdə bu vəzifəni tutmuşdur.

Beynəlxalq Qadınlar Alyansı qadın hüquqlarını və gender bərabərliyini təşviq etmək üçün fəaliyyət göstərən beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatıdır. Tarixən qadınların seçki hüququ uğrunda kampaniya aparan əsas beynəlxalq təşkilatlardandır. Təşkilat insan hüquqları və liberal demokratiya əsasında inklüziv və mütərəqqi liberal feminizmi müdafiə edir və liberal beynəlmiləlçi dünyagörüşünə malikdir. Təçkilatın prinsiplərində bəyan edilir ki, bütün cinslər "bərabər dərəcədə azad doğulurlar və öz fərdi hüquq və azadlıqlarından azad şəkildə istifadə etmək hüququna malikdirlər", "qadın hüquqları insan hüquqlarıdır" və "insan hüquqları universaldır, bölünməzdir və bir-biri ilə bağlıdır". 1904-cü ildə Alyans öz simvolik rəngi olaraq qızılı və ya sarı rəngi qəbul etdi. 1867-ci ildən ABŞ-də qadınların seçki hüququ hərəkatı ilə əlaqəli olan bu rəng həmçinin qadın hüquqlarının ən qədim simvoludur. Alyansın təsiri ilə qızılı və ağ rənglər beynəlxalq qadınların seçki hüququ hərəkatının əsas rənglərinə çevrildilər. Beynəlxalq Qadınlar Alyansı (BQA) ənənəvi olaraq liberal-burjua qadın hüquqları hərəkatının, yəni daha geniş burjua qadın hərəkatının liberal-proqressiv qanadı daxilində başlıca beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatıdır. BQA-nın əsas prinsipi ondan ibarətdir ki, insan hüquqlarının tam və bərabər şəkildə həyata keçirilməsi bütün qadın və qızlara aid edilir. Bu təşkilat öz sahəsində ən qədim, ən böyük və ən nüfuzlu təşkilatlardan biridir.

Filosof Qadınlar Cəmiyyəti — YUNESKO-nun sponsorluğu ilə fəaliyyət göstərir, 2007-ci ilin mart ayında təsis olunub və dünyanın 5 regionundan (Afrika, Latın Amerikası və Karib hövzəsi, Asiya, Avropa və Şimali Amerika və Ərəb dövlətləri) 71 dövləti təmsil edən 1304 üzvü birləşdirir. Fəlsəfə tarixində filosof adlana biləcək çox az qadının adı bəllidir. Filosof qadınlar cəmiyyəti bir növ tarixdəki bu boşluğu doldurmaq məqsədi daşıyır və ilk addım kimi qadın filosoflar haqqında "Kim kimdir" (Who is who) məlumat kitabını və internet səhifəsini hazırlamışdır. Məqsəd – dünya fəlsəfəsində qadının, qadın təfəkkürünün də öz yerinin olduğunu bir daha təsdiqləməkdir. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü Bünyadzadə Könül Yusif qızı Filosof Qadınlar cəmiyyətinin üzvüdür. Filosof qadınlar cəmiyyətinin ilk Assambleyası 14–15 dekabr 2009-cu il tarixdə Parisdə keçirilmişdir.

