Rəqəmsal Zəka
Rəqəmsal zəka — Rəqəmsal dünyada insanların problemlərə qarşı durmaq və adaptasiya etməsi üçün sosial, emosional və idraki bacarıqlarının cəmidir.
Rəqəmsal zəka hər biri 8 sahədən ibarət olan 3 mərhələni əhatə edir. Rəqəmsal vətəndaşlıq (Digital Citizenship)
Rəqəmsal kreativlik (Digital Creativity)
Rəqəmsal rəqabətlik (Digital Competitiveness)
Rəqəmsal texnologiyaların və medianın effektiv, təhlükəsiz və məsuliyyətlə istifadəsi bacarıqlarıdır.
İdeaların reallaşması üçün yeni məzmun, texnoji həllər və biliklər yaradaraq rəqəmsal ekosistemin bir hissəsi olmaq bacarıqları.
Qlobal problemlərin həlli üçün rəqəmsal texnologiya və medianın istifadəsi isə yeni, innovativ həllər yaratmaq bacarıqları.
Rəqəmsal bankçılıq
Rəqəmsal bankçılıq — bank xidmətlərinin internet üzərindən çatdırıldığı onlayn bankçılığa keçid üçün daha geniş kontekstin bir hissəsidir. Ənənəvi bankçılıqdan rəqəmsal bankçılığa keçid tədricən olub və davam edir. Rəqəmsal bankçılıq yüksəksəviyyəli proseslərin avtomatlaşdırılmasını və veb-əsaslı xidmətləri əhatə edir və bank məhsullarını çatdırmaq və əməliyyatları təmin etmək üçün institutlararası xidmət tərkibinə imkan verən API-ləri əhatə edə bilər. O, istifadəçilərə masaüstü, mobil və ATM xidmətləri vasitəsilə maliyyə məlumatlarına daxil olmaq imkanı verir.
Rəqəmsal bank onlayn bankçılıq və ondan kənarda olan virtual prosesi təmsil edir. Başdan sona bir platforma olaraq, rəqəmsal bankçılıq istehlakçıların gördüyü cəbhəni, bankirlərin serverləri və idarəetmə panelləri vasitəsilə gördükləri arxa tərəfi və bu qovşaqları birləşdirən ara proqram təminatını əhatə etməlidir. Nəhayət, rəqəmsal bank bütün xidmət platformalarında bankçılığın bütün funksional səviyyələrini asanlaşdırmalıdır. Başqa sözlə, o, baş ofis, filial, onlayn xidmət, bank kartları, bankomat və satış məntəqəsi maşınları ilə eyni funksiyaları yerinə yetirməlidir.
Rəqəmsal bankçılığın sadəcə mobil və ya onlayn platformadan daha çox olmasının səbəbi onun orta proqram həllərini ehtiva etməsidir. Middleware əməliyyat sistemləri və ya verilənlər bazalarını digər proqramlarla birləşdirən proqramdır.
Rəqəmsal diplomatiya
Rəqəmsal diplomatiya (ing. Digital diplomacy; Digiplomacy; eDiplomacy) — diplomatik məqsədlərə çatmaq üçün internet və yeni məlumat texnologiyalarının köməyinin işlədilməsi. Bununla belə, başqa təriflər də təklif edilmişdir. Bu tərif diplomatiyanın aparıldığı mühitdə internetə əsaslanan dəyişikliklərdən tutmuş diplomatik gündəmlərdə kibertəhlükəsizlik, məxfilik və s. kimi yeni mövzuların ortaya çıxması, diplomatiya təcrübəsi üçün internet alətlərindən istifadəyə qədər internet və diplomatiya arasındakı qarşılıqlı əlaqəyə diqqət yetirir.
Bu diplomatiya kateqoriyasında inkişaf etmiş platformaya xas terminlərə "Facebook" diplomatiyası, "Twitter" diplomatiyası və "Google" diplomatiyası daxildir.
Birləşmiş Krallığının Xarici və Birlik Ofisinin daxilində Rəqəmsal Diplomatiya Ofisi var. Bundan əlavə, İsveç rəqəmsal diplomatiyanı erkən inkişaf etdirməyə başlayan ölkədir və onun Xarici İşlər Naziri Karl Bildt Twitter iştədən "ən yaxşı rabitəli" lider olaraq adlandırılıb. ABŞ-də rəqəmsal diplomatiyanı inkişaf etdirməyə başlayan Corc Volker Buş və 2006-cı ildə Dövlət Katibi vəzifəsinə təyin edilmiş Kondoliza Rays idi. Rays ABŞ haqqında informasiya və dezinformasiyanın monitorinqini aparan qrupu yaradıb.
Rəqəmsal distribusiya
Rəqəmsal distribusiya, həmçinin onlayn distribusiya və ya elektron proqram təminatının distribusiyası — audio, video, e-elektron kitablar, video oyunlar və digər proqram təminatı kimi rəqəmsal media məzmununun fiziki daşıyıcı olmadan çatdırılması və ya distribusiyası. Termin ümumiyyətlə kağız, optik disklər və VHS video kassetləri kimi fiziki distribusiya üsullarından yan keçərək internet kimi onlayn çatdırılma mühiti üzərində distribusiyanı təmin etmək üçün istifadə olunur. Şəbəkədə ötürmə qabiliyyətinin inkişaf etdirilməsi ilə XXI əsrdə onlayn distribusiya "Amazon Video" və "Netflix" kimi platformalarla məşhurlaşmışdır.
Rəqəmsal hüquqlar
Rəqəmsal hüquqlar termini fərdlərin rəqəmsal mediada kompüterlər və digər elektron cihazlar və ya rabitə şəbəkələri vasitəsilə məlumat əldə etmək, yaratmaq və dərc etmək azadlığını ifadə edir. Termin, xüsusən də İnternet kontekstində şəxsi toxunulmazlıq və ifadə azadlığı kimi mövcud hüquqların müdafiəsi və həyata keçirilməsinə aiddir.
Rəqəmsal imza
Rəqəmsal imza — elektron imzanın növlərindən biri. Burada müəllifin identifikasiyasından savayı bir neçə əlavə funksiya həyata keçirilir. Rəqəmsal imza adətən asimmetrik kriptoqrafiyaya əsaslanır.
Yəni, rəqəmsal imza – göndərilən məlumatı yoxlamaqla onun həqiqiliyinin müəyyənləşdirilməsini və sənədin imzalandıqdan sonra dəyişdirilmədiyinə zəmanəti təmin edən unikal elektron identifikator.
