Vadi Ram: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
k typos fixed: əhv → əfv using AWB
 
(10 istifadəçi tərəfindən edilmiş 16 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 1: Sətir 1:
{{Səhra
{{Səhra
|Adı = Vadi Ram
|Adı = Vadi Ram
|Yerli adı = ar/وادي رم‎
|Yerli adı = {{dil-ar|وادي رم}}
|Təsvir = View from creek bed, Wadi Rum.jpg
|Şəkil = View from creek bed, Wadi Rum.jpg
|Təsvirin izahı = Mənzərə.
|Şəklin izahı =
|lat_dir = N|lat_deg =29 |lat_min =35 |lat_sec =35
|lat_dir = N|lat_deg =29 |lat_min =35 |lat_sec =35
|lon_dir = E|lon_deg =35 |lon_min =25 |lon_sec =12
|lon_dir = E|lon_deg =35 |lon_min =25 |lon_sec =12
| Koordinatlar =
|CoordScale =
|Yerləşməsi =
|Ölkə = İordaniya
|Ölkə = İordaniya
|Ölkə 1 =
|Ölkə 2 =
|Ölkə 3 =
|Ölkə 4 =
|Region =
|Region 1 =
|Region 2 =
|Region 3 =
|Region 4 =
|Vilayət = Akaba mühafazası
|Vilayət = Akaba mühafazası
|Vilayət 1 =
|Mütləq hündürlüyü = 1.750
|Vilayət 2 =
|Sahəsi = 720
|Vilayət 3 =
|Min. t =
|Vilayət 4 =
|Maks. t =
|Əyalət =
|Orta illik t. =
|Əyalət 1 =
|Yanvarda orta t. =
|Əyalət 2 =
|İyulda orta t. =
|Əyalət 3 =
|İllik yağıntı =
|Əyalət 4 =
|Yer xəritəsi = Yaxın və Orta Şərq
|Rayon =
|Yer xəritəsi 1 = İordaniya
|Rayon 1 =
|Vikianbar = Wadi Rum
|Rayon 2 =
|Əlavələr = {{Nişanlama siyahısı
|Rayon 3 =
|Rayon 4 =
|Dəniz səviyyəsi =1.750
|Uzunluğu =
|Eni =
|Sahəsi = 720
|Min. t =
|Max. t =
|Orta illik t. =
|Yanvarda orta t. =
|İyulda orta t. =
|İllik yağıntı =
|Çaylar =
|Kanallar =
|Göllər =
|Vahələr =
|Meşələr =
|Flora =
|Fauna =
|Qoruq =
|Arxeologiya =
|Abidələr =
|Ehramlar =
|Yer xəritəsi =
|Sərgi = {{Nişanlama siyahısı
| embed=yes
| embed=yes
| nişanlama1 = Üİ
| nişanlama1 = Üİ
| nişanlama1_rəsmiadı = {{lang-en|Wadi Rum Protected Area}}
| nişanlama1_rəsmiadı = {{Dil-en|Wadi Rum Protected Area}}
| nişanlama1_tipi = Təbii
| nişanlama1_tipi = Təbii
| nişanlama1_kriteriya = i, iii, iv
| nişanlama1_kriteriya = i, iii, iv
| nişanlama1_tarixi = [[2011]] <small>(12-ci sessiya)</small>
| nişanlama1_tarixi = 2011 <small>(12-ci sessiya)</small>
| nişanlama1_nömrə = [http://whc.unesco.org/en/list/1377 1377]
| nişanlama1_nömrə = [http://whc.unesco.org/en/list/1377 1377]
| nişanlama1_sərbəst1ad = Region
| nişanlama1_sərbəst1ad = Region
Sətir 69: Sətir 32:
| nişanlama1_sərbəst2dəyər =
| nişanlama1_sərbəst2dəyər =
}}
}}
|Yer xəritəsi 1 =
|Sərgi 1 =
|Xəritə =
|Xəritə yazı =
|Yer xəritəsi qeydləri =
|Commonsda kateqoriya = Wadi Rum
}}
}}