Qadın Xalq Partiyası (türk. Kadınlar Halk Fırkası), KHF ― Türkiyədəki ilk siyasi partiya təşəbbüslərindən biri. Partiya Nəzihə Muhiddinin rəhbərliyi ilə Cümhuriyyət Xalq Partiyasından əvvəl qurulmuş, lakin rəsmi olaraq qəbul edilməmişdir. 1923-cü ildə Türkiyədə cümhuriyyətin elan olunmasından sonra Nəzihə Muhiddin və on üç qadın qadınların hüquqlarını müdafiə edən qadın komitəsi toplamaq qərarına gəldilər. Partiya yunanlar və Anadolunun digər işğalçıları üzərində qələbədə qadınların töhfələrinin də payı olduğu arqumentinə əsaslanaraq qadınlara seçki hüququ verilməsini tələb edirdi. Mustafa Kamal Atatürk isə "Xalq Partiyası" adını öz siyasi partiyası üçün istifadə etməyi planlaşdırırdı və qadınların hələ də siyasətdə fəal iştiraka hazır olmadıqlarını düşünürdü. Milli mübarizədən sonra qadın hərəkatının inkişafı prosesi sürətləndi. Dəyişən şərtlər nəticəsində onların həm feminizmə baxışları, həm də fəaliyyət üslubları siyasi ölçü qazandı. Qadınlar o vaxta qədər dilə gətirmədikləri tələb və anlayışları ortaya çıxarmaq üçün lazımi zəmin qazandıqlarını düşünürdülər. Bu hərəkatın birinci dalğası bərabərlikçi feminizm tezislərini müdafiə etmək üçün doğru zaman idi, çünki cümhuriyyətin sufrajist feminizminin tələblərinə cavab verə biləcək bir rejim olacağına inanılırdı və cəmiyyətdə də bu zəmində hərəkatlanma artıq yaranmışdı.

Türk Qadınlar Birliyi (türk. Türk Kadınlar Birliği) — 1924-cü ildə Türkiyədə qurulmuş qadın təşkilatı. Türkiyədəki əsas sufrajist təşkilatı olan bu dərnək türk qadın hərəkatının tarixində mühüm rol oynamışdır. 1923-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin elan edilməsindən sonra Nəzihə Muhiddin tərəfindən Qadın Xalq Partiyası yaradılmışdı. Lakin bu partiya rəsmi olaraq qeydiyyatdan keçə bilməmişdi, çünki yeni yaradılmış dövlətin qanunlarında qadınların seçki hüququ nəzərə alınmamışdı. Buna cavab olaraq Nəzihə Muhiddin qadınların seçki hüququ əldə etməsi uğrunda çalışmaq üçün Türk Kadınlar Birliyini yaratmışdır. Prezident Mustafa Kamal Atatürk türk qadın hərəkatının tələblərinin əksəriyyətini qarşılamağa hazır idi və bunu üç əsas islahatla etdi: dövlətin təhsil sisteminə kişilərlə yanaşı qadınları da cəlb etməklə; 1926-cı il İsveçrə Mülki Məcəlləsinin tətbiqi ilə türk qadınlarına İsveçrə qadınları ilə eyni hüquqlar verilməsi; və nəhayət, 1935-ci ildə qadınlara seçki hüququnun verilməsi ilə. Təşkilat 1935-ci ildə İstanbulda keçirilən Beynəlxalq Qadın Seçki Hüququ Alyansının XII konfransına ev sahibliyi etdi. Elə həmin il Türkiyə cümhuriyyətində qadınlara seçki hüququ verildi. Həmin il təşkilatın prezidenti Lətifə Bəkir məqsədlərinə çatdıqları üçün təşkilatı ləğv etdi.

Ermənistan qadın milli voleybol komandası — Ermənistanı qadın voleybolunda yoldaşlıq görüşlərində və beyəlxalq turnirlərdə təmsil edən komandadır. Ancaq bu millinin hələ ki, heç bir beynəlxalq turnirdə çıxışı yoxdur. "FİVB"nın 131 milli komandadan ibarət reytinq siyahısına adı salınmaması buna bariz nümunədir. Bu ölkədə voleybola nəzarət isə Ermənistan Voleybol Federasiyasının (FSRA) əlindədir. Ermənistanda Voleybol Federasiyası bu ölkədəki bir çox məşhur idman növləri kimi 1991-ci ildə yaradılmışdır. Əlbəttə ki, buna səbəb ölkənin SSRİ-nin tərkibində olması idi. Ümumiyyətlə, bu ölkədə voleybolun hələ uzun müddət maraqsız bir sahə kimi qalacağı gözlənilir. Belə ki, milli komanda "CEV"in üzvü olsa da hələ də Ermənistanın qadın voleybolçuları heç bir turnirə qatılmaq üçün cəhd göstərməmişlər.