Rəqəmsal imza şəxsi şifrdir və onun açarı yalnız imza sahibinə məlumdur. Rəqəmsal imza üsullarında çox zaman açıq açarlı şifrləmə alqoritmlərindən istifadə olunur, ancaq bir az fərqli şəkildə. Başqa sözlə, rəqəmsal imza üsullarında şifrləmə üçün gizli açardan (PRIVATE KEY), deşifrləmə üçün isə açıq açardan (PUBLIC KEY) istifadə olunur. Gizli açar elə açara deyilir ki, gizli yazışma aparan iki abonent qabaqcadan onu bir-birlərinə verirlər (bildirirlər). Həm şifrləmə, həm də deşifrləmə bu vahid açar vasitəsilə aparılır. Gizli yazışmada əsas məsələ bu açarı üçüncü şəxslərdən gizli saxlamaqdır.
Rəqəmsal irs
Rəqəmsal irs (ing. Digital heritage) — mədəniyyət, təhsil, elm, idarəetmə resurslarından, həmçinin texniki, hüquqi, tibbi və digər xarakterli informasiyadan ibarətdir. Yəni, rəqəmsal irs rəqəmsal formada yaradılmış və ya mövcud analoq resurslarından rəqəmsal formaya çevrilmiş mədəniyyət, təhsil, elm və idarəetmə sahələrinə aid resursları, həmçinin texniki, hüquqi, tibbi və digər informasiya növlərini əhatə edən məfhum kimi müəyyən edilir. İstənilən halda onlar insanlar tərəfindən zaman və ərazi sərhədlərindən asılı olmayaraq istifadə edilir.
Rəqəmsal materiallar fasiləsiz artan, müxtəlif formatlarda təqdim edilən mətn sənədlərinidən, verilənlər bazasından, hərəkətsiz və hərəkətli təsvirlərdən, səsli və qrafik materiallardan, proqram təminatı və veb-səhifələrdən ibarətdir. Çox vaxt bu materiallar qısa müddətə yazılır və onların yaradılması, saxlanması və idarə edilməsinə yönələn məqsədyönlü tədbirlərin görülməsini tələb edir.
Bu resursların çoxu uzunmüddətli dəyərə və əhəmiyyətə malikdirlər, indiki və gələcək nəsillər üçun qorunması və saxlanması zəruri olan irsi özündə əks etdirir. Belə fasiləsiz artan irs istənilən dildə, dünyanın istənilən yerində mövcud ola bilər və istənilən insan bilikləri və ifadə formaları sferasına aid ola bilər.
Хартия о сохранении цифрового наследия, Принята 15 октября 2003 года, (Резолюция принята по докладу Комиссии V на 18-м пленарном заседании 15 октября 2003 г.
Доклад Генерального директора относительно проекта Хартии о сохранении цифрового наследия, Организация Объединенных Наций по вопросам образования, науки и культуры Исполнительный совет EX, Сто шестьдесят четвертая сессия, 164 EX/21, Париж, 9 апреля 2002 г.
Rəqəmsal marketinq
Rəqəmsal marketinq (ing. digital marketing) — marketinq fəaliyyətini rəqəmsal texnologiyaların köməyi ilə həyata keçirmə prosesinə deyilir. Rəqəmsal marketinqin əsas məqsədi markanı, məhsul və ya xidməti internet vasitəsilə tanıtmaqdır. Bununla yanaşı müxtəlif üsullarla satışların artırılması da əsas məqsədlərdən biridir. Burada potensial müştəriləri cəlb etmək, istehlakçı kimi saxlamaq məqsədilə rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edilir. Hansı ki, sosial şəbəkələri, veb saytları, e-mail xidmətlərini, mobil telefonları, rəqəmsal televizorları, bir sözlə internetə çıxışı olan bütün rəqəmsal texnolagiyaları və alətləri buraya daxil etmək olar. Lakin internetə birbaşa qoşulmayan kanallardan da istifadə oluna bilər. Buna isə əsasən mobil telefonların SMS, MMS xidmətləri, zəng melodiyaları aid edilir.
Rəqəmsal marketinq kanalları məhsul dəyərini yarada, sürətləndirə və istehsalçıdan istehlakçıya ötürə bilən, internətə əsaslanan sistemlərdir.
Rəqəmsal marketinqin 1990–2000-ci illərdən bəri inkişafı marka və müəssisələrin marketinq üçün texnologiyadan istifadə üsulunu dəyişdirdi.
Rəqəmsal məlumat
Rəqəmsal məlumat — Mikroprosessor sistemi rəqəmsal kodları ardıcıllıqla təmsil edən rəqəmsal informasiya ilə işləyir.Hər hansı bir mikroprosessor sisteminin əsasında 0 və 1-dən ibarət yalnız ikili say sistemində ədədləri ayırd edə bilən bir mikroprosessor durur. İkili say sistemində ədədlər ikili saylı rəqəmlərlə yazılır. Məsələn, gündəlik həyatda, biz onluq sistemdən istifadə edirik, hansında ki, ədədləri yazmaq üçün on simvol və ya rəqəm - 0,1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 olan bir sistemdir. Uyğun olaraq , ikili sistemdə belə simvolların (və ya rəqəmlərin) sayı yalnız ikidir - 0 və 1.
Başa düşmək lazımdır ki, say sistemi - yalnız ədədlərin yazılması qaydalarıdır və sistemin növünün seçilməsi onun istifadə üçün rahatlığı ilə müəyyən edilir. İkili sistemin seçimi onun sadəliyi, və uyğun olaraq rəqəmsal cihazların işləməsinin etibarlılığı və onların texniki tətbiqinin asanlığı deməkdir. Rəqəmsal informasiyanın ölçü vahidlərini nəzərdən keçirək:
Bit (ingiliscə "Binary digiT" - ikili ədəd) yalnız iki dəyər alır: 0 və ya 1. Bununla "hə" və ya "yox", "qoşulu" və ya "söndürülmüş", "açıq" və ya "qapalı" və s.vəziyyətlərini kodlaşdırmaq olar. Səkkiz bit qrupu bir bayt adlanır, məsələn 10010111. Bir bayt 256 dəyər verə bilər: 00000000 - 0, 11111111 - 255.
Rəqəmsal qala
"Rəqəmsal qala" — Den Braun tərəfindən 1998-ci ildə yazılmış detektiv roman.
ABŞ-nin Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin məlumat bazasına təhlükəli bir virus düşür. Təbii ki, əvvəl heç kim buna ciddi reaksiya vermir. Axı bu superdövlətin bütün gizli sirlərinin toplandığı məlumat bankı dördqat, beşqat kiberqalxanla müdafiə olunmuşdur. Bu virtual müdafiə qalxanını heç bir virus, heç bir xaker keçə bilməz. Lakin bir neçə saatdan sonra vəziyyət gərginləşir, məlum olur ki, MTA-nın ən məxfi, ən sürətli şifrəaçan kompüteri yeni, "Rəqəmsal qala" adlı virusun şifrəsini açmaqda acizdir.