'''Vadi Ram''' ({{lang-ar|وادي رم}}) və ya '''Ay vadisi''' ({{lang-ar|وادي القمر}}) — [[İordaniya]]nın Akaba mühafazasının 60&nbsp;km şərqində yerləşən vadi və səhra. Vadi Ram [[İordaniya]]nın ən böyük vadisidir.<ref name="Mannheim2000">{{cite book|last=Mannheim|first=Ivan|title=Jordan Handbook|url=http://books.google.com/books?id=LWh_GohTy6AC&pg=PA293|accessdate=31 dekabr 2015|date=1 December 2000|publisher=Footprint Travel Guides|isbn=978-1-900949-69-9|page=293}}</ref> ''"Ram"'' sözü [[Arami dili]]ndə ''"yüksək"'' və ya ''"qalxaq"'' deməkdir.<ref>[http://www.wadirumm-travel.com/ tours in Wadi Rum]</ref> Adının arami tələffüzü ilə olan əlaqəsini əks etdirmək üçün arxeoloqlar Ram vadisi yox, ''Vadi Ramm'' adından istifadə edirlər.
'''Vadi Ram''' ({{Dil-ar|وادي رم}}) və ya '''Ay vadisi''' ({{Dil-ar|وادي القمر}}) — [[İordaniya]]nın Akaba mühafazasının 60 km şərqində yerləşən vadi və səhra. Vadi Ram [[İordaniya]]nın ən böyük vadisidir.<ref name="Mannheim2000">{{cite book|last=Mannheim|first=Ivan|title=Jordan Handbook|url=http://books.google.com/books?id=LWh_GohTy6AC&pg=PA293|accessdate=31 dekabr 2015|date=1 December 2000|publisher=Footprint Travel Guides|isbn=978-1-900949-69-9|page=293|archive-date=23 September 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220923041407/https://books.google.com/books?id=LWh_GohTy6AC&pg=PA293|url-status=live}}</ref> ''"Ram"'' sözü [[Arami dili]]ndə ''"yüksək"'' və ya ''"qalxaq"'' deməkdir.<ref>[http://www.wadirumm-travel.com/ tours in Wadi Rum] {{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Adının arami tələffüzü ilə olan əlaqəsini əks etdirmək üçün arxeoloqlar Ram vadisi yox, ''Vadi Ramm'' adından istifadə edirlər.


== Tarixi ==
== Tarixi ==
[[File:WadiRumPetroglyphFamily.jpg|thumb|left|Vadi Ramda petroqliflər.]]
[[Fayl:WadiRumPetroglyphFamily.jpg|thumb|left|Vadi Ramda petroqliflər.]]
Vadi Ram qədim dövrlərdən başlayaraq müxtəlif mədəniyyətlər tərəfindən məskunlaşılmışdır. Bu mədəniyyətlərdən biri olan nəbatilər özlərindən sonra burada qayaüstü rəsmlər, graffitilər və məbədlər buraxmışlar.
Vadi Ram qədim dövrlərdən başlayaraq müxtəlif mədəniyyətlər tərəfindən məskunlaşdırılmışdır. Bu mədəniyyətlərdən biri olan [[nəbatilər]] burada qayaüstü rəsmlər, graffitilər və məbədlər yaratmışlar.


Qərbdə bu vadi [[Tomas Edvard Lourens|Ərəbistanlı Lourens]]in Ərəb üsyanı ([[1917]]-[[1918]]) dövründə buradan bir neçə dəfə keçməsi ilə tanınır.<ref name="HamGreenway2003">{{cite book|last1=Ham|first1=Anthony|last2=Greenway|first2=Paul|title=Jordan|url=http://books.google.com/books?id=5x2pJuvWeOQC&pg=PA212|accessdate=31 dekabr 2015|year=2003|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74059-165-2|page=212}}</ref> [[1980]]-ci illərdə vadidəki qaya quruluşlarından biri [[Tomas Edvard Lourens|Lourens]]in müharibənin sonlarında yazdığı eyniadlı kitabın şərəfinə ''"Müdrikliyin yeddi sütunu"'' adlandırılmışdır. Lakin bu kitabda Ramla bağlı bir şey yoxdur.
Qərbdə bu vadi [[Tomas Edvard Lourens|Ərəbistanlı Lourensin]] [[Ərəb üsyanı]] (1917–1918) dövründə buradan bir neçə dəfə keçməsi ilə tanınır.<ref name="HamGreenway2003">{{cite book|last1=Ham|first1=Anthony|last2=Greenway|first2=Paul|title=Jordan|url=http://books.google.com/books?id=5x2pJuvWeOQC&pg=PA212|accessdate=31 dekabr 2015|year=2003|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74059-165-2|page=212|archive-date=2022-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20220923041413/https://books.google.com/books?id=5x2pJuvWeOQC&pg=PA212|url-status=live}}</ref> 1980-ci illərdə vadidəki qaya quruluşlarından biri [[Tomas Edvard Lourens|Lourensin]] müharibənin sonlarında yazdığı eyniadlı kitabın şərəfinə ''"Müdrikliyin yeddi sütunu"'' adlandırılmışdır, lakin bu kitabda Ramla bağlı heç bir şey yoxdur.