Estoniya qadınlardan ibarət milli voleybol komandası — Estoniyanı qadın voleybolunda təmsil edən milli komanda. Bu milliyə Estoniyadakı ən güclü qadın voleybolçular çağrılır. Milliyə nəzarət Estoniya Voleybol Federasiyasının əlindədir. == Tarixi == Estoniya 1991-ci ildə Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı dağıldıqdan sonra müstıqil oldu və elə həmin il voleybol federasiyasını yaradan ölkə öncə FİVB daha sonra isə CEV üzvü ola bildi. Milli komandanın digər ölkələrə görə gec yaradılması onun inkişafını da ləngidirdi. Estoniya qadın millisinin son illərdəki ən güclü çıxışı Azərbaycanda olmuşdu. Belə ki, 2014-cü ilin dünya çempionatının seçmə mərhələsində Azərbaycan, Serbiya və İsrail milliləri komandaya rəqib idi. Turnirin öncəsində Belarus kimi heç də zəif sayılmayan milli komandanı yoldaşlıq görüşündə məğlub edən estonlar Bakıda keçiriləcək təsnifat mərhələsinə böyük əfval-ruhiyyədə gəlmişdilər. Ancaq seçmə mərhələdə hər üç görüşdə "3-0" hesabı ilə məğlub olan komanda dünya çempionatına vəsiqə qazana bilməmişdi. Ancaq estonların Bakıdakı qarşılaşmalarda göstərdiyi əzmkar oyun böyük rəğbət qazanmışdı.

FİFA Qadınlararası Dünya Kuboku — FİFA-nın himayəsi altında keçirilən rəsmi beynəlxalq qadın futbol yarışı. İlk yarış 1991-ci ildə keçirilib və o vaxtdan bəri hər 4 ildən bir, kişilərin çempionatından sonra isə həmişə növbəti il ​​keçirilir. Qadınlararası Dünya Kubokuna 6 ölkə ev sahibliyi edib. ABŞ və Çin - iki dəfə, Kanada, Fransa, Almaniya və İsveç isə bir dəfə turnirə ev sahibliyi edib.

FİFA Qadınlararası Dünya Kuboku — FİFA-nın himayəsi altında keçirilən rəsmi beynəlxalq qadın futbol yarışı. İlk yarış 1991-ci ildə keçirilib və o vaxtdan bəri hər 4 ildən bir, kişilərin çempionatından sonra isə həmişə növbəti il ​​keçirilir. Qadınlararası Dünya Kubokuna 6 ölkə ev sahibliyi edib. ABŞ və Çin - iki dəfə, Kanada, Fransa, Almaniya və İsveç isə bir dəfə turnirə ev sahibliyi edib.

FIFA U-17 Qadınlararası Dünya Çempionatı tarixdə üçüncü dəfə keçiriləcək və 19 mart 2010-cu il FIFA İcraiyyə Komitəsinin qərarına əsasən, bu tədbirə Azərbaycan ev sahibliyi edəcək. Çempionat 22 sentyabr – 13 oktyabr 2012-ci il tarixləri arasında baş tutacaq. Çempionatda 16 ölkədən yaşı 17-dən aşağı olan futbolçu qızlar iştirak edəcək. Bu, Azərbaycanda keçiriləcək ilk FIFA tədbiridir və Avrasiyada baş tutacaq ilk U-17 qadınlararası dünya çempionatıdır. == Çempionatın tarixi == FIFA U-17 Qadınlararası Dünya Çempionatı ilk dəfə olaraq 28 Oktyabr-16 Noyabr 2008-ci ildə Yeni Zelandiyada keçirilib. Yeni Zelandiyada oyunlar əsasən Ouklənd, Hamilton, Vellington, Kristçörç şəhərlərində keçirilib. Çempionatda iştirak edən 16 komandadan Şimali Koreya və Amerika Birləşmiş Ştatları finalda qarşılaşıb və Şimali Koreyanın 2:1 hesablı qələbəsi ilə başa çatıb. Sayca ikinci FIFA U-17 Qadınlararası Dünya Çempionatı Trinidad və Tobaqoda keçirilib. Çempionat 5-25 sentyabr 2010-cu il tarixlərində keçirilib. Trinidad və Tobaqoda keçirilmiş FIFA U-17 Qadınlararası Dünya Çempionatında 16 ölkədən komandalar iştirak etmişlər.