Bir neçə saat ərzində yeni kompüter virusu ABŞ Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin məlumat bankının müdafiə proqramlarını dağıdır. Əgər müdafiə qatları tam dağılsa, ölkənin cidd-cəhdlə qorunan bütün dövlət sirlərinə milyonlarla insanın əli çatacaq. Buna isə yol vermək olmaz, çünki bu, sözün əsil mənasında fəlakətdir. Bu məhvedici virusu zərərsizləşdirmək üçün məşhur kriptoqraf Syuzan Fletçer işə cəlb edilir.
Rəqəmsal sertifikat
Sertifikat — imza sahibini identikləşdirmək üçün nəzərdə tutulan və elektron imzanı yoxlama məlumatlarının imza sahibinə məxsus olması barədə sertifikat xidmətləri mərkəzinin verdiyi kağız və ya elektron sənəd.
Rəqəmsal sənət
Rəqəmsal sənət yaradıcılıq və ya təqdimat prosesinin bir hissəsi kimi rəqəmsal texnologiyadan istifadə edən bədii əsər və ya təcrübədir. 1960-cı illərdən kompüter sənəti və multimedia sənəti də daxil olmaqla prosesi təsvir etmək üçün müxtəlif adlar istifadə edilmişdir.
Bəzi ilkin müqavimətdən sonra rəqəmsal texnologiyanın təsiri rəsm, ədəbiyyat, heykəltaraşlıq və musiqi/səs sənəti kimi fəaliyyətləri dəyişdirdi, eyni zamanda şəbəkə sənəti, rəqəmsal quraşdırma sənəti və virtual reallıq kimi yeni formalar çevrildi. Daha ümumi şəkildə rəqəmsal rəssam termini incəsənət istehsalında rəqəmsal texnologiyalardan istifadə edən rəssamı təsvir etmək üçün istifadə olunur. Geniş mənada "rəqəmsal sənət" kütləvi istehsal və ya rəqəmsal media üsullarından istifadə edən müasir incəsənətdir.
Rəqəmsal sənət üsulları reklamlarda əsas media tərəfindən və vizual effektlər yaratmaq üçün film istehsalçıları tərəfindən geniş şəkildə istifadə olunur. Masaüstü nəşriyyat daha çox qrafik dizaynla əlaqəli olsa da, nəşriyyat dünyasına böyük təsir göstərmişdir. Həm rəqəmsal, həm də ənənəvi rəssamlar işlərini yaratmaq üçün bir çox elektron məlumat və proqram mənbələrindən istifadə edirlər. Vizual və musiqi sənətləri arasındakı paralelləri nəzərə alaraq, rəqəmsal vizual sənətin dəyərinin ümumi qəbulunun son üç onillikdə elektron şəkildə istehsal olunan musiqinin qəbulunun artması ilə eyni şəkildə inkişaf etməsi mümkündür.
Rəqəmsal transformasiya
Rəqəmsal transformasiya — təşkilat tərəfindən rəqəmsal texnologiyanın adaptasiyası. Həyata keçirilməsində əsas ümumi məqsəd səmərəliliyi, dəyəri və ya innovasiyanı təkmilləşdirməkdir.
Rəqəmsal video
Rəqəmsal video — Məlum olduğu kimi, videogörüntü kadrlar ardıcıllığından başqa bir şey deyil. Filmin hər saniyəsi 24 müxtəlif kadr toplusudur. Beləliklə, bir saniyəlik videonu yada saxlamaq üçün bizə bütün kadrı saxlamaq lazım gəlir. Tutaq ki, kadrın ölçüsü 512 x 384 nöqtədən ibarətdir. İstənilən nöqtə 16 milyon rəngdən birinə boyana bilər, yəni onu əks etdirilməsi üçün 3 bayt yaddaş lazım gələcək:
512 x 384 x 3 = 589824 bayt.
Deməli bir kadrın saxlanılması üçün 600 kbayta yaxın yaddaş lazımdır. Əgər həm də səsi yadda saxlamaq tələb olunarsa, onda kadrın ölçüsü böyüyəcək. Bu zaman, məsələn, çox da böyük olmayan sıxlıq ilə iki saatlıq videoyazınıın saxlanılması üçün 10 Gbaytdan artıq yaddaş lazım gələcək.
Videonu rəqəmsal daşıyıcılarda saxlamaq üçün videogörüntülərin sıxılması texnologiyasından istifdadə edilir. Ən geniş yayılmış sıxma formatı MPEG-dir.
Rəqəmsal videorekorder
DVR və ya Rəqəmsal Video Rekorder olaraq da tanınırlar. Analoq video siqnallarını əvvəl rəqəmsal hala gətirən və sərt diskdə (HDD) saxlayan bir qeydiyyat cihazıdır. Ümumiyətlə onlar elektron təhlükəsizlik sənayesində istifadə olunurlar. Şəxsi istifadəyə xas olan versiyaları PVR Personal Video Recorder kimi tanınır. Bu gün DVR-lərin 4, 8, 16, 24, 32 və 64 kanal növləri mövcuddur.
Ümumi bir baxışa görə, DVR-lərin əcdadı PVR-lərdir. Çünki VCR – Video Casette Recorderlərin hələ də geniş istifadə olunduğu 1990-cı illərin sonunda, ilk dəfə canlı TV yayımlarını yaza bilən PVR-lər istifadə olunmağa başlandı. PVR əslində sabit disk texnologiyasındakı inkişafların bir zərurətinə çevrildi. 3,5 düym ölçüsündə və artan saxlama qabiliyyətində olan sabit disklər video lentləri tez bir zamanda əvəz etdilər.
Nəhayət video təhlükəsizlik texnologiyası da rəqəmsal inqilabı çox tez yaşadı.
Rəqəmsal kamera
Rəqəmsal kamera — Şəkilləri qeyd etmək üçün fotoelektrik prinsipdən istifadə edən bir kameradır. Bu halda, yarımkeçirici fotomatris işığı uçucu olmayan bir saxlama cihazı tərəfindən saxlanılan rəqəmsal məlumatlara çevrilən elektrik siqnallarına çevirir . Rəqəmsal kamera ilə çəkilmiş şəkilləri kompüterə yükləmək , şəbəkələr vasitəsilə ötürmək , monitora baxmaq və ya printerdən istifadə edərək kağız üzərində çap etmək olar .