== Coğrafiya ==
== Coğrafiya ==
Ərazi Vadi Ramın əsas vadisində cəmlənmişdir. [[İordaniya]]nın ən hündür nöqtəsi olan 1,840 metrlik Cəbəl Umm ad Dami Vadi Ram kəndinin 30&nbsp;km cənubunda yerləşir.<ref name="Scheck1997">{{cite book|last=Scheck|first=Frank Rainer|title=Jordanien: Völker und Kulturen zwischen Jordan und Rotem Meer|url=http://books.google.com/books?id=bMVut1r9Y8YC&pg=PA12|accessdate=31 dekabr 2015|year=1997|publisher=DuMont Reiseverlag|isbn=978-3-7701-3979-8|page=12|language=German}}</ref> Bu kənd Ramdan olan Zalabiya bədəvisi Difallah Ateeq tərəfindən məskunlaşılmışdır. Aydın və təmiz havada buradan [[Səudiyyə Ərəbistanı]] ilə olan sərhədi və [[Qırmızı dəniz]]i görmək mümkündür.
Ərazi Vadi Ramın əsas vadisində cəmlənmişdir. [[İordaniya]]nın ən hündür nöqtəsi olan 1,840 metrlik Cəbəl Umm ad Dami Vadi Ram kəndinin 30 km cənubunda yerləşir.<ref name="Scheck1997">{{cite book|last=Scheck|first=Frank Rainer|title=Jordanien: Völker und Kulturen zwischen Jordan und Rotem Meer|url=http://books.google.com/books?id=bMVut1r9Y8YC&pg=PA12|accessdate=31 dekabr 2015|year=1997|publisher=DuMont Reiseverlag|isbn=978-3-7701-3979-8|page=12|language=German|archive-date=2021-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20211113072540/https://books.google.com/books?id=bMVut1r9Y8YC&pg=PA12|url-status=live}}</ref> Bu kənd Ramdan olan Zalabiya bədəvisi Difallah Ateeq tərəfindən məskunlaşılmışdır. Aydın və təmiz havada buradan [[Səudiyyə Ərəbistanı]] ilə olan sərhədi və [[Qırmızı dəniz]]i görmək mümkündür.


[[İordaniya]]nın və mərkəzi Ramın ən hündür ikinci zirvəsi olan Cəbəl Ram (dəniz səviyyəsindən 1.734 metr) Ram vadisində yerləşir və qarşısında yerləşən Cəbəl um İşrin ondan cəmi 1 metr alçaqdır.
[[İordaniya]]nın və mərkəzi Ramın ən hündür ikinci zirvəsi olan Cəbəl Ram (dəniz səviyyəsindən 1.734 metr) Ram vadisində yerləşir və qarşısında yerləşən Cəbəl um İşrin ondan cəmi 1 metr alçaqdır.


Vadi Ramda yerləşən Xəzəli kanyonunda mağara divarında Tamidik dövrünə aid olduğunu düşünülən insan və antilop petroqlifləri aşkarlanmışdır. Vadi Ram qəsəbəsində hal-hazırda bir neçə yüz bədəvi yaşayır. Onların bir qız və bir oğlan məktəbi, bir neçə mağazası, dördtəkərli nəqliyyat vasitələri vardır.<ref name="HowardTaylor1997">{{cite book|last1=Howard|first1=Tony|last2=Taylor|first2=Di|title=Treks and Climbs in Wadi Rum, Jordan|url=http://books.google.com/books?id=fweY0lTEJogC&pg=PA20|accessdate=31 dekabr 2015|date=May 1997|publisher=Cicerone Press Limited|isbn=978-1-85284-254-3|page=20}}</ref>
Vadi Ramda yerləşən Xəzəli kanyonunda [[mağara]] divarında Tamidik dövrünə aid olduğunu düşünülən insan və antilop petroqlifləri aşkarlanmışdır. Vadi Ram qəsəbəsində hal-hazırda bir neçə yüz bədəvi yaşayır. Onların bir qız və bir oğlan məktəbi, bir neçə mağazası, dördtəkərli nəqliyyat vasitələri vardır.<ref name="HowardTaylor1997">{{cite book|last1=Howard|first1=Tony|last2=Taylor|first2=Di|title=Treks and Climbs in Wadi Rum, Jordan|url=http://books.google.com/books?id=fweY0lTEJogC&pg=PA20|accessdate=31 dekabr 2015|date=May 1997|publisher=Cicerone Press Limited|isbn=978-1-85284-254-3|page=20|archive-date=2019-10-15|archive-url=https://web.archive.org/web/20191015052233/https://books.google.com/books?id=fweY0lTEJogC&pg=PA20|url-status=live}}</ref>