Kişilər marsdan, qadınlar veneradandır (ing. Men Are from Mars, Women Are from Venus) — 1992-ci ilin mayında nəşr olunan Con Qrey tərəfindən məşhur psixologiya kitabıdır. Bir çox dillərdə nəşr olundu və bestseller oldu. Tənqidçilər kitabın insan psixologiyasını stereotiplərə endirdiyinə diqqət çəkirlər. == Təqdimat == Con Qreyin “Kişilər Marsdan, Qadınlar Veneradandır” əsəri ilk dəfə 1992-ci ildə nəşr olundu və dərhal bestseller oldu. Belə populyarlıq, ilk növbədə, kitabın əsasını təşkil edən müəllifin mövqeyinin əksər psixoloqların fikrindən tamamilə fərqli olması ilə bağlıdır. Beləliklə, bu, əslində bir kitab deyil, psixoloji və müalicəvi təsir göstərən bədii üslubda, demək olar ki, elmi bir əsərdir və ən əsası, insanın problemlərində çox vaxt tək olmadığını aydınlaşdırır. Con Qrey hər iki cinsdən olan insanların davranışlarında ümumi və ya oxşar cəhətlər tapmağa çalışmır, əksinə, onların tam əksini, o qədər açıq-aşkar göstərir ki, kitabın başlığına çevrilən metafor onu ən yaxşı şəkildə əks etdirir - kişilər və qadınlar o qədər fərqlidirlər ki, sanki fərqli planetlərin nümayəndələridirlər. == Məzmun == “Kişilər Marsdan, qadınlar Veneradandır” kitabı öz növbəsində bir neçə tematik hissəyə bölünmüş giriş və 13 fəsildən ibarətdir. Kitabın girişi sözün əsl mənasında Con Qreyin vəhyidir.

Lüksemburqun Qadınlardan ibarət milli futbol komandası — Lüksemburqu beynəlxalq futbol arenasında təmsil edən Lüksemburqun milli futbol komandasıdır. Lüksemburqun Qadınlardan ibarət milli futbol komandası 2003-cü ildə təsis edilmişdir. 2008-ci ildən beynəlxalq turnirlərdə çıxış etməyə başlamışdır. Lüksemburq komandası ilk oyununu 2009-cu ildə Avropa Çempionatının təsnifat mərhələsi çərçivəsində oyunda keçirmişdir. Lüksemburq qrupda Slovakiya, Litva və Malta milli komandaları ilə üz-üzə gəlmişdir. Lüksemburq sonda qrupda ikinci yeri tutmuşdur. Lüksemburq millisi Almaniyada keçirilən Dünya Çempionatına vəsiqə qazana bilməmişdir. Komanda tez-tez kişilərin milli komandasından daha uğurlu olması ilə tanınır. == Dünya Çempionatı rekordları == *Penaltilərlə uduzulan oyunlar heç-heçə kimi qeyd edilir.

Macarıstan qadın milli voleybol komandası — dörd dəfə Avropa çempionatının medallarını qazanmış milli komandadır. Bu medallardan əyarına görə ən yaxşısı isə 1975-ci ildə qazanılan gümüş medaldır. Milli komandanın son illərdə elə də böyük bir uğuru yoxdur. Avropa voleybolunun yatmış divlərindəndir. Bu divin nə vaxt oyanacağı isə hələ ki, bilinmir. Belə ki, milli komandanın heyətində yalnız Horvatı fəqləndirmək mümkündür. Hansı ki, bu voleybolçu vaxtı ilə Rabitənin heyətində oynamışdı.