Kinokameralardan fərqli olaraq , rəqəmsal kameralar foto materialın laboratoriya emalına ehtiyac duymur və daxili maye kristal displeylə çəkilişin nəticəsini dərhal qiymətləndirməyə imkan verir. Bundan əlavə, uğursuz çəkilişlər dərhal silinə bilər yaddaş kartından və birbaşa kamerada redaktə edilə bilər. Hazırda istehsal olunan kameraların böyük əksəriyyəti rəqəmsaldır. Artıq 2005-ci ildə dünya foto avadanlığı bazarında lider olan yapon şirkətləri 64.770.000 rəqəmsal kamera və cəmi 5.380.000 kinokamera satmışdır. Texnologiyanın inkişafı rəqəmsal kameraları video çəkiliş üçün əlverişli hala gətirdi və videokamera rəqəmsal kino kamerası kimi istifadə edilə bildi . Buna görə də, müəyyən bir cihaza münasibətdə "video kamera" və ya "kamera" termininin istifadəsi çox vaxt yalnız bir konvensiyadır.
Bu cür çox yönlü rəqəmsal kameralar əksər müasir smartfon və mobil kompüterlərdə quraşdırılmış standartdır .
Rəqəmsal ekosistem
Rəqəmsal ekosistem — təbii ekosistemlərdən ilhamlanan öz-özünə təşkilatlanma, miqyaslanabilmə və davamlılıq xüsusiyyətlərinə malik paylanmış, adaptiv, açıq sosial-texniki sistem. Rəqəmsal ekosistem modelləri təbii ekosistemlər haqqında biliklərlə, xüsusən də müxtəlif qurumlar arasında rəqabət və əməkdaşlıqla bağlı aspektlər üçün məlumatlandırılır. Termin kompüter sənayesində, əyləncə sənayesində, və Dünya İqtisadi Forumunda istifadə olunur.
Rəqəmsal Biznes Ekosistemi konsepsiyası 2002-ci ildə aralarında Françesko Nakira, Paolo Dini və Andrea Nikolayın da olduğu bir qrup avropalı tədqiqatçı və praktikant tərəfindən irəli sürülmüşdür. Onlar Avropa bazarı kimi rəqabətli, yüksək dərəcədə parçalanmış bazarlarda məhsul və xidmətlərdə İKT əsaslı texnologiyanın qəbulu və inkişafı prosesini modelləşdirmək üçün rəqəmsal ekosistemlərin ümumi anlayışını tətbiq etmişdilər.
Rəqəmsal ekosistem metaforası və modelləri ali təhsil də daxil olmaqla, bilik tutumlu məhsul və xidmətlərin istehsalı, onların paylanması ilə bağlı bir sıra biznes sahələrinə tətbiq edilmişdir. Bu tədqiqatın perspektivi ekosistemin bir sıra məqsədlərinə nail olmaq üçün metod və vasitələri təmin etməkdir.
Ekologiya
Ekosistem
Rəqəmsal paylama
Media ekologiyası
International ACM Conference on Management of Digital EcoSystems (MEDES) (since 2009) - computer science Conference for interdisciplinary studies on Digital Ecosystems and Analysis
IEEE International Conference on Digital Ecosystems and Technologies (IEEE-DEST 2012) - computer science Conference for Digital Ecosystems and related Technologies. Held from 2007 to 2013.
Rəqəmsal inklüzivlik
Rəqəmsal inklüzivlik — təhsil, sosial xidmətlər, səhiyyə, sosial və ictimaiyyətin iştirakı da daxil olmaqla, sosial və iqtisadi həyatda iştirak etmək üçün informasiya və kommunikasiya texnologiyalarına bərabər çıxışı və istifadəni təmin etmək üçün zəruri fəaliyyətləri əhatə edən anlayış. Rəqəmsal inklüzivliyə münasib qiymətə genişzolaqlı internet xidmətlərinə, internetə qoşulan cihazlara çıxış, rəqəmsal savadlılıq təliminə giriş, keyfiyyətli texniki dəstək, özünü təmin etmək, iştirak və əməkdaşlığa imkan yaratmaq və təşviq etmək üçün nəzərdə tutulmuş proqramlar və onlayn məzmun daxildir. Əlaqədar anlayışlara rəqəmsal uçurum, rəqəmsal istisna və rəqəmsal bərabərsizlik daxildir, lakin rəqəmsal inklüzivlik rəqəmsal uçurumun aradan qaldırılması üçün tələb olunan strategiyalara, siyasətlərə və proqramlara daha çox diqqət yetirir.
Bir çox xidmətlər onlayn rejimə keçdikcə və xüsusilə 2020-ci ildə COVID-19 pandemiyası zamanı ilkin tibbi yardım göstərmək üçün telesəhiyyədən istifadənin artması ilə rəqəmsal inklüzivlik, o cümlədən rəqəmsal savadlılıq və internetə çıxış getdikcə sağlamlığın sosial təyinedicisi kimi qəbul edilir.
2019-cu ildə ədəbiyyatın təhlili göstərmişdir ki, rəqəmsal texnologiyalara və internetə fiziki girişin rəqəmsal inklüzivliyə maneə olmaqda davam etməsinə baxmayaraq, rəqəmsal qabiliyyət və münasibət də potensial maneələrdir. Rəqəmsal inklüzivliyin təkmilləşdirilməsi üçün müəyyən edilmiş əsas strategiyalar sosial dəstək, birbaşa istifadəçi təcrübəsi və birgə öyrənmə dizaynıdır.
Rəqəmsal texnologiyalar təhsil sisteminin bütün səviyyələri ilə əlaqə qurmağın əsas vasitəsinə çevrildiyi üçün təhsil rəqəmsal inkluzivliyin əsas aspektidir və kurrikuluma uğurla qoşulmaq üçün rəqəmsal bacarıq səviyyələrini tələb edir. Bundan əlavə, texnologiyalar, xidmətlər və sistemlər daim dəyişdiyi üçün ömür boyu öyrənmə tələb olunur. Dövlət kitabxanaları və ictimai xidmət təminatçıları kompüterlərə çıxış, internetə giriş, və təcrübə və təlim vasitəsilə rəqəmsal inklüzivliyin dəstəklənməsində əsas rol oynayır. Rəqəmsal inklüzivlik üçün layihələndirmə həm də dünya əhalisinin 10%-i üçün maneə olaraq qalan zəif yazılı savadla kömək edə bilər.
Rəqəmsal intellekt
Rəqəmsal zəka — Rəqəmsal dünyada insanların problemlərə qarşı durmaq və adaptasiya etməsi üçün sosial, emosional və idraki bacarıqlarının cəmidir.
Rəqəmsal zəka hər biri 8 sahədən ibarət olan 3 mərhələni əhatə edir. Rəqəmsal vətəndaşlıq (Digital Citizenship)
Rəqəmsal kreativlik (Digital Creativity)
Rəqəmsal rəqabətlik (Digital Competitiveness)
Rəqəmsal texnologiyaların və medianın effektiv, təhlükəsiz və məsuliyyətlə istifadəsi bacarıqlarıdır.