Son dövrlərdə Geof Lauton Vadi Ramda permakultura ekosisteminin qurulması sahəsində uğur əldə etmişdir.<ref>http://permaculturenews.org/2014/02/01/desert-oasis-4-years-jordan/</ref>
Son dövrlərdə Geof Lauton Vadi Ramda permakultura ekosisteminin qurulması sahəsində uğur əldə etmişdir.<ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://permaculturenews.org/2014/02/01/desert-oasis-4-years-jordan/ |access-date=2015-12-31 |archive-date=2018-06-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180619213906/https://permaculturenews.org/2014/02/01/desert-oasis-4-years-jordan/ |url-status=live }}</ref>


== Filmlər ==
== Filmlər ==
Vadi Ramda bir çox filmin çəkilişində istifadə olunmuşdur. Film istehsalçıları bu yerdən xüsusilə [[Mars (planet)|Mars]] mövzusundakı filmlərin çəkilişində istifadə edirlər.<ref name="Slate The Martian review">{{cite news|last=Stevens|first=Dana|title=Saving Astronaut Watney|url=http://www.slate.com/articles/arts/movies/2015/10/matt_damon_in_the_martian_reviewed.html|publisher=[[Slate (website)|Slate]]|date=October 1, 2015|accessdate=31 dekabr 2015}}</ref>
Vadi Ramda bir çox filmin çəkilişində istifadə olunmuşdur. Film istehsalçıları bu yerdən xüsusilə [[Mars (planet)|Mars]] mövzusundakı filmlərin çəkilişində istifadə edirlər.<ref name="Slate The Martian review">{{cite news|last=Stevens|first=Dana|title=Saving Astronaut Watney|url=http://www.slate.com/articles/arts/movies/2015/10/matt_damon_in_the_martian_reviewed.html|publisher=[[Slate (website)|Slate]]|date=October 1, 2015|accessdate=31 dekabr 2015|archive-date=September 27, 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180927174734/http://www.slate.com/articles/arts/movies/2015/10/matt_damon_in_the_martian_reviewed.html|url-status=live}}</ref>
* ''"[[Ərəbistanlı Lourens (film, 1962)|Ərəbistanlı Lourens]]"'' - Devid Linin rejissorluğu ilə 1962-ci ildə çəkilmiş bu filmin böyük hissəsi Vadi Ramda lentə alınmışdır.<ref>{{cite web|url=http://www.kinghussein.gov.jo/tourism6e.html#Wadi%20|title= Touristic Sites - South of Amman|publisher=Kinghussein.gov.jo|accessdate=31 dekabr 2015}}</ref>
* ''"[[Ərəbistanlı Lourens (film, 1962)|Ərəbistanlı Lourens]]"'' — Devid Linin rejissorluğu ilə 1962-ci ildə çəkilmiş bu filmin böyük hissəsi Vadi Ramda lentə alınmışdır.<ref>{{cite web|url=http://www.kinghussein.gov.jo/tourism6e.html#Wadi%20|title=Touristic Sites - South of Amman|publisher=Kinghussein.gov.jo|accessdate=31 dekabr 2015|archive-date=2020-11-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20201116050332/http://www.kinghussein.gov.jo/tourism6e.html#Wadi%20|url-status=live}}</ref>
* ''"Qırmızı planet"'' - 2000-ci il istehsalı bu filmdə Mars səthini təsvir etmək üçün Vadi Ramdan istifadə olunmuşdur.
* ''"Qırmızı planet"'' — 2000-ci il istehsalı bu filmdə Mars səthini təsvir etmək üçün Vadi Ramdan istifadə olunmuşdur.
* ''"Səhrada ehtiras"'' - 1998-ci ildə çəkilmiş bu filmin bəzi səhnələri burada çəkilmişdir.
* ''"Səhrada ehtiras"'' — 1998-ci ildə çəkilmiş bu filmin bəzi səhnələri burada çəkilmişdir.
* ''"Sifət"'' - BBC filmi olan bu film dırmaşma idmanına həsr olunub və Vadi Ram pionerləri olan Toni Hovard ilə Di Teylora həsr olunmuşdur.
* ''"Sifət"'' — BBC filmi olan bu film dırmaşma idmanına həsr olunub və Vadi Ram pionerləri olan Toni Hovard ilə Di Teylora həsr olunmuşdur.
* ''"[[Transformerlər: Məğlubların qisası (film, 2009)|Transformelər: Məğlubların qisası]]"'' - filmdə Vadi Ram Misir kimi təqdim olunmuşdur.
* ''"[[Transformerlər: Məğlubların qisası (film, 2009)|Transformelər: Məğlubların qisası]]"'' — filmdə Vadi Ram Misir kimi təqdim olunmuşdur.
* ''"Ladan yolu"'' - qatardan görünən səhnələr.
* ''"Ladan yolu"'' — qatardan görünən səhnələr.
* ''"Promotey"'' - gəlmə planeti üçün səhnələr.<ref>{{cite news | last1=Galloway| first1=Stephen | url=http://www.hollywoodreporter.com/news/ridley-scott-prometheus-alien-324981 | title=Return of the 'Alien' Mind | work=[[The Hollywood Reporter]] | date=May 16, 2012 | accessdate=31 dekabr 2015}}</ref>
* ''"Promotey"'' — gəlmə planeti üçün səhnələr.<ref>{{cite news | last1=Galloway | first1=Stephen | url=http://www.hollywoodreporter.com/news/ridley-scott-prometheus-alien-324981 | title=Return of the 'Alien' Mind | work=[[The Hollywood Reporter]] | date=May 16, 2012 | accessdate=31 dekabr 2015 | archive-date=October 16, 2012 | archive-url=https://web.archive.org/web/20121016214014/http://www.hollywoodreporter.com/news/ridley-scott-prometheus-alien-324981 | url-status=live }}</ref>