Naxçıvan Muxtar Respublikası Qadınlar Məclisi — Naxçıvan Muxtar Respublikası qadınlarının müstəqil, özünü idarə, qeyri-hökumət ictimai təşkilatı 1995-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasında yaradılıb. Öz fəaliyyətini Azərbaycan Respublikasındakı və xaricdəki mövcud hökumət və qeyri-hökumət ictimai təşkilatları ilə əlaqədə qurur və qadın hərəkatının, qadın problemlərinin, müasir cəmiyyətdə qadınların yeri, mövqeyi, vəziyyəti, qayğılarının, eləcə də beynəlxalq qadın hərəkatının öyrənilməsi sahəsində iş aparır. Beynəlxalq Millətlər Təşkilatının İnkişaf Proqramının köməyi ilə muxtar respublika qadınlarının işlə təmin edilməsi, habelə BMT-nin ailənin planlaşdırılması proqramı sahəsində müəyyən işlər görülmüşdür. Ali orqanı 5 ildən bir çağırılan konfransdır; konfrans açıq səsvermə yolu ilə məclisin sədrini, 39 nəfərdən ibarət idarə heyətini, təftiş komissiyasını seçir. Məclisin 7000 nəfərdən çox üzvü var. Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 415.

"Nobel" mükafatı dedikdə Alfred Nobelin 1895-ci ildəki vəsiyyətinə əsasən "öncəki il ərzində bəşəriyyətə ən böyük faydanı vermiş şəxslərə" verilən 5 mükafat başa düşülür. Bundan əlavə, 1968-ci ildə Sveriges Riksbank tərəfindən Alfred Nobelin xatirəsinə İqtisadiyyat üzrə Sveriges Riksbank Mükafatı təsis edilmişdir və bu mükafat "iqtisadiyyat elmlərində müstəsna əhəmiyyət kəsb edən işlərə imza atan şəxs və ya şəxslərə" verilir. 2023-cü ilə qədər unikal Nobel mükafatı 965 nəfərə və 27 təşkilata verilmişdir ki, onlardan da 64-ü qadındır (Mariya Küri iki dəfə qazanmışdır.) Qadın Nobel mükafatı sahiblərinin bölgüsü aşağıdakı kimidir: on doqqusu "Nobel" sülh mükafatını qazanmışdır (110 laureatın 16,3%-i), on yeddisi Ədəbiyyat üzrə "Nobel" mükafatını qazanmışdır (119 laureatın 14,28%-i), on üçü Fiziologiya və ya tibb üzrə "Nobel" mükafatını qazanmışdır (230 laureatın 5,6%-i), səkkizi Kimya üzrə "Nobel" mükafatını qazanmışdır (191 laureatın 4.1%-i), beşi Fizika üzrə "Nobel" mükafatımı qazanmışdır (224 laureatın 1,8%-i), və üçü (Ester Düflo və Elinor Ostrom və Klaudiya Qoldin) və İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını qazanmışdır (92 laureatın 2.17%-i). Nobel mükafatını qazanan ilk qadın 1903-cü ildə əri Pyer Küri və Anri Bekkerel ilə birlikdə Fizika üzrə Nobel mükafatını qazanan Mariya Küri olmuşdur. Küri həmçinin iki qat Nobel mükafatını qazanmış yeganə qadındır; 1911-ci ildə Kimya üzrə Nobel mükfataını qazanmışdır. Kürinin qızı İren Jolio-Küri 1935-ci ildə Kimya üzrə Nobel Mükafatını qazanmışdır ki, bu da onları Nobel mükafatı alan yeganə ana-qız cütlüyünə çevirmişdir. Qadınların tək ildə ən çox mükafat aldığı il 2009-cu il olmuş, beş qadın 4 kateqoriya üzrə laureat olmuşdur.