İdeaların reallaşması üçün yeni məzmun, texnoji həllər və biliklər yaradaraq rəqəmsal ekosistemin bir hissəsi olmaq bacarıqları.
Qlobal problemlərin həlli üçün rəqəmsal texnologiya və medianın istifadəsi isə yeni, innovativ həllər yaratmaq bacarıqları.
Rəqəmsal iqtisadiyyat
Rəqəmsal iqtisadiyyat — ənənəvi brik-end-mortar iqtisadi fəaliyyətlərin (istehsal, paylama, ticarət) internet, ümumdünya hörümçək toru və blokçeyn texnologiyaları tərəfindən necə çevrildiyini təsvir edən çətir termini. Bu, rəqəmsal hesablama və iqtisadiyyat sözlərindən formalaşmış mürəkkəb sözdür.
Rəqəmsal iqtisadiyyat məhsuldarlığını artırmaq üçün bütün biznes sektorlarında informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının (İKT) yayılması ilə dəstəklənir. Əşyaların interneti (IoT) adlandırılan bir fenomen istehlak məhsulları rəqəmsal xidmətlər və cihazlarla birləşdirildiyi üçün getdikcə daha çox yayılır.
Dünya İqtisadi Forumunun məlumatına görə, 2030-cu ilə qədər qlobal iqtisadiyyatın 70%-i rəqəmsal texnologiyalardan ibarət olacaq. Bu, COVID-19 pandemiyası və onlayn rejimə keçmə meyli ilə sürətlənmiş bir tendensiyadır. İşin gələcəyi xüsusən də COVID-19 pandemiyasından sonra rəqəmsal iqtisadiyyata da öz töhfəsini verir. İndiki dövrdə daha çox insan onlayn formatda işləyir və qlobal iqtisadiyyata töhfə verən onlayn aktivliyin artması ilə internet sistemlərini dəstəkləyən şirkətlər daha çox gəlir əldə edirlər.
İqtisadiyyatın rəqəmsal transformasiyası bizneslərin necə qurulduğu, istehlakçıların əmtəə və xidmətləri necə əldə etməsi və dövlətlərin yeni tənzimləyici problemlərə necə uyğunlaşmasının lazım olduğuna dair ənənəvi anlayışları dəyişdirir. Rəqəmsal iqtisadiyyat dövlətlər, müəssisələr və fərdlər arasında qarşılıqlı iqtisadi əlaqələri dərindən formalaşdırmaq potensialına malikdir.
Rəqəmsal media
Rəqəmsal media — kütləvi kommunikasiyada müxtəlif kodlaşdırılmış maşın tərəfindən oxuna bilən məlumat formatları ilə birlikdə fəaliyyət göstərən hər hansı bir kommunikasiya vasitəsi. Rəqəmsal məzmun rəqəmsal elektron cihazda, o cümlədən rəqəmsal məlumat saxlama mühitində (analoq elektron mediadan fərqli olaraq) və rəqəmsal yayımda yaradıla, baxıla, yayıla, dəyişdirilə, dinlənilə və qoruna bilər. "Rəqəmsal" rəqəmlər seriyası ilə təmsil olunan hər hansı bir məlumat, "media" isə bu məlumatın yayımlanması və ya ötürülməsi üsulları deməkdir. "Rəqəmsal media" ekran və/və ya səsucaldan vasitəsilə yayımlanan rəqəmsal informasiya vasitələrinə deyilir. Buraya internetdə izləmək və ya dinləmək üçün internet üzərindən ötürülən mətn, audio, video və qrafikalar də daxildir.
YouTube, Vimeo və Twitch kimi rəqəmsal media platformalarının izlənmə nisbəti 2020-ci ildə 27,9 milyard saata çatıb. Ümumilikdə "rəqəmsal inqilab" adlandırılan hadisədə onun iştirakına töhfə verən amil qarşılıqlı əlaqənin istifadəsinə aid edilə bilər.
Rəqəmsal media nümunələrinə proqram təminatı, rəqəmsal şəkil və videolar, videooyunlar, veb-səhifələr və veb-saytlar, sosial media, rəqəmsal məlumatlar və verilənlər bazaları, MP3 kimi rəqəmsal audio, elektron sənədlər və elektron kitablar daxildir. Rəqəmsal media tez-tez çap edilmiş kitablar, qəzetlər və jurnallar kimi çap mediası,həmçinin fotolent, audiolent və ya videolent kimi digər ənənəvi və ya analoq media ilə ziddiyyət təşkil edir.
Rəqəmsal media cəmiyyətə və mədəniyyətə əhəmiyyətli dərəcədə geniş və mürəkkəb təsir göstərmişdir.
Rəqəmsal pulqabı
Elektron cüzdan – elektron pulları özündə saxlamağa və elektron ödənişləri yerinə yetirməyə imkan verən ödəniş çipi (CHIP) olan smart-kart, yaxud başqa elektron daşıyıcı. "Elektron cüzdan" termini elektron pulların toplanması, saxlanması və köçürülməsi əməliyyatlarını yerinə yetirməyə imkan verən qurğulara və proqram təminatına da aid ola bilər.
Rəqəmsal savadlılıq
Rəqəmsal savadlılıq — fərdin çap və ya rəqəmsal media platformalarından istifadə etməklə məlumatı tapmaq, qiymətləndirmək və çatdırmaq bacarığı. Bu, informasiya yaratmaq, onu qiymətləndirmək və paylaşmaq üçün informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadədə həm texniki, həm də idrak bacarıqlarının məcmusudur.
Rəqəmsal savadlılığın ilk növbədə rəqəmsal bacarıqlara və müstəqil kompüterlərə yönəldilməsinə baxmayaraq, internetin yaranması və sosial medianın istifadəsi onun diqqətinin bir hissəsinin mobil cihazlara keçməsi ilə nəticələnmişdir. Məna yaratmağın mədəni və tarixi yollarını tanıyan savadlılığın inkişaf edən digər təriflərinə oxşar olaraq, rəqəmsal savadlılıq məlumatı şərh etməyin ənənəvi üsullarını əvəz etmir, əksinə bu ənənəvi savadların təməl bacarıqlarını genişləndirir. Rəqəmsal savadlılıq bilik əldə etməyə gedən yolun bir hissəsi hesab edilməlidir.
Filippinin Təhsil Katibi Cesli Lapus Filippin təhsilində rəqəmsal savadlılığın əhəmiyyətini vurğulamışdır. O, qloballaşan dünyada xalqın təhsilinin yaxşılaşdırılmasına əsas maneənin dəyişikliklərə qarşı müqavimət olduğunu iddia etmişdir. Lapus 2008-ci ildə rəqəmsal savadlılığı vurğulayan işinə görə "Certiport"un "Rəqəmsal Savadlılığın Çempionları" Şöhrət Zalına daxil edilmişdir.