* ''"Kriş 3"'' - "Dil Tu Hi Bata" mahnısı.
* ''"Kriş 3"'' — "Dil Tu Hi Bata" mahnısı.
* ''"Yayda may"'' - Çerien Dabis tərəfindən çəkilmiş film 2013-cü ildə Sandens Film Festivalına təqdim olunmuşdur. Vadi Ramda aparılmış uzun çəkilişlər film üçün müəyyən əfval-ruhiyyə yaratmışdır. Filmin baş personajı Vadi Ramda dünyadan uzaqda öz içərisində sakitlik tapır.
* ''"Yayda may"'' — Çerien Dabis tərəfindən çəkilmiş film 2013-cü ildə Sandens Film Festivalına təqdim olunmuşdur. Vadi Ramda aparılmış uzun çəkilişlər film üçün müəyyən əfval-ruhiyyə yaratmışdır. Filmin baş personajı Vadi Ramda dünyadan uzaqda öz içərisində sakitlik tapır.
* ''"Marsdakı son günlər"'' - 2013-cü il istehsalı olan bu filmdə Mars səthini təsvir etmək üçün Vadi Ramdan istifadə olunmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://www.screendaily.com/features/ruairi-robinson-the-last-days-on-mars/5056819.article|title=Ruairi Robinson, The Last Days On Mars|last=Forde|first=Leon|work=[[Screen Daily]]|date=2013-05-28|accessdate=31 dekabr 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.screendaily.com/features/features/last-days-on-mars/5044494.article|title=Last Days On Mars|last=Cooper|first=Sarah|work=[[Screen Daily]]|date=2012-07-19|accessdate=31 dekabr 2015}}</ref>
* ''"Marsdakı son günlər"'' — 2013-cü il istehsalı olan bu filmdə Mars səthini təsvir etmək üçün Vadi Ramdan istifadə olunmuşdur.<ref>{{cite web|url=http://www.screendaily.com/features/ruairi-robinson-the-last-days-on-mars/5056819.article|title=Ruairi Robinson, The Last Days On Mars|last=Forde|first=Leon|work=[[Screen Daily]]|date=2013-05-28|accessdate=31 dekabr 2015|archive-date=2020-11-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20201121224251/https://www.screendaily.com/features/ruairi-robinson-the-last-days-on-mars/5056819.article|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.screendaily.com/features/features/last-days-on-mars/5044494.article|title=Last Days On Mars|last=Cooper|first=Sarah|work=[[Screen Daily]]|date=2012-07-19|accessdate=31 dekabr 2015|archive-date=2018-09-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20180910094649/https://www.screendaily.com/features/features/last-days-on-mars/5044494.article|url-status=live}}</ref>
* ''"[[Marslı (film, 2015)|Marslı]]"'' - Ridli Skotun rejissorluğu ilə çəkilmiş filmin Mars səhnələri Vadi Ramda çəkilmişdir.<ref>{{cite news|title=Ridley Scott’s The Martian moves to Jordan|url=http://www.kftv.com/news/2015/01/27/ridley-scotts-the-martian-moves-to-jordan|accessdate=31 dekabr 2015|publisher=kftv.com|date=January 27, 2015}}</ref>
* ''"[[Marslı (film, 2015)|Marslı]]"'' — Ridli Skotun rejissorluğu ilə çəkilmiş filmin Mars səhnələri Vadi Ramda çəkilmişdir.<ref>{{cite news|title=Ridley Scott’s The Martian moves to Jordan|url=http://www.kftv.com/news/2015/01/27/ridley-scotts-the-martian-moves-to-jordan|accessdate=31 dekabr 2015|publisher=kftv.com|date=January 27, 2015|archive-date=February 12, 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210212020617/https://www.kftv.com/news/2015/01/27/ridley-scotts-the-martian-moves-to-jordan|url-status=live}}</ref>
Mett Damon Vadi Ram haqqında deyir:<ref>{{cite web|url=https://www.yahoo.com/movies/ridley-scott-and-matt-damon-on-going-to-jordan-to-230136329.html|title=Ridley Scott and Matt Damon on Going to Jordan to Recreate Mars|accessdate=31 dekabr 2015|date=2015-09-30|publisher=Yahoo!|work=Yahoo!}}</ref>
Mett Damon Vadi Ram haqqında deyir:<ref>{{cite web|url=https://www.yahoo.com/movies/ridley-scott-and-matt-damon-on-going-to-jordan-to-230136329.html|title=Ridley Scott and Matt Damon on Going to Jordan to Recreate Mars|accessdate=31 dekabr 2015|date=2015-09-30|publisher=Yahoo!|work=Yahoo!|archive-date=2017-09-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20170901154500/https://www.yahoo.com/movies/ridley-scott-and-matt-damon-on-going-to-jordan-to-230136329.html|url-status=live}}</ref>
{{cquote|Mən bu yerə pərəstiş edirəm, bura doğurdan, doğurdan da xüsusidir. Bura mənim həyatımda gördüyüm ən gözəl və heyranedici yerlərdən biridir və bura indiyə qədər Yerdə gördüyüm yerlərin heç birinə bənzəmir.}}
{{cquote|Mən bu yerə pərəstiş edirəm, bura, doğrudan da, xüsusi yerdir. Bura mənim həyatımda gördüyüm ən gözəl və heyranedici yerlərdən biridir və bura indiyə qədər Yerdə gördüyüm yerlərin heç birinə bənzəmir.}}