"Nobel" mükafatı dedikdə Alfred Nobelin 1895-ci ildəki vəsiyyətinə əsasən "öncəki il ərzində bəşəriyyətə ən böyük faydanı vermiş şəxslərə" verilən 5 mükafat başa düşülür. Bundan əlavə, 1968-ci ildə Sveriges Riksbank tərəfindən Alfred Nobelin xatirəsinə İqtisadiyyat üzrə Sveriges Riksbank Mükafatı təsis edilmişdir və bu mükafat "iqtisadiyyat elmlərində müstəsna əhəmiyyət kəsb edən işlərə imza atan şəxs və ya şəxslərə" verilir. 2023-cü ilə qədər unikal Nobel mükafatı 965 nəfərə və 27 təşkilata verilmişdir ki, onlardan da 64-ü qadındır (Mariya Küri iki dəfə qazanmışdır.) Qadın Nobel mükafatı sahiblərinin bölgüsü aşağıdakı kimidir: on doqqusu "Nobel" sülh mükafatını qazanmışdır (110 laureatın 16,3%-i), on yeddisi Ədəbiyyat üzrə "Nobel" mükafatını qazanmışdır (119 laureatın 14,28%-i), on üçü Fiziologiya və ya tibb üzrə "Nobel" mükafatını qazanmışdır (230 laureatın 5,6%-i), səkkizi Kimya üzrə "Nobel" mükafatını qazanmışdır (191 laureatın 4.1%-i), beşi Fizika üzrə "Nobel" mükafatımı qazanmışdır (224 laureatın 1,8%-i), və üçü (Ester Düflo və Elinor Ostrom və Klaudiya Qoldin) və İqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatını qazanmışdır (92 laureatın 2.17%-i). Nobel mükafatını qazanan ilk qadın 1903-cü ildə əri Pyer Küri və Anri Bekkerel ilə birlikdə Fizika üzrə Nobel mükafatını qazanan Mariya Küri olmuşdur. Küri həmçinin iki qat Nobel mükafatını qazanmış yeganə qadındır; 1911-ci ildə Kimya üzrə Nobel mükfataını qazanmışdır. Kürinin qızı İren Jolio-Küri 1935-ci ildə Kimya üzrə Nobel Mükafatını qazanmışdır ki, bu da onları Nobel mükafatı alan yeganə ana-qız cütlüyünə çevirmişdir. Qadınların tək ildə ən çox mükafat aldığı il 2009-cu il olmuş, beş qadın 4 kateqoriya üzrə laureat olmuşdur.

Qadınlar arasında Albaniya Basketbol Kuboku — Albaniyanın qadın peşəkar basketbol klublarından ibarət yarışma və Albaniya Basketbol Liqasından sonra ikinci əhəmiyyətli turnir. 1956-cı ildə Albaniya Basketbol Assosiasiyası tərəfindən təsis edilmişdir. Ən çox kuboka sahib olan komanda 26 kubok qazanan Tirana klubudur.

Avropa qadınlar voleybol çempionatı — Avropada voleybol milli komandaları arasında keçirilən çempionat.

Qadınlar arasında İslam Oyunları — 1993-cü ildə başlayan çoxnövlü beynəlxalq idman yarışması. Tədbir İslam Qadın İdmanı Federasiyası (IFWS) tərəfindən təşkil edilmişdir. Oyunlarda iştirak etmək üçün istənilən millətdən olan müsəlman qadınlara icazə verilirdi. Yarış tədbiri 1993, 1997, 2001 və 2005-ci illərdə İranda keçirilmişdir. İslam dininə görə, müsəlman qadınlar beynəlxalq idman yarışlarında qapalı geyim və baş örtüyü olmadan yarışa bilməzlər. Müsəlman qadınları regional, qitə, qlobal və olimpiya miqyasında qlobal rəqabətə nail olmağa ruhlandırmaq. Qadınlar arasında İslam Oyunları beynəlxalq yarışa çevriləcək və idmançıların çıxışlarının qeydiyyatı aparılacaqdır. 25 ölkə Qadın İslam Oyunlarında ən azı bir medal qazanmışdır. 23 ölkə ən azı bir qızıl medal qazanmışdır. Bu günə qədər ən çox medal qazanan ölkə İrandır.