Cənubi Afrika Dilçilik və Tətbiqi Dil Tədqiqatları proqramı tərəfindən 2011-ci ildə edilən bir araşdırmada bəzi Cənubi Afrika universitet tələbələrinin rəqəmsal savadlılıqla bağlı müşahidələri aparılmışdır. Məlum olmuşdur ki, onların kursları bir növ rəqəmsal savad tələb etsə də, çox az tələbənin kompüterə çıxışı var.
Rəqəmsal vətəndaş
Rəqəmsal vətəndaş — insanların onlayn mühitlərdə öz hüquq, vəzifə və öhdəlikləri haqqında məlumatlı olması, bu şüurla internet texnologiyalarından istifadə etmək və onlayn sosial işlərdə iştirak etmək bacarığı. "Rəqəmsal Vətəndaşlıq: İnternet, Cəmiyyət və İştirak" kitabının müəlliflərindən biri olan Karen Mossberger tərəfindən verilən tərifə görə, rəqəmsal vətəndaşlar "internetdən müntəzəm və səmərəli istifadə edənlərdir". Bu mənada rəqəmsal vətəndaş cəmiyyət, siyasət və hökumətlə məşğul olmaq üçün informasiya texnologiyalarından (İT) istifadə edən şəxsdir.
Konsepsiyanın daha yeni işlənib hazırlanması zamanı rəqəmsal vətəndaşlıqda vətəndaşlıq ideyasının gücləndirici və demokratikləşdirici xüsusiyyətləri vurğulanmışdır. Bu, rəqəmsal texnologiyalardan istifadə vasitəsilə insanların cəmiyyətdəki rolunun öz-özünə həyata keçirilməsi kimi müəyyən edilmişdir. Bu nəzəriyyələr müasir cəmiyyətlərin getdikcə artan datafikasiyasını nəzərə almağı hədəfləyir. Nəticədə "alqoritmik cəmiyyət" də adlanan "məlumatlı cəmiyyətdə (rəqəmsal) vətəndaş olma"nın mənası kökündən şübhə altına alınır. Bu, sosial həyatın artan datafikasiyası və müşahidə praktikalarının geniş yayılması ilə səciyyələnir.
Datafikasiya vətəndaşlıq anlayışı üçün mühüm problemlər yaradır. Belə ki, məlumatların toplanması artıq yalnız məxfilik məsələsi kimi görünmür:
Rəqəmsal vətəndaşlıq onlayn əlaqə yaratmaq, etibarlı mənbələr tapmaq və insan hüquqlarını qorumaq və təşviq etmək üçün texnologiyadan məsuliyyətlə və hörmətlə istifadə etməkdir.
Dost Rəqəmsal İnnovasiyalar Mərkəzi
Dayanıqlı və Operativ Sosial Təminat Agentliyi — "DOST" mərkəzlərinin idarə edilməsi, onların fəaliyyətinə nəzarət və qiymətləndirmənin həyata keçirilməsi, eləcə də məşğulluq, əmək, sosial müdafiə və təminat sahələrində, habelə Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun olaraq digər sahələrdə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müəyyən etdiyi siyahıda göstərilən xidmətlərin "DOST" mərkəzlərində göstərilməsinin təşkili ilə bağlı fəaliyyət göstərən publik hüquqi şəxsdir.
DOST Agentliyi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 9 avqust 2018-ci il tarixli 229 saylı Fərmanına əsasən yaradılıb.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Dayanıqlı və Operativ Sosial Təminat Agentliyinin (DOST) fəaliyyətinin təmin edilməsi haqqında 10 dekabr 2018-ci il tarixli 387 saylı Fərmanına əsasən DOST Agentliyin Nizamnaməsi, Strukturu, "DOST" mərkəzlərində göstərilən xidmətlərin siyahısı və xidmətlərin göstərilmə Qaydası təsdiq edilib.
9 may 2019-cu il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə DOST Agentliyinin və 1 saylı Bakı DOST Mərkəzinin açılışı həyata keçirilib.
24 dekabr 2019-cu il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə 2 saylı Bakı DOST Mərkəzinin açılışı həyata keçirilib.
19 may 2020-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın iştirakı ilə 3 saylı Bakı DOST Mərkəzinin açılışı həyata keçirilib.
30 mart 2021-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə 4 saylı Bakı DOST Mərkəzinin açılışı həyata keçirilib.
14 iyul 2021-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə Abşeron DOST Mərkəzinin açılışı həyata keçirilib.
22 oktyabr 2021-ci il tarixdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva və Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın iştirakı ilə Bakıda DOST İnklüziv İnkişaf və Yaradıcılıq Mərkəzinin açılışı həyata keçirilib.
28 dekabr 2022-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə 5 saylı Bakı DOST Mərkəzinin açılışı olub.
Dünya Rəqəmsal Kitabxanası
Dünya Rəqəmsal Kitabxanası — 21 aprel 2009-cu ildə Dünya Elektron Kitabxanası saytının rəsmi açılışı olub. Bu kitabxanada pulsuz olaraq dünyanın hər yerindən nadir kitabları, əlyazmalarını oxumaq olar; filmlərə, şəkillərə baxmaq olar. Veb-saytın ünvanı: wdl.org.
Saytdakı mətnlər dünyanın 7 əsas dilindədir − ərəb, çin, ingilis, fransız, portuqal,rus və ispan dili. UNESCO-nun və dünyanın 32 kitabxanasının birgə yaratdığı yeni kitabxananın məqsədi qiyməti olmayan nadir materialları hamı üçün əl çatan etməkdir.
Dünya Elektron Kitabxanası yaratmağı 2005-ci ildə Amerika Konqresi Kitabxanasının rəhbəri Ceyms Billinqton təklif edib.
Rəqəmsal Aktivlərin İdarə Edilməsi
Rəqəmsal Aktivlərin İdarə Edilməsi (ing. Digital Asset Management, qısaca: DAM) — rəqəmsal aktivlərin saxlanması, axtarılıb tapılması, paylanması, qruplaşdırılması və ötürülməsi ətrafında baş verən idarəetmə tapşırıqlarından və qərarlarından ibarətdir. Rəqəmsal fotoşəkillər, animasiyalar, videolar və musiqi faylları "rəqəmsal aktivlər" adlanan aktivlərə misaldırlar. Rəqəmsal Aktivlərin İdarə Edilməsi Sistemi rəqəmsal aktivlərin idarə edilməsi prosesinə kömək edən kompüter proqram təminatı və/yaxud da aparat təminatı vasitəsilə fəaliyyət göstərir.