== Qalereya ==
== Qalereya ==
<gallery mode=packed heights="140px" >
<gallery mode="packed" heights="140px">
Wadi Rum in Jordan.JPG|Vadi Ram səhrası
Wadi Rum in Jordan.JPG|Vadi Ram səhrası
GabelRum01 ST 07.JPG|Cəbəl Ramdan baxış
GabelRum01 ST 07.JPG|Cəbəl Ramdan baxış
Sətir 124: Sətir 82:


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{istinadlar|2}}
{{İstinad siyahısı|2}}


== Xarici keçidlər ==
== Xarici keçidlər ==
{{Commons category}}
{{wikivoyage|Wadi Rum}}
{{wikivoyage|Wadi Rum}}
*{{Rəsmi saytı|www.wadirum.jo}}
* {{Rəsmi saytı|www.wadirum.jo}}

⚫
{{İordaniya qoruqları}}
⚫
{{İordaniyada Ümumdünya İrsi}}
{{Səhralar}}
{{Səhralar}}
⚫
{{İordaniya qoruqları}}
⚫
{{İordaniyada Ümumdünya İrsi}}{{Xarici keçidlər
}}


[[Kateqoriya:İordaniyanın qorunan təbiət əraziləri]]
[[Kateqoriya:İordaniyanın qorunan təbiət əraziləri]]