Qadınlar arasında şahmat üzrə SSRİ çempionatı —1963-cü ildə keçirilən Qadınlar arasında şahmat üzrə SSRİ çempionatı SSRİ-nin qadınlar arasında şahmat üzrə yeddinci çempionatıdır. Noyabrın 15-dən dekabrın 15-dək Bakıda keçirildi. Çempionat eyni vaxtda FİDE bölgə turnirində keçirildi. Turnirdə iştirak etmək hüququ Ranniku, Zatulovskaya və Kuşnir qazandı.

Qadınlar ölkəsində (ing. In the Land of Women) — ABŞ istehsalı olan bədii film. 2007-ci idə işıq üzü görüb. Gənc qız Karter hazırkı ətraf aləmindən narazıdır. Bunları yoluna qoymaq üçün o nənəsinin yanına yaşamağa gəlir. Lakin heç yerdə rahat dayana bilmir. Həmişə nəsə yolunda getmir. İndi o bütün bunlarla mübarizə apararaq həyatını normal qaydaya salmağa çalışacaq.

Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Konvensiya — BMT-nin Baş Assambleyasının 34 /180 saylı 18 dekabr 1979-cu il tarixli qətnaməsi ilə qəbul edilmiş qadın hüquqlarının müdafiəsi üzrə əsas beynəlxalq sənəd. Konvensiyanın özünəməxsusluğu ondan ibarətdir ki, digər beynəlxalq müqavilələrdə ümumi şəkildə insan üçün təmin olunan hüquqlar burada məhz qadın üçün nəzərdə tutulmuşdur. Digər müqavilələrdən fərqli olaraq Konvensiyanın əsasında digər beynəlxalq müqavilələrdə təmin edilən “bərabərlik” deyil, “ayrı-seçkiliyin ləğv olunması” durur. Keçən əsrin 70-80-ci illərində qadın hüquqları uğrunda hərəkatın daha da genişlənməsi, BMT-nin təşəbbüsü ilə 1975-ci ildə Beynəlxalq qadın ilinin, daha sonra 1975-1985-ci illərdə Qadın onilliyinin keçirilməsi qadın hüquqlarının tənzimlənməsinə dair xüsusi beynəlxalq hüquqi aktın qəbul edilməsi zərurətini meydana çıxartdı və BMT-nin Baş Assambleyası 18 dekabr 1979-cu il tarixdə “Qadınlara münasibətdə ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında” Konvensiyanı qəbul etdi. Konvensiya 3 sentyabr 1981-ci il tarixində qüvvəyə minmişdir. Bu gün Konvensiya Uşaq Hüquqları Konvensiyasından sonra dünyada ən çox ratifikasiya olunmuş beynəlxalq müqavilədir. Azərbaycan Respublikası 1995-ci il 10 iyul tarixində Konvensiyanı ratifikasiya etmişdir. Konvensiya preambula, 30 maddə və 6 hissədən ibarətdir. Konvensiyanın preambulasında qadınlara münasibətdə ayrı-seçkiliyin ləğv edilməsi, qadınlar və kişilər arasında bərabərliyin təmin edilməsi BMT-nin əsas prinsiplərindən biri kimi qeyd olunur və qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılması problemi müasir dövrün ən qlobal problemləri sırasına aid edilir. I hissə (Maddə 1-6) Konvensiyanın 1-ci maddəsi qadına qarşı ayrı-seçkiliyin tərifini müəyyən edir: “Bu Konvensiyaya görə, “qadınlara qarşı ayrı-seçkilik” qadınların ailə vəziyyətindən asılı olmayaraq kişi və qadınların hüquq bərabərliyi əsasında və siyasi, iqtisadi, sosial, mədəni, mülki və ya hər hansı digər sahədə insan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının tanınmasının, istifadə edilməsinin və ya həyata keçirilməsinin əngəllənməsinə və ya heçə endirilməsinə səbəb olan və ya bu məqsədi daşıyan, cinsi əlamətə görə hər hansı fərqləndirmə, istisna, yaxud məhdudiyyət deməkdir.” Konvensiyanın 2-ci maddəsində qeyd olunur ki, iştirakçı dövlətlər qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarını qınayır və bütün mümkün yollarla bu ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması siyasətini “təxirə salınmadan” həyata keçirirlər.