Rəqəmsal aktivlərin idarə edilməsi (DAM) termini həmçinin İnternetdən yükləmə, adın dəyişdirilməsi, ehtiyat nüsxəsinin çıxarılması, dərəcələndirmə/qiymətləndirmə, qruplaşdırma, arxivləşdirmə, optimallaşdırma, mühafizə, kiçiltmə və faylların ixracı protokolları üçün də istifadə olunur.
Əsasən audio faylları, videoları və digər media məzmunları ilə işləyən Media Aktivlərinin İdarə Edilməsi (ing. Media Asset Management, qısaca: MAM) "Rəqəmsal Aktivlərin İdarə Edilməsi"nin alt kateqoriyalarından biridir. Məzmunun idarə edilməsi sistemi (CMS) də sektorun və tətbiqinin əhatə dairəsinin daha geniş olması ilə bərabər, ümumilikdə oxşar xüsusiyyətlərə malikdir.
Adətən idarə olunan "aktiv" rəqəmsal formatda birləşdirilir və saxlanılır. Bu aktivlərin adətən sistemdə "əsas" olaraq adlandırılan ən yüksək ayırdetmə dəyərlərinə malik olan təsvir mövcuddur.
Rəqəmsal hüquqların idarə edilməsi
Rəqəmsal hüquqların idarə edilməsi (ing. Digital rights management, qısaca DRM) rəqəmsal medianın istehsalı olan məhsulların (filmlər, musiqilər, oyunlar kimi) bu gün çox asanlıqla kopyalana bilinməsinə, yəni surətlərinin çıxarılmasına, saxtalarının hazırlanması ehtimalının yüksək olmasına görə lisenziya hüquqlarını idarə etmək üçün hazırlanmış giriş nəzarət sistemləri üçün istifadə edilən ümumi addır.
O, avadanlıq istehsalçıları, oyun və proqram təminatı şirkətləri, musiqi şirkətləri və naşirlər tərəfindən satışdan sonrakı dövrdə piratlıqla mübarizə aparmaq üçün istifadə olunur.
Son dövrlərdə bu üsul bir sıra səbəblərə görə əks reaksiyalara səbəb olmuşdur. Bunun ən mühüm səbəblərindən biri bundan ibarətdir ki, bu cür məhdudiyyətlər adətən yalnız müvafiq medianın məhsullarını qanuni yollarla əldə edən istifadəçilərə təsir etməsi, lakin eyni zamanda da piratlığın qarşısını ala bilməməsidir. Həmçinin bu da məlumdur ki, DRM sistemlərinin tamamilə müvəffəqiyyətli olması texniki cəhətdən qeyri-mümkündür, buna baxmayaraq yenə də rəqəmsal medianı yayan şirkətlər bu üsuldan istifadə etməyə davam edirlər. Bu məsələ ilə bağlı hal-hazırda müəyyən etirazlar mövcud olsa belə, hələlik iştirakçılarının sayının yüksək olduğu hər hansısa bir etiraz və yaxud da boykot hadisəsi ilə rastlaşılmamışdır. Bəzi istifadəçilər, satın aldıqları medianın; İnternetə qoşulmuş cihazları olmadan istifadəsinin mümkünsüz olması, şəxsi kompüterlərinin əməliyyat sistemlərindəki yenilənmələr, yenidən quraşdırılmalar və yaxud da aparat təminatındakı dəyişikliklərdən sonra medianın təkrar istifadəsinin bloklanması, oyun konsollarındakı (məs. PS3 və Xbox 360) və müxtəlif media pleyerlərdəki (məsələn, iPod) məhdudiyyətlər və uyğunsuzluqlara görə qeyri-qanuni olsa da, pirat məhsullarından istifadədən mühafizəni ləğv edən müxtəlif yamaqlardan və ya proqramlardan istifadə edirlər.
Rəqəmsal musiqi mağazası
Rəqəmsal musiqi mağazası (ing. Digital music store) — İnternet üzərindən musiqi yazılarının rəqəmsal audio fayllarını satan bir işdir. Müştərilər, sahiblik əldə etmədən qeydlərə qulaq asdıqları musiqi axını xidmətindən fərqli olaraq, fayllardan istifadə etmək üçün lisenziyaya sahib olurlar. Müştərilər ya hər musiqi üçün, ya da abunə əsasında ödəniş edirlər. Onlayn musiqi mağazaları ümumiyyətlə mahnıların qismən yayımını təklif edir, bəzi mahnılar hətta tam uzunluqda dinləmək üçün mövcuddur. Onlar adətən hər mahnı üçün albom sənətinin və ya ifaçı və ya qrupun şəklini göstərirlər. Bəzi onlayn musiqi mağazalarında podkastlar və filmlərin video faylları kimi qeydə alınmış nitq faylları da satılır.
İnternetdə yüklənə bilən mahnıların ilk pulsuz yüksək keyfiyyətli onlayn musiqi arxivi 1993-cü ildə Santa Cruz, Kaliforniya Universitetindən Rob Lord, Jeff Patterson və Jon Luini tərəfindən yaradılmış İnternet Yeraltı Musiqi Arxivi (IUMA) idi. Sony Music Entertainment Japan Yaponiyada 20 dekabr 1999-cu ildə Bitmusic adlı ilk rəqəmsal musiqi mağazasını istifadəyə verdi.
Rəqəmsal olaraq onlayn satış edən bir neçə musiqi mağazaları.
Rəqəmsal qala (roman)
"Rəqəmsal qala" — Den Braun tərəfindən 1998-ci ildə yazılmış detektiv roman.
ABŞ-nin Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin məlumat bazasına təhlükəli bir virus düşür. Təbii ki, əvvəl heç kim buna ciddi reaksiya vermir. Axı bu superdövlətin bütün gizli sirlərinin toplandığı məlumat bankı dördqat, beşqat kiberqalxanla müdafiə olunmuşdur. Bu virtual müdafiə qalxanını heç bir virus, heç bir xaker keçə bilməz. Lakin bir neçə saatdan sonra vəziyyət gərginləşir, məlum olur ki, MTA-nın ən məxfi, ən sürətli şifrəaçan kompüteri yeni, "Rəqəmsal qala" adlı virusun şifrəsini açmaqda acizdir.
Bir neçə saat ərzində yeni kompüter virusu ABŞ Milli Təhlükəsizlik Agentliyinin məlumat bankının müdafiə proqramlarını dağıdır. Əgər müdafiə qatları tam dağılsa, ölkənin cidd-cəhdlə qorunan bütün dövlət sirlərinə milyonlarla insanın əli çatacaq. Buna isə yol vermək olmaz, çünki bu, sözün əsil mənasında fəlakətdir. Bu məhvedici virusu zərərsizləşdirmək üçün məşhur kriptoqraf Syuzan Fletçer işə cəlb edilir.