Səhifəsinin 20:19, 10 iyul 2023 tarixinə olan son versiyası

Vadi Ram
ərəb. وادي رم‎
Ümumi məlumatlar
Mütləq hündürlüyü 1.750 m
Sahəsi 720 km²
Uzunluğu
  • 100 km
Yerləşməsi
29°35′35″ şm. e. 35°25′12″ ş. u.
Ölkə  İordaniya
Vilayət
  • Akaba mühafazası
Vadi Ram xəritədə
Vadi Ram
Vadi Ram
Vadi Ram xəritədə
Vadi Ram
Vadi Ram
Rəsmi adıing. Wadi Rum Protected Area
TipiTəbii
Kriteriyai, iii, iv
Tarixi2011 (12-ci sessiya)
İstinad nöm.1377
RegionƏrəb ölkələri
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Vadi Ram (ərəb. وادي رم‎) və ya Ay vadisi (ərəb. وادي القمر‎) — İordaniyanın Akaba mühafazasının 60 km şərqində yerləşən vadi və səhra. Vadi Ram İordaniyanın ən böyük vadisidir.[1] "Ram" sözü Arami dilində "yüksək" və ya "qalxaq" deməkdir.[2] Adının arami tələffüzü ilə olan əlaqəsini əks etdirmək üçün arxeoloqlar Ram vadisi yox, Vadi Ramm adından istifadə edirlər.

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vadi Ramda petroqliflər.

Vadi Ram qədim dövrlərdən başlayaraq müxtəlif mədəniyyətlər tərəfindən məskunlaşdırılmışdır. Bu mədəniyyətlərdən biri olan nəbatilər burada qayaüstü rəsmlər, graffitilər və məbədlər yaratmışlar.

Qərbdə bu vadi Ərəbistanlı Lourensin Ərəb üsyanı (1917–1918) dövründə buradan bir neçə dəfə keçməsi ilə tanınır.[3] 1980-ci illərdə vadidəki qaya quruluşlarından biri Lourensin müharibənin sonlarında yazdığı eyniadlı kitabın şərəfinə "Müdrikliyin yeddi sütunu" adlandırılmışdır, lakin bu kitabda Ramla bağlı heç bir şey yoxdur.

Coğrafiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ərazi Vadi Ramın əsas vadisində cəmlənmişdir. İordaniyanın ən hündür nöqtəsi olan 1,840 metrlik Cəbəl Umm ad Dami Vadi Ram kəndinin 30 km cənubunda yerləşir.[4] Bu kənd Ramdan olan Zalabiya bədəvisi Difallah Ateeq tərəfindən məskunlaşılmışdır. Aydın və təmiz havada buradan Səudiyyə Ərəbistanı ilə olan sərhədi və Qırmızı dənizi görmək mümkündür.

İordaniyanın və mərkəzi Ramın ən hündür ikinci zirvəsi olan Cəbəl Ram (dəniz səviyyəsindən 1.734 metr) Ram vadisində yerləşir və qarşısında yerləşən Cəbəl um İşrin ondan cəmi 1 metr alçaqdır.

Vadi Ramda yerləşən Xəzəli kanyonunda mağara divarında Tamidik dövrünə aid olduğunu düşünülən insan və antilop petroqlifləri aşkarlanmışdır. Vadi Ram qəsəbəsində hal-hazırda bir neçə yüz bədəvi yaşayır. Onların bir qız və bir oğlan məktəbi, bir neçə mağazası, dördtəkərli nəqliyyat vasitələri vardır.[5]

Son dövrlərdə Geof Lauton Vadi Ramda permakultura ekosisteminin qurulması sahəsində uğur əldə etmişdir.[6]

Filmlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Vadi Ramda bir çox filmin çəkilişində istifadə olunmuşdur. Film istehsalçıları bu yerdən xüsusilə Mars mövzusundakı filmlərin çəkilişində istifadə edirlər.[7]