Qadınların seçki hüququ qadınların seçkilərdə səs vermək hüququdur . 19-cu əsrin ortalarından başlayaraq, qadınların geniş əsaslı iqtisadi və siyasi bərabərlik və sosial islahatlar üçün gördüyü işlərdən başqa, qadınlar səsvermə hüququ vermək üçün səsvermə qanunlarını dəyişdirməyə çalışdılar. Bu məqsədə çatmaq üçün səyləri əlaqələndirmək üçün milli və beynəlxalq təşkilatlar, xüsusən də Beynəlxalq Qadın Seçki Alyansı (1904-cü ildə Berlində , Almaniyada yaradılmışdır), həmçinin qadınlar üçün bərabər vətəndaş hüquqları üçün yaradılmışdır. Son əsrlərdə qadınlara seçmə qaydada səsvermə hüququ verildiyi, sonra isə onlardan məhrum edildiyi bir çox hallar baş verdi. Qadınlara seçki hüququnun verilməsi və qorunub saxlanılması üzrə dünyada ilk yer 1776-cı ildə Nyu-Cersi oldu (baxmayaraq ki, 1807-ci ildə bu, yalnız ağdərili kişilərin səs verə bilməsi üçün geri qaytarıldı).Qadınlara davamlı olaraq səs verməyə icazə verən ilk əyalət 1838-ci ildə Pitkern adaları , ilk suveren ölkə isə 1913-cü ildə Norveç oldu, çünki 1840-cı ildə ilk növbədə ümumi seçki hüququna malik olan Havay Krallığı bunu 1852-ci ildə ləğv etdi və sonradan ona ilhaq edildi. 1898-ci ildə ABŞ . 1869-cu ildən sonrakı illərdə Britaniya və Rusiya imperiyalarının nəzarətində olan bir sıra əyalətlər qadınlara seçki hüququ verdi və onlardan bəziləri sonradan Yeni Zelandiya , Avstraliya və Finlandiya kimi suveren dövlətlərə çevrildi.. Mülk sahibi olan qadınlar 1881-ci ildə İnsan adasında səsvermə hüququ qazandılar və 1893-cü ildə o vaxtkı özünü idarə edən Britaniya koloniyası olan Yeni Zelandiyada qadınlara səsvermə hüququ verildi. Avstraliyada 1894–1911-ci illərdə (federal olaraq 1902-ci ildə) qeyri — aborigen qadınlar tədricən səsvermə hüququ qazandılar. Müstəqillikdən əvvəl Rusiya Böyük Finlandiya Hersoqluğunda qadınlar 1906-cı ildə həm səsvermə, həm də namizəd kimi iştirak etmək hüququ ilə irqi bərabər seçki hüququ qazanan ilk insanlar idi.

Qadınların Şahmat üzrə Dünya Çempionatı— şahmat üzrə qadınların dünya çempionunu müəyyənləşdirmək üçün oynanılır. Şahmat üzrə Dünya Çempionatı FİDE tərəfindən həyata keçirilir.