Rəqəmsal İnkişaf, İnnovasiyalar və Aerokosmik Sənaye Nazirliyi (Qazaxıstan)
Qazaxıstan Respublikasının Rəqəmsal İnkişaf, İnnovasiyalar və Aerokosmik Sənaye Nazirliyi (qaz. Қазақстан Республикасының цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі) — Qazaxıstan Respublikasının mərkəzi icra orqanı. Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 6 oktyabr 2016-cı il tarixli Fərmanı ilə təşkil edilmişdir. Nazir — Askar Jumaqaliyev (26 dekabr 2018–20 iyul 2020).
Nazirlik müdafiə, aviasiya və elektron sənayesi, informasiya və rabitə (kiber təhlükəsizlik) sahəsində məlumat təhlükəsizliyi, səfərbərlik təlimi və səfərbərlik, dövlət maddi ehtiyatının formalaşdırılması və inkişafı sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsindən, vahid hərbi-texniki siyasət və hərbi-texniki əməkdaşlığın həyata keçirilməsində iştirak, müdafiə sifarişinin formalaşdırılması, yerləşdirilməsi və həyata keçirilməsində liderlik.
Sovet dövründə Qazaxıstan ərazisində yerləşən 50 müdafiə sənayesi müəssisəsi var idi. Qazaxıstan dəniz qüvvələri üçün əhəmiyyətli miqdarda silah və texnika istehsal etdi: torpedalar, bir sıra dəniz mənzilli raketlər, anti-torpedo texnologiyası, elektron avadanlıqlar, rəhbər sistemlər; aviasiya, radiolokasiya stansiyaları, tanklar üçün silahlanma üçün radioelektron avadanlıqlar; kiçik silahlar, raket sistemləri, raket əleyhinə sistemlərin komponentləri, raket əleyhinə müdafiə, hava hücumundan müdafiə.
17 iyun 2019-cu il tarixində Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə Nazirliyin müdafiə sənayesi, vahid hərbi-texniki siyasətdə iştirakı, hərbi-texniki əməkdaşlıq, formalaşması, sahəsindəki funksiyaları və səlahiyyətləri, dövlət müdafiə sifarişinin yerləşdirilməsi və həyata keçirilməsi Sənaye və İnfrastruktur İnkişaf Nazirliyinə təhvil verilmişdir. Səfərbərlik təlimi və səfərbərlik, Milli İqtisadiyyat Nazirliyinin tabeliyində olan dövlət maddi ehtiyatının formalaşdırılması və inkişafı və nazirliyin özünün qalan funksiyaları Rəqəmsal İnkişaf, İnnovasiya və Aerokosmik Sənaye Nazirliyinə çevrildi.
Şöbənin məqsədi elektron informasiya ehtiyatlarının, informasiya sistemlərinin və informasiya-kommunikasiya infrastrukturunun xarici və daxili təhdidlərdən qorunması səviyyəsinə nail olmaq və qorumaq, qlobal rəqabət şəraitində Qazaxıstan Respublikasının davamlı inkişafını təmin etməkdir.
Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi (Azərbaycan)
Azərbaycan Respublikası Rəqəmsal İnkişaf və Nəqliyyat Nazirliyi — nəqliyyat (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müəyyən etdiyi hallar istisna olmaqla), o cümlədən dəniz nəqliyyatı və mülki aviasiya, rabitə (telekommunikasiya və poçt), yüksək texnologiyalar (informasiya texnologiyaları, mikroelektronika, nano, bio və digər innovativ elmtutumlu texnologiyalar) sahəsində dövlət siyasətini və tənzimləməsini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı.
Azərbaycanda ilk telefon xətti 1880-ci ilin dekabr ayında "Qafqaz və Merkuri" Paroxod Cəmiyyəti tərəfindən inşa edilib. Xətt cəmiyyətin "Naberejnaya" küçəsində yerləşən baş kontoru ilə Bakı limanında yerləşən "Kaspi" neft cəmiyyətinin kontorunu birləşdirib. 1881-ci ilin yanvar ayında "Nobel qardaşları cəmiyyəti" telefon çəkilişinə icazə almaq məqsədilə Bakı qubernatoru general-leytenant Pozenə müraciət edib və fevralın 18-də icazə verilib. Həmin ilin noyabr ayının 23-də Azərbaycanda uzunluğu 6 km olan və "Nobel qardaşları cəmiyyəti"nin baş kontoru ilə sədr və baş mühəndisin evlərini birləşdirən ilk telefon xətti istismara verilib. Rəsmi olaraq bu xətt Azərbaycanda ilk telefon xətti hesab olunur və telefon rabitəsinin yaradılması həmin ilə təsadüf edir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən 1918-ci ildə Poçt və Teleqraf Nazirliyi yaradılıb. İlk rabitə nazirləri Xudadat bəy Məlik-Aslanov, Ağa Aşurov və Camo bəy Hacınski olmuşdur.
1920-ci il aprelin 28-də Azərbaycanda Sovet Hakimiyyəti qurulduqdan sonra Poçt və Teleqraf komissarlığı yaradılıb. Azərbaycan Rabitəsi SSRİ Rabitə Nazirliyinin Azərbaycan üzrə daimi nümayəndəsi tərəfindən idarə olunub.
İnteqrasiya Edilmiş Rəqəmsal Şəbəkə
İnteqrasiya edilmiş rəqəmsal şəbəkə (ing. Integrated Services Digital Network, qısaca ing. ISDN) — mövcud telefon şəbəkələri əsasında inkişaf etdirilən ümumdünya rəqəmsal kommunikasiya şəbəkəsi. ISDN-də məqsəd informasiyanın rəqəm analoq çevrilməsini tələb edən mövcud telefon xətlərini ən çeşidli informasiyaları (adi danışıqdan tutmuş kompüter verilənləri, musiqi və videoyadək) ötürmə bacarığına malik olan rəqəmli veriliş vasitələri ilə əvəzləməkdən ibarətdir. ISDN iki başlıca rabitə kanalı üzərində qurulub: verlənləri 64 kbit/san sürətilə ötürən B kanalı və idarəedici informasiyanı ya 16, ya da 64 kbit/san sürətilə ötürən D kanalı. Kompüterlər və digər qurğular ISDN ilə sadə standart interfeyslərlə birləşirlər. ISDN istifadəçilərə daha sürətli və çeşidli rabitə xidmətləri verir. Qoşulma universal qurğu, telefon xəttindən istifadə etməklə müxtəlif cür – telefon, telefaks, internet və digər elektron-rabitə növlərindən eyni vaxtda istifadəyə imkan verən komplekt qoşulma hesab olunur. Evinizə bir İSDN xətt çəkdirdiyinizdə iki xəttiniz olar. Bir xətti səs, digərini məlumat transferi üçün istifadə edə bilərsiniz.