  • "Ərəbistanlı Lourens" — Devid Linin rejissorluğu ilə 1962-ci ildə çəkilmiş bu filmin böyük hissəsi Vadi Ramda lentə alınmışdır.[8]
  • "Qırmızı planet" — 2000-ci il istehsalı bu filmdə Mars səthini təsvir etmək üçün Vadi Ramdan istifadə olunmuşdur.
  • "Səhrada ehtiras" — 1998-ci ildə çəkilmiş bu filmin bəzi səhnələri burada çəkilmişdir.
  • "Sifət" — BBC filmi olan bu film dırmaşma idmanına həsr olunub və Vadi Ram pionerləri olan Toni Hovard ilə Di Teylora həsr olunmuşdur.
  • "Transformelər: Məğlubların qisası" — filmdə Vadi Ram Misir kimi təqdim olunmuşdur.
  • "Ladan yolu" — qatardan görünən səhnələr.
  • "Promotey" — gəlmə planeti üçün səhnələr.[9]
  • "Kriş 3" — "Dil Tu Hi Bata" mahnısı.
  • "Yayda may" — Çerien Dabis tərəfindən çəkilmiş film 2013-cü ildə Sandens Film Festivalına təqdim olunmuşdur. Vadi Ramda aparılmış uzun çəkilişlər film üçün müəyyən əfval-ruhiyyə yaratmışdır. Filmin baş personajı Vadi Ramda dünyadan uzaqda öz içərisində sakitlik tapır.
  • "Marsdakı son günlər" — 2013-cü il istehsalı olan bu filmdə Mars səthini təsvir etmək üçün Vadi Ramdan istifadə olunmuşdur.[10][11]
  • "Marslı" — Ridli Skotun rejissorluğu ilə çəkilmiş filmin Mars səhnələri Vadi Ramda çəkilmişdir.[12]

Mett Damon Vadi Ram haqqında deyir:[13]

" Mən bu yerə pərəstiş edirəm, bura, doğrudan da, xüsusi yerdir. Bura mənim həyatımda gördüyüm ən gözəl və heyranedici yerlərdən biridir və bura indiyə qədər Yerdə gördüyüm yerlərin heç birinə bənzəmir. "

Qalereya[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Vadi Ram səhrası
    Vadi Ram səhrası
  • Cəbəl Ramdan baxış
    Cəbəl Ramdan baxış
  • "Müdrikliyin yeddi sütunu"
    "Müdrikliyin yeddi sütunu"
  • Vadi Ramda Tamudik yazıları
    Vadi Ramda Tamudik yazıları
  • Qaya daşı quruluşu
    Qaya daşı quruluşu
  • Nəbati məbədi
    Nəbati məbədi
  • Cəbəl Um Frut körpüsü, Vadi Ramdakı təbii körpü
    Cəbəl Um Frut körpüsü, Vadi Ramdakı təbii körpü
  • Vadi Ram Ziyarətçi Mərkəzi
    Vadi Ram Ziyarətçi Mərkəzi
  • 2011-ci ildə
    2011-ci ildə
  • Vadi Ramda dağ.
    Vadi Ramda dağ.

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ Mannheim, Ivan. Jordan Handbook. Footprint Travel Guides. 1 December 2000. səh. 293. ISBN 978-1-900949-69-9. 23 September 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  2. ↑ tours in Wadi Rum [ölü keçid]
  3. ↑ Ham, Anthony; Greenway, Paul. Jordan. Lonely Planet. 2003. səh. 212. ISBN 978-1-74059-165-2. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  4. ↑ Scheck, Frank Rainer. Jordanien: Völker und Kulturen zwischen Jordan und Rotem Meer (German). DuMont Reiseverlag. 1997. səh. 12. ISBN 978-3-7701-3979-8. 2021-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  5. ↑ Howard, Tony; Taylor, Di. Treks and Climbs in Wadi Rum, Jordan. Cicerone Press Limited. May 1997. səh. 20. ISBN 978-1-85284-254-3. 2019-10-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  6. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-12-31.
  7. ↑ Stevens, Dana. "Saving Astronaut Watney". Slate. October 1, 2015. September 27, 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  8. ↑ "Touristic Sites - South of Amman". Kinghussein.gov.jo. 2020-11-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  9. ↑ Galloway, Stephen. "Return of the 'Alien' Mind". The Hollywood Reporter. May 16, 2012. October 16, 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  10. ↑ Forde, Leon. "Ruairi Robinson, The Last Days On Mars". Screen Daily. 2013-05-28. 2020-11-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  11. ↑ Cooper, Sarah. "Last Days On Mars". Screen Daily. 2012-07-19. 2018-09-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  12. ↑ "Ridley Scott's The Martian moves to Jordan". kftv.com. January 27, 2015. February 12, 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.
  13. ↑ "Ridley Scott and Matt Damon on Going to Jordan to Recreate Mars". Yahoo!. Yahoo!. 2015-09-30. 2017-09-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 31 dekabr 2015.

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Vadi_Ram&oldid=7112942"